Ұ.Ө. Бекназарова
қазақ тілі мен әдебиеті және журналистика кафедрасы докторанты, Қорқыт Ата атындағы
Қызылорда мемлекеттік университеті, Қызылорда, Қазақстан, e-mail: becnazarova@mail.ru
МЕТАФОРАДАҒЫ ҰЛТТЫҚ ТАНЫМ КӨРІНІСІ (МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕР
НЕГІЗІНДЕ)
Тіл біліміндегі когнитивтік идеялардың белсенді дамуы, сондай-ақ метафоралардың
когнитивті қызметін маңызды деп қарау, сапалық тұрғыдан көркем метафоралармен де,
тілдік
метафоралармен
де
сәйкестендірілмейтін
когнитивтік/концептуалдық
метафоралар деген типін ажыратып беруге уәждеді. Қазақ тілінің рухани қазынасында
жинақталып, сақталған ұлттық тіл байлығын халықтың тарихымен, мәдениетімен, ой
танымымен, жан ілімімен бірлікте қарау мәселесі тіл білімінде өзіндік өріс алып келе
жатыр. Ал, бір объектіні екінші бір объектімен салыстыру, ұқсату, теңеу арқылы
бұрыннан таныс сөз мағынасына жаңа семантикалық кеңістік үстеу негізінде дүниеге
келген бұл ұғымдар когнитивті лингвистиканың менталды-танымдық нысанын құрайтыны
айқындалып, дүниенің тілдік бейнесі көрініс табатындығы. Метафораның концептуалдық
болымысына ұлттық дүниетаным тұрғысынан келу, метафора тудырудағы әр ұлттың
ойлау дәрежесі мен ұлттық сана сезімін, дүниені қабылдаудағы ұлттық ерекшеліктерін
анықтау үшін мақал-мәтелдерден алынған «қыз» концептісіндегі метафоралары бар
мысалдар талданды. Осы арқылы ұлт тілінің өзіндік болмысы мен тілдік сипаты
айқындалды.
Тірек сөздер: когнитивті лингвистика, метафора, салыстыру, ұқсату, мақал-мәтел.
Достарыңызбен бөлісу: |
