Шағын және орта бизнес субъектілеріндегі бухгалтерлік есепті жаңашаландыру аханова Жанайым Сәкенқызы

Отандық шағын бизнестің жеткіліксіз дамуы есепке алу және есептілік саласын қоса алғанда оған әртүрлі салаларда мемлекеттік қолдау көрсету қажеттілігін тудырады. Менің ойымша, бүгінгі таңда Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің дамуын тежейтін теріс сәт - бұл шағын кәсіпорындардың жай-күйі және олардың қызметінің нәтижелері туралы сенімді ақпараттың болмауы. Мұндай ақпарат шағын кәсіпкерлікті дамыту саясатын белгілейтін мемлекет үшін де, шағын бизнеске қаржы ресурстарының ағынын қамтамасыз ететін инвесторлар үшін де қажетті болып есептеледі. Нәтижесінде шағын кәсіпорындардың бухгалтерлік есебі мен есептілігін реформалау міндеті бірінші орынға шығады. Ол шағын бизнес кәсіпорындарының инвестициялық тартымдылығын және бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік ұсынады.

Шағын бизнес кәсіпорындары Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша заңды тұлғалар (коммерциялық ұйымдар) үшін белгіленген бірыңғай әдіснамалық негіздер мен ережелерге сәйкес бухгалтерлік есепті жүргізуді және бухгалтерлік есептілікті қалыптастыруды жүзеге асырады. Ол нормативтік құжат ҚР-ның 2007 жылы 28 ақпанда қабылданған «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңы. Шағын бизнес кәсіпорындары бұл заңдағы нормалар мен талаптарды сақтаумен қатар, салық туралы заңды және халықаралық стандарт ережелерін ұстануы қажет.

Шағын кәсіпорындар ҚХЕС толық жиынтығын қолдану бөлігінде таңдау құқығына ие. Менің ойымша, отандық шағын бизнес кәсіпорындары үшін бухгалтерлік есептің жалпы тұжырымдамасын жасау кезінде нақты пайдаланушылардың ақпараттық қажеттіліктерін талдау, әртүрлі басқару шешімдерін қабылдау кезінде бухгалтерлік ақпаратқа сұраныс маңызды. Шағын және орта бизнес өкілдері ХҚЕС бойынша есептілікті дайындауға қызығушылық танытуы мүмкін, мысалы , IPO-ға шығу бойынша ұзақ мерзімді жоспарларды іске асыру, қаржыландыруды тарту, шетелдік серіктестер, контрагенттер түсінетін тілде қаржылық ақпаратты дайындау және т. б.

Осылайша, шағын кәсіпорындардағы бухгалтерлік есепті нормативтік реттеуді жетілдіру мақсатында шағын бизнес кәсіпорындары үшін бухгалтерлік есеп ережесін әзірлеу орынды деп санаймыз, оны құру мақсаттары келесідей:

- тұтастай алғанда шағын кәсіпорындарға қатысы жоқ тақырыптарды алып тастап, жекелеген объектілерді тану мен бағалауды жеңілдете отырып, стандарттардың бірыңғай, жеңілдетілген жиынтығын ұсыну;

- ШОБ үшін ҚЕХС қағидаттарына негізделген ереже әзірлеу, бұл шағын және орта бизнестің бухгалтерлік есебінің сапасын арттыруға мүмкіндік беретін кәсіпорындар;

- шағын кәсіпорындардың бухгалтерлік есептілігіндегі есепке алу объектілері туралы ақпаратты тану, бағалау және ашу бойынша тиісті талаптарды әзірлеу арқылы қағидаттарды іске асыруды қамтамасыз ету.

Шағын кәсіпорындарда бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуын жетілдіру үшін оның жеделділігі мен талдамалылығын көтеру керек. Ол үшін құжаттау үдерісін ЭЕМ өңделуі үшін автоматтандырылу талаптарына сай реттелуін, сәйкестендірілуін және стандартталуын жүзеге асыру керек. Құжаттау жүйесіндегі алғашқы есеп құжаттарын айтарлықтай деңгейде қарапайымдандыру үшін, оны машиналы тарату құралдарымен біріктіру үшін, оларды жасақтаудың оңтайлы кезеңділігін таңдау үшін сәйкессіздікті есепті автоматтандыру құралына қарай жою қажет. Ақпараттарды жинауға, тіркеуге, жинақтауға, сақтауға, өңдеуге және таратуға жұмсалатын уақытты және еңбекті қысқарту автоматтандыру талаптарына сай тікелей шаруашылық операцияларды жетілдіру үдерісінде жаңашыл құралдарды кеңінен қолдану арқылы қол жеткізіледі. Есептеу техникаларының жасалған құралдары және алғашқы есептік ақпараттарды тіркеудің арнайы әдістемелері мәліметтерді жинақтауды қағаз құжаттардың үзінді көшірмелерін жасау кезеңінен аттап жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Есептік жұмыстарды автоматтандыру үшін ЭЕМ - ді пайдалану заманауи есептеу техникаларының пайдалану мүмкіндіктеріне жауап беретін және осы техника негізінде пайда болған жаңа технологияларды есепке алатын есептің автоматтандырылған нысанын енгізу қажеттіліктен туындап отыр . Есепті автоматтандыру оның әдістемелерін одан әрі дамытуды , бухгалтерлік регистрлардың заманауи нысандарын қолдану , экономикалық мәліметтерді енгізу мен өңдеу технологиялық үдерісті жасақтау , құжат айналысын қысқарту, ақпараттардың тұрақты ауқымын құрастыруды талап етеді . Есептеу техникалары құралдарын пайдалану персоналды компьютер базасында автоматты жұмыс орындарын ( АЖО ) құруға мүмкіндік береді . Бухгалтер ұйымы ( АЖО ) есеп жұмысын одан әрі жетілдірудəің маңызды қоры болып табылады , шағын кәсіпорындарды басқаруда есепті ақпараттарды қолдану мүмкіндігін арттырады . Қазіргі таңда компьютерлік техника мен қолданбалы бағдарламалардың орасан зор түрлері бар . Шаруашылықтың жаңа талаптарында жедел есеп пен жоспарлы тапсырмалардың орындалуы мен пайданы өткізуді бақылау маңызды ролді атқарады .

Кәсіпорындағы есепті жетілдіру барысында ақпараттарды жинауға, тіркеуге, жинақтауға, сақтауға, өңдеуге және таратуға жұмсалатын уақытты және еңбекті қысқарту автоматтандыру талаптарына сай тікелей шаруашылық операцияларды жетілдіру үдерісінде жаңашыл құралдарды кеңінен қолдану арқылы қол жеткізуге болады. Есептеу техникаларының жасалған құралдары және алғашқы есептік ақпараттарды тіркеудің арнайы әдістемелері мәліметтерді жинақтауды қағаз құжаттардың үзінді көшірмелерін жасау кезеңінен аттап жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Шағын және орта кәсіпорындар арасында бухгалтерлік есепті автоматтандыруды дамытудың негізгі факторларының бірі – бағдарламалық жасақтаманы сатып алу бағасының колжетімділігі. Сонымен қатар, әртүрлі салалардағы кәсіпорындар үшін бағдарламалық жасақтама мен қосымшалардың көптеген модификацияларының, бухгалтерлік есеп нысандары мен әдістерінің болуы. Осыған орай, баға саясаты қызмет ауқымы мен меншікті капиталдың болуына қарамастан кез келген шаруашылық жүргізуші субъектінің бағдарламалық жасақтаманы сатып алу мүмкіндігіне бағытталуы шарт.