Шығыстық қисса-дастандардың көтерген ең басты идеясы – адамға тән абзал қасиеттерді қастерлеу, мойындау. Шығыстық қисса-дастандардың көтерген ең басты идеясы – адамға тән абзал қасиеттерді қастерлеу, мойындау

ҚР Білім және ғылым министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

Филология  факультеті

МӨЖ: Қисса-дастандардағы  тұрақты мотивтер

Орындағандар:

ҚФ магистратура

 Әуез Ақдидар

Шығыстық қисса-дастандардың көтерген ең басты идеясы – 

адамға тән абзал қасиеттерді қастерлеу, мойындау.

Шығыстық қисса-дастандардың көтерген ең басты идеясы – 

адамға тән абзал қасиеттерді қастерлеу, мойындау.

Негізгі қаһармандары – жеке бас бостандығы бар, 

ғылымның  сан  түрлі  салаларын  игерген, 

шеберлігімен  жұртты  сүйсіндіретін  өнерпаз, 

парасатты, мейірбанды жандар. 

Негізгі қаһармандары – жеке бас бостандығы бар, 

ғылымның  сан  түрлі  салаларын  игерген, 

шеберлігімен  жұртты  сүйсіндіретін  өнерпаз, 

парасатты, мейірбанды жандар. 

Аталмыш әдеби мұралардың тағы бір өзгешелігі жанрлық сипаттарында. Бұлардың бірінде проза 

мен поэзия жанры араласып келеді. 

Аталмыш әдеби мұралардың тағы бір өзгешелігі жанрлық сипаттарында. Бұлардың бірінде проза 

мен поэзия жанры араласып келеді. 

ҚИССА-ДАСТАН СТИЛІ

Қисса-дастан стилі поэтикалық бояуы қанық, теңеу, 

баламалары бай, (көбіне аспан денелеріне теңейді) 

әсірелеу күшті болып келеді. Мінсіз кейіпкер жасайды, 

ал жағымсыз болса, оның сыртқы түріне ішкі мазмұны 

сай болып шығады.

Түркі әдебиетіндегі осы қисса-дастан 

жанры шығыс жерінде кең таралған нәзира 

дәстүрімен тікелей байланысты. 

Нәзира дәстүрі туралы Е.А. Бертельс, 

А.А. Стариков, Н.Х. Хатамов, А. 

Афсахзов т.б. бірқатар шығыстанушы 

ғалымдар құнды пікірлер айтқан. 

Олардың әрқайсысы «нәзира» 

терминіне әр түрлі атау бергенімен, 

солардың барлығы да «нәзира» сөзі 

«жауап» деген мағына беретінін 

ерекше атап өтеді. 

Н зира д ст рі

ә

ә ү

Нәзира дәстүрімен 

жазылған шығармаларды 

зерттеу барысына, әсіресе 

Түркия елінің Н. Банарлы, А. 

Инан, Ф. Көпрүлузаде, А. 

Рефик сияқты ғалымдары 

да мол үлес қосты. Нәзира 

дәстүрі араб тілінде үрдіс 

ретінде тарап, кейіннен 

парсы әдебиетінде қайта 

жаңғырды. 

Көркем әдебиеттің екі түрі

А.  Қыраубайқызы  Алтын  Орда  дәуіріндегі  көркем 

әдебиеттің екі түрін атап көрсетеді:

А.  Қыраубайқызы  Алтын  Орда  дәуіріндегі  көркем 

әдебиеттің екі түрін атап көрсетеді:

Аударма

Аударма

Тың тума

Тың тума

Біріншісі аударма-нәзиралық шығармаларға 

«ХұсрауШырын», «Гүлстан», «Қисас-үл әнбия», «Нахжүл 

Фарадис», «Қисса Жүсіп», «Жұмжұма» кітабын жатқызса, 

екіншісі – тың тума әдебиет үлгісі деп «Мухаббат-наманы» 

атайды [2, 97]. Аталмыш дастандарды нәзира дәстүрімен 

бірнеше ақындар өзінше жырлап өткен

Біріншісі аударма-нәзиралық шығармаларға 

«ХұсрауШырын», «Гүлстан», «Қисас-үл әнбия», «Нахжүл 

Фарадис», «Қисса Жүсіп», «Жұмжұма» кітабын жатқызса, 

екіншісі – тың тума әдебиет үлгісі деп «Мухаббат-наманы» 

атайды [2, 97]. Аталмыш дастандарды нәзира дәстүрімен 

бірнеше ақындар өзінше жырлап өткен

Орта ғасырдағы шығыстық қисса-дастандар әдебиет тарихында нәзира 

дәстүрімен бірге туып, Х-ХІY ғасырдағы түркі оянушылығының әдебиеттегі 

көрінісі ретінде пайда болды. 

Орта ғасырдағы шығыстық қисса-дастандар әдебиет тарихында нәзира 

дәстүрімен бірге туып, Х-ХІY ғасырдағы түркі оянушылығының әдебиеттегі 

көрінісі ретінде пайда болды. 

Орта  ғасыр  қиссалары  діни,  ғашықтық,  батырлық  т.б. 

тақырыптарға жазылған дастандарға жол салды. 

Орта  ғасыр  қиссалары  діни,  ғашықтық,  батырлық  т.б. 

тақырыптарға жазылған дастандарға жол салды. 

Қисса-дастандардың романтикалық әсерлілігі, баурағыштығы мен 

қарапайымдылығы оны халықтық жанрға айналдырды.

Қисса-дастандардың романтикалық әсерлілігі, баурағыштығы мен 

қарапайымдылығы оны халықтық жанрға айналдырды.

Назарларыңызға 

рақмет!

Назарларыңызға 

рақмет!