Сыдан бастап Тарақты Байғозының атын жұрттың бәрі біледі
жүктеу/скачать 22,34 Kb.
|
тапсырма
|
сыдан бастап Тарақты Байғозының атын жұрттың бәрі біледі» (Валиханов.Ч.Ч. Собр. соч. Т. 1 С. 222.) Жырдағы Жәнібек тек батыр ғана емес, адамгершілік биік қасиеттерімен белгілі тұлға. Тәтіғара толғауында біз Жәнібектен басқа да қазақ батырларының ерлік сипаты, қаһармандық тұлғасы ашылған. Бөкейді айт Сағыр менен Дулаттағы, Деріпсәлі, Маңдайды айт Қыпшақтағы. Өзге батыр қайтса да, бір қайтпайтын Сары мен Баянды айт Уақтағы. Абылай ханның бірде «Өз батырларыңыздың ішінде қайсысы сіздің жүрегіңізге жақын?», - деп сұрағанда, ол: «Ілгеріде өткен азаматтардың ішінен нағыз таңдануға тұрарлығы екеу-ақ. Қалданның қолынан тоқсан тұтқынын қайтарып алған қаракесек Қазыбек пен тұтқындарға үйде отырып бостандық алып берген уақ Деріпсәлі. Алғашқысы Қалданға өзі барып сұрап қайтарып алған болса, кейінгісі өз аулында отырып жаудың зәресін алды. Менің батырларымның ішінен байлығы, ерлігі және мінезі жағынан бәсентиін Малайсары, ал ақылы мен ерлігі жағынан уақ Баян бәрінен жоғары тұр», - дей келіп, тағы бірнеше қырағы батырларын қосатынын ескерткен. (Валиханов.Ч.Ч. Собр. соч. Т.1 С. 222.) Баянды кейде Сары, Баян деп қосарлап атайды, оның себебі, қалмақпен бір қатты ұрыста Баян батыр өзінің бауыры Сарымен бірге қаза болады. Бөгембай батырдың да ерлік болмысы осы жырда айқын байқалады. Ағашта биікті айтсаң қарағайды айт, Жігіттік, ерлікті айтсаң Бөгембайды айт. Найзасының ұшына жау мінгізген, Еменәлі Керейде Ер Жабайды айт. Бөгембай батыр – ірі тарихи тұлға. Ол бар өмірін елінің азаттығы үшін сарып еткен жаужүрек қаһарман, XVIII ғасырдың 20-30 жылдарындағы ойрат-қазақ соғысында қазақ сарбаздарын басқарған қолбасшы. Бұл жырдың шығуына себеп болған оқиғаға келсек, Абылай ханның бірде жортуылда жолы болмаған екен. Өкшелеген жаудан шегініп келе жатқанда, алдынан өткел бермес тасыған өзен кездеседі. Жауынгерлер абыржып, ұйлығып қалады. Барлығына да опат болу қаупі төнгенде, Тәтіғара суырылып шығып, осы жырды айтып қоя беріпті. Жырдағы аты аталған батырлар жыраудың соңынан тасып жатқан өзенге түсе бастаған. Осылайша бұлардың артынан қалың қол да еріп, судан аман-есен өтіпті. Тәтіғара жыраудың «Кебеже қарын, кең құрсақ» деп басталатын жырында Цинь империясы мен Абылай жасақтары арасында болған шабуыл сипатталады. Кебеже қарын, кең құрсақ Артық туған Абылай Көтере көр бұл істі: Көп қытайдың жылқысы, Тұрымтайдай құнысты, Жау жағадан алғанда, Ит етектен алғанда, Ер Абылай қорыққан жоқ, Әшейін еңкейе бере жылысты. Бәсентиін Сырымбет, Оны да мен ер көрдім, Оқ жіберіп ұрысты. Абылай бастаған қазақ әскерлері сан жағынан күші басым қытай-мәнжүр әскерлерімен табан тіреп ұрыс сала алмай, шегіне соғысады. Сарбаздардың еңсесі түскенін көрген Тәтіғара жырау олардың жауынгерлік рухын көтеріп, намысын қайрау үшін, осы жырды табан астында суырып салып, жырлаған. жүктеу/скачать 22,34 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|