Материалдар мен тәсілдер
Зерттеу голштейн тұқымымен будандастыру арқылы жақсартылған қара-ақ тұқымды асыл тұқымды малдарға арналған репродукторда жүргізілді. Жас әсерін бағалау үшін зерттеу кезеңінде 4-ші лактацияны аяқтаған жануарлар таңдалды. Сүт өнімділігі айына бір рет бақылау сауу арқылы және осы малдардың тұқымдық карталары бойынша бағаланды.
Зерттеу нәтижелері
Сиырлардың сүт өнімділігі сүтті мал шаруашылығында селекцияда негізгі селекциялық белгі болып табылады және сандық және сапалық көрсеткіштермен бағаланады. Сиырларды өнімділігі бойынша бағалау кезінде негізгі көрсеткіш ретінде лактациядағы, лактацияның 305 күніндегі және сауын кезеңіндегі сүттілігі болып табылады. Алғашқы лактация кезінде сүт сауымы кемінде 4500 кг, орташа тәуліктік сауымы 15 кг сүттен кем емес малдар қара-құс тұқымды асыл тұқымды шаруашылықтарда өсіруге қалдырылады. Жасы ұлғайған сайын сиырлардың сүттілігі артады. Біздің жағдайда сиырлар жасына (лактация) қарамастан абсолютті түрде жоғары өнімділікке ие болды (1-кесте).
1-кесте – Сиырлардың өнімділік көрсеткіштері
Көрсеткіш
|
1 лактация
|
2 лактация
|
3 лактация
|
4 лактация
|
Лактация кезіндегі сүт, кг
|
6451,0±212,3
|
6695,4±189,6
|
7436,5±201,7**
|
7841,8±201,7**
|
Лактация ұзақтығы, күндер
|
289,3±3,6
|
339,7±5,1*
|
432,4±8,9***
|
402,8±11,2**
|
305 лактация күндегі сүт өнімділігі, кг
|
6451,0±212,3
|
6273,7±123,4
|
7159,5±161,2*
|
7426,3±101,3**
|
100 лактация күндегі сүт өнімділігі, кг
|
2991,7±98,4
|
3560,4±76,7**
|
3616,7±89,6**
|
3676,8±92,3**
|
Бір лактациядағы сүт өнімділігінің %-бен, %
|
46.4
|
53.2
|
48.7
|
46.9
|
Лактация үшін орташа тәуліктік сүт, кг
|
22,3±0,9
|
19,7±1,2
|
17,2±1,4*
|
19,5±0,8
|
305 лактация күндегі орташа тәуліктік сүт өнімділігі, кг
|
22,3±1,1
|
20,6±1,6
|
23,5±1,5
|
24,3±1,7
|
Күнделікті орташа
сауу кезеңіндегі сүт өнімділігі, кг
|
29,9±1,6
|
35,6±1,3*
|
36,2±1,7*
|
36,8±1,4**
|
305 лактация күндегі сүт өнімділігінің сүт өнімділігінен айырмашылығы, кг
|
-
|
421,7±38,7
|
277,0±52,4
|
415,5±49,7
|
Лактация ұзақтығының ұлғаюы, күндер
|
-
|
34,7±3,2
|
127,4±9,8
|
97,8±7,9
|
Жалпы сүт өнімділігіне %-бен,%
|
-
|
6.3
|
3.8
|
5.3
|
Күнделікті орташа
лактацияның соңындағы сүт өнімділігі, кг
|
-
|
12,2±0,7
|
2,2±09***
|
4,3±1,1***
|
Олар сүт өнімділігі бойынша тұқым стандартының талаптарын бірінші лактацияда 2951,0 кг-ға немесе үшінші және одан жоғары лактацияларда 2959,5 - 3226,3 кг-ға 84,4 %-ға немесе ақ-қара тұқымда 70,5 - 76,9 %-ға артқан. Алайда, асыл тұқымды малда голштейн қанының көп үлесі бар болғандықтан, сұрыптау жөніндегі нұсқаулықтың талаптарымен салыстыру жүргізілді (РФ Ауыл шаруашылығы министрлігінің 2010 жылғы 28 қазандағы № 2010 бұйрығы және сүт. және өнімділігінің ет аудандары») және голштейн тұқымы үшін. Біздің жағдайда сиырлар сүттілігі бойынша талаптан 1273,7 (2 лактация) – 1951 кг (1 лактация) немесе 25,5% және 43,4% артық. Жасы ұлғайған сайын сиырлардың лактация деңгейі жоғарылайтыны анықталды. Бірінші бұзаулардан 6451,0±212,3 кг сүт алынса, одан кейін үшінші және одан жоғары лактациядағы сиырлардан сәйкесінше 7436,5±201,7 және 7841,8±201,7 кг. Бұл 985,5 кг-ға (15,3%) - 1390,8 кг-ға (21,6%) көп.Сүт сауыты лактациядан лактацияға дейін біртіндеп артады, бұл 3-суретте анық көрінеді.
1-сурет – Лактацияға арналған сиырлардың сүт өнімділігінің динамикасы
Сиырдың жасы ұлғайған сайын бір лактацияда сауылатын сүт 1-ден 4 лактацияға дейін өсетіні суретте анық көрсетілген, сөйтіп малдың өнімділік сапасының жақсаруы мен даму заңдылықтары арасындағы байланыс дәлелденген. Физиологиялық жетілуге жету олардың өнімділік қасиеттерінің, атап айтқанда сүт өнімділігінің жоғарылауымен қатар жүреді.
Бір лактациядағы сүттілігі бойынша сиырлардың лактация ұзақтығы әртүрлі болғандықтан өнімділігі бойынша салыстырмалы бағалау жүргізу мүмкін емес. Сондықтан лактацияның 305 күнінде сиырлардың сүттілігі бойынша салыстырмалы бағалау жүргіздік. Айта кету керек, лактацияның 305 күніндегі сүт өнімділігі лактацияға байланысты бүкіл кезеңмен салыстырғанда 3,8 - 6,3% -ға төмен болды, бұл лактацияның 339,7 күнге (2-ші лактация) - 432,4 күнге (3 лактация) ұлғаюымен байланысты. .
Сиырларды 305 күн лактацияда сүттілігі бойынша салыстырған кезде жасына байланысты екінші лактацияда өнімділігі төмендеп, кейін үшінші және төртінші лактацияда жоғарылайтыны анықталды. Төмендеу 177,3 кг немесе 2,8% құрайды және жануардың өсуін жалғастыратын бірінші лактациядағы сүт түзілу процестерінің қарқындылығымен түсіндіріледі. Бірінші лактациядағы лактациямен байланысты өсудің кейбір тежелуі екіншісінде өтеледі.
Сондай-ақ, лактация ұзақтығының ұлғаюы жануарлардың өнімділігіне іс жүзінде ешқандай әсер етпегенін атап өткен жөн. 305 күннен асатын кезеңде 3 және 4 лактация бойынша орташа тәуліктік сүт шығымдылығы 2,2 - 4,3 кг құрайды және сауудың көп өсуіне әкелмейді.
Достарыңызбен бөлісу: |