-дәріс. «Ғылыми-педагогикалық зерттеудің ұғымдық аппараты»

Осындай үздіксіз өздігінен білім алудың негізінде педагогикалық зерттеу процесі жатыр.

Әрбір зерттеуші әдебиетпен жұмыс істей бастағанда-ақ библиография құрастыруға кіріседі.

Әрбір зерттеуші өзі қолға алған жұмысқа негіз болатын басты педагогикалық тұжырымдамаларды анықтап алу қажет. Зерттеуші өз жұмысының методологиялық базасы шын мәнінде неде екенін анық білуі керек.

Педагогикалық зерттеулер үшін мыналар қажет:

1. Мәні бар ғылыми түсініктер мен ұғымдарды меңгеру.

2. Жалпы қабылданған терминологияны қолдана отырып, факторлар мен құбылыстарды дәлме-дәл сипаттау.

3. Салалас фактілерді олардың мәнді белгілері бойынша жинақтай білу.

4. Фактілерді, белгілерді жалпы ғылыми ережелерге сәйкес топтай білу.

5. Фактілер мен құбылыстарды талдай білу, олардан жалпы және бірегей, тосын және заңды белгілерді айыра білу.

6. Ұғым дегеніміз ғылымның қол жеткен деңгейін білдіретін ғылыми танымның баспалдақтары екенін ескеріп, ұғымдарға нақты анықтама беру.

7. Әр түрлі зерттеулердің ғылыми деректеріне сүйенгенде, ғылыми пікірталастарда делелдемелер мен растауларды дұрыс келтіру.

Әдетте жалпылама мәселелер теориялық педагогикалық зерттеулерде әлеуметтік және психологиялық сипатта болады, ал жеке (бірегей) нәрсе оның- нақты әдістеме (ілімге деген қызығушылықты тәрбиелеу, ұжымды, саналы тәртіпті қалыптастыру, мұғалім этикасы және т.с.с.) астарын маман ашады.

Педагогикалық қызмет пен педагогикалық процесс саласындағы ғылыми зерттеудің мәні мынадай жалпы проблемелер болып табылады:

1.Педагогикалық қызмет пен педагогикалық процесті ұйымдастырудың қоғамдық құбылыс ретінде тәрбие заңдарының талаптарына сәйкестік дәрежесі. Оқыту мен тәрбие мазмұнының, нысандары мен әдістерінің өндіргіш күштерді дамыту талаптарына, қоғамдық қатынастар практикасының сұраныстарына сәйкестігін дер кезінде белгілеудің айрықша маңызы бар.

2. Педагогикалық қызмет мен педагогикалық процесс дегеніміз- өте күрделі қоғамдық құбылыс, ол тек тәрбие заңдарына негізделіп қана қоймайды. Олар заңдылықтарға және физиология, психология, философия сияқты аралас ғылымдардың деректеріне сүйенеді. Мұның өзі педагогикалық процестер мен ахуалға кешенді әдістемелерді арнайы оқып үйренуді талап ететін өзіндік сипат береді. Мысалы, педагогтың жеке тәсілді жүзеге асыруы, ұжымдық және топтық қатынастарды ұйымдастыру, балалар білімдерінің, олардың мүдделері мен ұмтылыстарының жан-күйін диагностикалау, педагогтың өзара іс-қимылдың нақты психологиялық-педагогикалық жағдайларын есепке алып отыруы- осының бәрі шектес ғылымдарға сүйенуді қажет етеді.

3. Педагогикалық қызмет пен педагогикалық процестің тиімділігі қашанда педагогтар мен тәрбиеленушілердің арасындағы қарым-қатынасты тұрақтандыру, оны қалыпты жағдайға келтіру жөнінде ұсынымдар беруге тиіс.

4. Педагогика тәрбие процесі мен ондағы педагогикалық ахуалдың тиімді өтуінің субъективтік-объективтік жағдайларын зерттейді. Ол бала өмірін ұйымдастырудың барлық нысандарын тиімді пайдаланудың, әр түрлі қызмет түрлерін ұйымдастырудың педагогикалық әдістерін белсенді қолданудың бастапқы ұсынымдарын береді.

5. Педагогикалық ғылым диагностикамен де айналысады. Ол педагогикалық тұрғыдан әсер етудің, барлық процестің нәтижелерін зерделейді. Оның міндеті мұғалімдердің өзінің педагогикалық іс-әрекетін түзеу мақсатында оларға кері ақпаратты алу, өңдеу және беруге көмектесу болып табылады.

6. Тәрбиенің нақты қоғамдық жағдайлары мен міндеттерін ескере отырып, педагогика ғылыми балалар мен оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың жаңа жүйелерін жасайды, кең көлемді педагогикалық эксперименттерді ұйымдастырады.

1. Хмель Н.Д. Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық процесс. –Алматы “Ғылым” 2002.

7. Сериков В.В. Образование и личность. Теория и практика проектирование педагогических систем. –М.: “Академия” 2002.:

8. Лубовский Д.В. Введение в методологические основы психологии. Учебное пособие. –М.: Издательство Московского психолого-социального института; Воронеж: Изд-во НПО «МОДЭК», 2005. -224с.

9. Лукацкий М.А. Методологические ориентиры педагогической науки: учебное пособие. –Тула: Гриф и К, 2011. 448 с.

10. Қаңтарбай С.Е. Ғылыми-педагогикалық эерттеу әдістемесі: оқулық: ҚР Білім және ғылым министрлігі бекіткен / С.Е. Қаңтарбай, Ж.А. Жүсіпова; ҚР Білім және ғылым министрлігі. – Алматы, 2012. - 272 б.

11. Краевский В.В. Методология педагогики: новый этап: учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений. – М.: Издательский центр «Академия», 2006. – 400 с.

13. Липский И.А. Социальная педагогика. Методологический анализ: Учебное пособие. – М.: ТЦ СФЕРА, 2004. - 320 с.

14. Загвязинский В.И., Атаханов Р. Методология и методы психолого-педагогического исследования: Учебное пособие для студентов высших педагогических учебных заведений. - М.: Изд. Центр "Академия", 2001.-208с.