Сынып:9 Пәні:Биология Бөлімі: Эволюциялық даму Сабақтың тақырыбы: Табиғи сұрыпталу, оның түрлері. Тіршілік үшін күрес.
Оқу мақсаты: 9.2.5.4 – табиғи сұрыпталуыдың рөлін сипаттау
Табиғи сұрыпталу және оның түрлері
Табиғи сұрыпталу дегеніміз-өзінен соң ұрпақ қалдыра алатын,белгілі бір орта жағдайына жақсы бейімделген даралардың тірі қалуы.
Дарвиннің табиғи сұрыпталу туралы ілімі.
Тіршілігін сақтап қалу үшін табиғатта ұдайы (үздіксіз) тіршілік үшін күрес жүреді.
Тіршілік үшін күрес дегеніміз-бір түр ішіндегі,бір түр мен екінші түр арасындағы және түрлер мен қоршаған орта арасындағы ұрпақтарының өсімталдылығын қамтамасыз ететін даралардың қарым-қатынасының күрделі жиынтығы.
Тіршілік үшін күрес дегеніміз-бір түр ішіндегі,бір түр мен екінші түр арасындағы және түрлер мен қоршаған орта арасындағы ұрпақтарының өсімталдылығын қамтамасыз ететін даралардың қарым-қатынасының күрделі жиынтығы.
Тіршілік үшін күрес
Тіршілік үшін күрес – қоршаған орта мен организм арасындағы күрделі қарым-қатынастың жиынтығы.
Дарвин тіршілік үшін күрестің негізгі 3 формасын атады:
Тіршілік үшін күрес
Түраралық
Түрішілік
Қоршаған
ортаның
қолайсыз
жағдайларымен
күрес
Түраралық күрес
Әртүрлі түрге жататын даралар арасында жүреді. Мысалы: түлкілердің қояндарға шабуылы (жыртқыштық), қасқыр мен түлкі жемтігі үшін таласады (конкуренция-бәсекелестік), діңқұлақ пен ағаш (паразитизм).
Түрішілік күрес
Бір түрге жататын даралар арасындағы күрес. Мысалы: екі ақ аюдың өз тамағы үшін күрес (конкуренция).
Табиғаттың қолайсыз жағдарларымен күрес
Құрғақшылықпен, суықпен, нөсермен т.б. күрес.Мысалы: көптеген өсімдіктер қары аз, аязды суықтарда қырылып қалады, сонымен қатар аяз кезінде топырақта тіршілік ететін көп ағзалар қырылады.
