Литература
1. Ескараев О.К. Развитие системы рыночных связей в условиях глобализации экономики.
Проблемы агрорынка № 4 2004г.
2. Маршалл А. Принципы экономической науки, Т. 2, Москва, 1989.
3. Менгер К. Основания политической экономии, Москва, 1992.
4. Бем-Баверк О. Основы теории ценности хозяйственных благ, Москва, 1982.
5. Вальрас Л. Элементы чистой политической экономики, Санкт-Петербург, 2002, 340с.
6. Алимбаев А.А. Государственное регулирование экономикой, Алматы, 2004, 320с.
7. Кейнс Дж. М. Общая теория занятости, процента и денег, Москва,1988, 213с.
8. Самуэльсон П. Экономика, Т 1, Москва, 1992, 333 с.
9. Хайман Д.Н. Современная микроэкономика: анализ и применение, Т 1, Москва, 1992,384с.
10. Эрхард Л. Благосостояние для всех, Москва, 2004, 320 с.
283
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
11. 11. Сабден О.С., Акбердин Р.З., Васильева Е.С. Рыночная экономика, Алматы,
2002, 752 с.
12. 12. Шамхалов Ф.И. Государство и экономика: основы взаимодействия, Москва,
2000, 382 с.
13. 13. Каренов Р.С. Основы государственного регулирования экономики, Алматы,
1999,256с.
14. Мамыров Н.К., Ихданов Ж. Государственное регулирование экономики в условиях
Казахстана (Теория, опыт, проблемы), Алматы, 2004, 248 с.
АУЫЛ МҰҒАЛІМДЕРІН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН ДАМЫТУ
əл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
А.К.Унгарова
Қоғамның дамуы оның əрбір мүшелерінің білім дəрежесімен өлшенетіні белгілі. Өйткені
өркениет əлеміне жеткізетін жалғыз құрал ол – білім. Білімді ұрпақ қана қоғамның, болашақтың
егесі бола алады. Қазір, соңғы уақыттарда ауыл мектебінің жағдайын, білімнің сапасын қалай
көтереміз? – деген мəселе төңірегінде бірқатар пікірлер айтылып, жазылып жүр.
Əлемдегі білім мен ғылым көз ілеспес жылдамдықпен алға дамып келеді. Ақпараттар
тасқынын дұрыс пайдаланып, əлемдегі оқиғалар мен жаңалықтарды қалаған уақытта пайдалануға
мүмкіндік бар. Білім қай қоғамда да ең қажетті дүние саналған. Ал, қазіргі ақпараттық
технологиялар жылдам өзгеріп жатқан кезеңде білімнің қоғамда атқаратын рөлі артып отыр. Жас
ұрпақ бүгінгі заман талабына сай білім алғанда ғана біздер жалпақ əлемді жайлап келе жатқан
жаһандану үрдісінің шырмауына түспей, қайта оның тиімді жақтарын пайдалана аламыз.
Балаларға білім беретін ұстаздар болғандықтан, ең алдымен мұғалімдердің өздері заман талабына
бейімделуі керек.
Елбасымыздың мұғалімдерге оның ішінде ауыл мұғалімдеріне жасап жатқан қамқорлығы
мен олардың алдына қойып отырған міндеттері де қазіргі қоғамның талабынан туындап отыр деп
ойлаймын. Мұғалім – қазіргі қоғамдағы басты тұлға. Өйткені ұстаздар балаларды бүгінгі заман
талабына сай білім нəрімен сусындата білгенде ғана болашағымыз жарқын болатыны белгілі.
Жалпы білім беретін мектептердегідей шағын жинақталған мектептерде де құжаттар мен талаптар
бірдей қойылады. Сондыұтан да бұл мектептерде қызмет ететін мұғалімдердің жүктемесі
ауырлығын, бастауыш сынып мұғалімдерінде кездесетін қиындықтарды, тағы да басқа кездесетін
көптеген кедергілерді ескере отырып, үздіксіз білім беру институттары ауыл мектебтерін дамыту
барысында ондағы мұғалімдердің кəсіби білімін толықтырып отыруға жан жақты жағдай жасауы
тиіс.білім жетілдіру курстарына екі сыныпқа бір мұғалім болғандықтан, олардың келе
алмайтынын ескере отырып, ең алдымен аймақтық, яғни жергілікті жерде білім жетілдіру
курстарын ұйымдастыруды дəстүрге айналдыру керек.
Ауыл мектебі - тек білімнің ғана ошағы емес, мəдениет ордасы. Ауыл мектебінің мəселесі
– болашақ елдігіміздің мəселесі. Қазіргі таңда мұғалімнің үнемі ізденуі, мəдениетін арттыруы,
баланың еркін ойлауына ықпал етілетін əдіс- тəсілдерге жетік болуы қажет жəне талап етіледі.
Білім беруде ауыл немесе қала мұғаліміне жекелеген талаптар қойылмайды, талап баршаға ортақ.
Алайда ауыл жағдайының өз ерекшелігі бар. Осы тұрғыда ең алдымен кітапхана қоры, ақпарат
құралдарының қажеттілігі туындайды. Ал жалпы ауыл мектебінің даму бағыттары,
болашағымынадай болғаны жөн:
- əлемдік білім деңгейіне негізделген ауыл мектебінің ғылыми теориялық, əдістемелік
негізін жасау;
- ұлттық тіл, мəдениет, тарихты өркениет жетістігімен қатар өрбіту;
- ғылыми техникалық жаһандану үрдісіне сай мектеп құрылысы, материалдық техникалық
жағдайды қалыптастыру;
- адамзаттық, экологиялық, имандылық тəрбиесін қалыптастыру;
- отбасынан бастап барлық деңгейге қазақстандық патриотизмді қалыптастыру;
284
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
- ауыл мектебін, Академия мен ғылыми зерттеу институттарының педагогика, психология,
методика т.б. сала бойынша зерттеу, эксперимент жасау, болжау, нақты ғылыми
қорытынды жасау орталығына айналдыру керек, ол үшін мектеп оқушыларын,
мұғалімдерді зерттеу, талдау, болжау, сараптау жұмысына батыл араластыру керек.
- Ауыл мектебінің болашағы əлемдік деңгейде болуы үшін əр ауыл өзінің даму
тұжырымдамасын жасауы керек.
Білім беру жүйесінде кадрлардың біліктілігін арттыру жəне қайта даярлау институты ауыл
мұғалімдерінің білімін жетілдіріп, оларға дер кезінде жан жақты əдістемелік көмек көрсетуде
атқаратын қызметі зор. Ұжымның алдына қойған ауқымды мақсаттары мынадай болуы тиіс:
1. Білім беру қызметкерлерінің кəсіптік біліктілігін арттыру.
2. Білім беруде жаңа буын шеберлігі мен біліктілігін жетілдіру.
3. мұғалімдердің біліктілігін арттырудың мемлекеттің жүйесінің кеңінен дамуын
қамтамасыз ету.
4. Білім беруде ғылыми əдістемелік көмек ұйымдастыру.
Осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін біліктілікті арттыру курстары, арнайы семинарлар,
семинар практикумдар, мұғалімдердің өз бетінше білімін көтеру жолдарын қамтамасыз етеді.
Білім беру жүйесіндегі кадрлардың біліктілігін арттыру жəне қайта даярлау институтында білім
жетілдіру курстары педагог кадрлардың біліктілігін арттыру бұл мектепті жаңарту мəселелеріне
сəйкес оның кəсіби шығармашылық даму адамның алға қойған мақсатын дұрыс шешуі.
Мұғалімдердің педагогикалық шеберлігі мен талантын тыңдаудың тағы бір жолы алуан түрлі
сайыстар өткізу. Бұл сайыстарда қазіргі заман талап етіп отырған оқытудың жаңа педагогикалық
тəжірибелер, ғылыми зерттеу жұмыс түрлері көрсетіліп, институт қорына кіруде. Осындай
жұмыстың түрлері арқылы ауыл мұғалімдерінің зерттеушілік мəдениетін көтеруге жол қойылады.
Заман талабына сай ғылым мен техниканың қарқынды дамуы білім беру тəсілі мен
сапасын арттыруды, жаңашылдықпен ілгері жүргізуді талап ететіні сөзсіз. Жаңа ғасыр білім беру
жүйесіне жаңа міндеттер жүктеп отыр, сол салада қызмет атқарып жүрген ауыл мұғалімдердің
кəсіби əрекетін жаңа ұстанымдарға сай ұйымдастыруды қажет етіп отыр.
Бұл талаптар білімге деген жаңа көзқарастан туындауда. Бұл білім беру ісін жүйелі
жаңарту мақсатын, мазмұнын, əдіс тəсілін өзгерту арқылы білім берудің жеке тұлға мəртебелілігін
нақтылаудың дидактикалық, əдістемесін негіздеуді қажет етеді. Осы бағытта жалпы білім беру
саласында жүріп жатқан жаңартулардың нəтижелілігі ауылдағы мұғалімдер қауымының кəсіби
білімін жаңаша ұйымдастыру көзделіп отыр.
Қай қоғамда болмасын мұғалім сол қоғамның белсенді мүшесі, белгілі бір əлеуметтік топ
болып саналады. Сондықтан қоғамда болып жатқан əлеуметтік, саяси - экономикалық, рухани
өзгерістер мен жаңалықтардан тыс қала алмайды. Сол қоғам қажеттілігі мен сұранысына,
мемлекет жүргізіп отырған саясатқа тəуелді болатыны сөзсіз. Осыған орай оқыту мен оның
формалары да жаңарып, заман талабына сай өзгеріске түсіп отырады. Сол себептен де
мұғалімдерді даярлау жəне қайта даярлау міндеті басты мəселе болып табылады.
1. Ауыл мұғалімінің шығармашылық еңбек етуіне қолайлы жағдай жасау.
2. Əлеуметтік жағдайына назар аударып, өзін ұжымда еркін сезініп, талапты еңбек етуі мен іс-
əрекетіне жауапкершілік туғызу.
3. Ауыл мұғалімдерінің білім жетілдіру институттары мен ғылыми орталықтардың арасындағы
байланысты, тұрақты жүйені арттыру.
4. Заман талабына, қоғам сұранысы мен қажеттілігіне сəйкес əлемдегі жəне бүгінгі озық іс-
тəжірибе, жаңа технологиялар, инновациялық əдістермен ұдайы қаруландырып отыру.
5. Шығармашылық ізденісі мен еңбегіне толық еркіндік бере отырып, оқытуды ізгілендіру
мақсатындағы талап пен тілектеріне, өзіндік іс тəжірибесіне тартуға мүмкіндік туғызу.
6. Мұғалімнің зерттеушілік мəдениетінің қалыптасуы мен дамуы үшін қажетті бағдар бағыт
беру, кəсіптік шеберлігін арттырып отыруға бағытталған түрлі курстар мен семинарлар,
конференциялар өткізіп тұру қажет.
7. Ауыл мұғалімінің қоғамдағы белсенділігін арттыру үшін кəсіптік мəртебесі жəне əлеуметтік
беделіне үнемі көңіл бөліп отыру. Алдымен мұғалім электронды ақпарат құралымен
жабдықталуы тиіс.
8. Əлеуметтік қорғалуына, ауыл мұғалімінің мəртебесінің өсуіне əлеуметтік жеңілдіктер мен
ынталандыру жолдарын қарастыру керек.
Мұғалімнің кəсіби білігін шыңдаудың үздіксіздігі оның шығармашылық қабілетінің
дамуының кепілі жəне өзіндік жеке педагогтік тəжірибесінің дамуының алғы шарты болып
285
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
табылады. Ұстаздың кəсіби шеберлігінің негізі, біріншіден, мұғалімнің өмірге көзқарасы, оның
идеялық нанымы. Екіншіден, пəнді жетік білуі, ойын оқушыларға жеткізу үшін жан жақты, терең
дайындықпен баруы, оқуышлар бойына əдеп, əдет, дағды сияқты жақсы қасиеттерді сіңіруі,
моральдық нормаларды білуі. Үшіншіден, оқыту мен тəрбиелеудің əдіс тəсілдерін міндетті түрде
меңгеру. Білім берудің ұлттық моделіне көшкен қазіргі мектепке ойшыл, зерттеуші, практикалық
қызметте педагогикалық үйлестіруді шебер меңгерген психолог педагогтік диагностика қоя
білетін іскер мұғалім қажет. Күнделікті іс тəжірибеде мұғалімнің кəсіптік біліиін көтеруіне мектеп
ішінде де жағдай жасау керек. Ол үшін мектепте ғылыми əдістемелік кеңес пен бірлестіктердің
жəне зертханалардың жұмыс істеуі тиіс. Бүгінгі өмір талабына сай ұстаздардың біліктілігімен мен
білімділігін шыңдап отыратын жоғарыда атап өткен мəселелермен қатар,əрбір мектепте ғылыми
əдістемелік кеңестер жұмыс істеуі жөн шығар. Ғылыми əдістемелік жұмыстардың індеттері,
мазмұны мен ұйымдастыру түрлері қаншалықты нақты жəне айқын болса, нəтиже де соған лайық
болады. Сондықтан да белгілі бір əдісті немесе іс шараларды іске асырмас бұрын мұғалімнің
əдістемелік жұмысының мазмұнын анықтаған жөн. Ол үшін мұғалімнің жалпы мəдениеттілік
даярлығы, əдістемелік, зерттеушілік, кəсіптік адамгершілік, тəрбиелік мəдениеті, диагностикалық
жəне басқару мəдениетінің жиынтығы арқылы кəсіптік педагогикалық деңгейін зерттеу
қажет.Интеграция мен ғаламдастыру қатар жүріп келе жатқан бүгінгі таңда мектептегі
жеткіншектерге білім берудің сапасы мен деңгейін жан жақты көтеру жаңаша ойлайтын, оқыту
мен тəрбиенің жаңа технологиясын күнделікті жұмысында қолдана білетін ұстаздардың ғана
жұмысы жемісті болмақ. ХХІ ғасыр ұстазының тұлғасы мен іс əрекетін жүйелі ұғыну үшін оған
жаңа теориялық методологиялық негізде талап қойылуға тиіс. Осы жолдағы алғашқы қадам, ауыл
мұғалімдерін арнайы əлеуметтік кəсіби топ деп қарай отырып, оларды зерттеу бағытында
психологиялық педагогикалық жəне əлеуметтік ілімдердің біріктірілуі қажет.
Міне, осындай жағдайларды ескере келіп, оның кəсіптік мəдениетінің өрістеуіне жан
жақты көмек, көңіл бөлу, жағдай жасалуын ескерген жөн. Сондықтан да ұстаз алдындағы басты
міндет ХХІ ғасырдың есігінен еркін енетін, дүниежүзілік мəдениетті танитын, төл мəдіниетін
құрметтей білетін, рухани дүниесі бай, интеллектуалдық өрісі кең, білімі жоғары, құқықтық
құжаттық мəдениеті, білімді, жан жақты ақпараттандырылған заман талабына сай белсенді ұрпақ
тəрбиелеу
СОЦИОКУЛЬТУРНЫЙ ПОДХОД В ИЗУЧЕНИИ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСКОЙ
ДЕЯТЕЛЬНОСТИ
КазНУ имени аль-Фараби
Ж.А.Нурбекова
Изучением социокультурных аспектов предпринимательской деятельности занимались такие
ученые как В. Зомбарт, М. Вебер, К. Бляйхер, П. Ульрих, Х. Штейнман, А. Лер и др.
В исследование социокультурных корней предпринимательства значительный вклад внес В.
Зомбарт. Он показал становление предпринимательского духа, именно на нем вознесся
капитализм нового времени. Предпринимательский дух по В. Зомбарту – это синтез жажды денег,
страсти и приключения, изобретательности и много другого. Мещанский дух состоит из
склонности к осмотрительности и расчету, из благоразумия и хозяйственности [1]. По мнению В.
Зомбарта, предприниматель должен быть триедин, обладая качествами:
1) завоевателя (готовность к риску, дух свободы, позволяющий планировать свои действия,
воля и настойчивость, богатство идей);
2) организатора (умение соединять многих людей для совместной работы) [1, с. 46 - 47];
3) торговца (умение убеждать людей купить свои товары, пробуждать их интерес к
предлагаемой продукции, внушать доверие) [1, с. 47 - 49].
В. Зомбарт видел две основные цели предпринимателя: стремление к процветанию и росту
своего дела, а также рост прибыли, т.к. без него невозможно процветание.
286
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
М. Вебер пытался ответить на вопросы: как зародился капитализм и кто является основателем
капитализма? Капитализм зарождался в лоне протестантизма. Протестантизм привносил в
общество позитивный характер изменений.
Будучи мобилизованными, для деятельности и успеха, которые призваны служить знаками
спасения, люди начали сравнивать свои достижения. Конкуренция стала образом жизни. Не
потребление, а накопление капитала, не использование прибыли, а ее вложение в развитие, -
такова единственно рациональная стратегия для того, чтобы гарантировать успех в конкуренции
на рынке. Такими людьми были предприниматели.
М. Вебер рассматривал протестантизм не как единственную причину, а как фактор, который
на определенном витке развития к капитализму был способен освободить массовые мотивации для
мирской активности и мобилизовать предпринимателей на интенсивное приложение усилий.
Таким образом, М. Вебер связывал зарождение капитализма с появлением предпринимательской
деятельности.
М. Вебер подробно описывал характеристику системы мотиваций и ценностей
предпринимателей. Если капитализм, рассуждал М. Вебер, как и все другие структурные
целостности, есть результат человеческих действий, то должен быть некоторый особый тип
действий, движимых особым типом мотиваций. Новый тип предпринимателей и рабочих служат
фундаментальной предпосылкой зарождения капитализма. М. Вебер считает наличие класса
формально «свободных» рабочих и классовой противоположности «буржуазия - пролетариат»
конститутивным признаком современного капитализма. И для него, следовательно, вопрос о
генезисе капитализма мог бы быть вопросом о происхождении этого классового «противоречия» и
о возникновении «свободного» труда, если бы он поставил себе целью проследить генезис
социально-экономического содержания капитализма. Но его интересовала другая сторона
проблемы. Его занимал вопрос о генезисе хозяйственной идеологии господствующего класса
капиталистического общества – той идеологии, которую он считает столь же характерной для
этого общества, как и его экономической формы. Так пришел М. Вебер к своему понятию
«капиталистического духа» и к вопросу о возникновении этого «духа» [2].
М. Вебер отмечал, что предприниматели отличаются от рабочих специфической
ментальностью. Эта ментальность - «этос» или «дух капитализма». Она включает в себя систему
мотиваций и ценностей:
1) мотивы прибыли. Добывание денег - это цель жизни. В результате происходит смещение
целей, т.к. деньги из инструмента или средства превращаются в самостоятельную конечную цель;
2) аскетизм – стремление избегать «случайных» радостей и гедонистического потребления;
3) чувство долга. Подразумевается дисциплинированная, ответственная, рациональная
деятельность, где организационные усилия становятся целью предпринимателей.
Под «духом капитализма» можно и должно понимать отнюдь не только то, что нам
представляется наиболее существенным для нашей постановки проблемы. Это объясняется самой
спецификой и образования исторических понятий: методической задачей, которого является не
подведение действительности под абстрактные родовые понятия, а расчленение ее на конкретные
генетические связи, всегда сохраняющие свои специфически индивидуальную окраску [7].
Итак, М. Вебер выделял ряд факторов зарождения предпринимательской деятельности,
которая появилась в лоне капиталистических отношений.
Изучение и адекватное понимание роли и влияния социокультурных процессов на
институционализацию предпринимательства могут устранить напряжение, воспринимаемое как
проблема в современном социуме. В связи с этим в настоящее время становится актуальной
проблема соотношения этики и бизнеса. Однако вопросы предпринимательской этики еще не
достаточно исследованы: терминология расплывчата и неоднозначна, не вполне ясны параметры
этоса бизнеса, а также оценочные измерения этого взаимодействия.
Вместе с тем, для достижения значимых исследовательских результатов по проблеме
соотношения этики и бизнеса необходимо формирование сложного теоретического комплекса,
интегрирующего в себе различные методологические подходы. Уникальная конфигурация
исследовательского пространства темы в качестве базовых методологических переменных
диссертации
детерминировала
выделение
нескольких
направлений
изучения:
предпринимательская этика как выражение «социальной ответственности» (К. Бляйхер);
предпринимательская этика как ограничение принципа получения прибыли (Х. Штейнман, А.
Лер); предпринимательская этика как этика разумного ведения хозяйства (П. Ульрих).
287
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
Предпринимательская этика как выражение «социальной ответственности» - направление,
которое получило свое развитие с начала ХХ в. В основе ее лежали научные дискуссии о
легитимации предпринимательства. Эффективность в экономической перспективе как
традиционной задачи предприятий было явно недостаточна в качестве основания легитимации
предпринимательства. Фирмы и предприятия должны были учитывать интересы и желания
широкого круга людей, затронутых предпринимательской деятельностью. Необходимость
концептуализации понятия социальной ответственности бизнеса рассматривалась с точки зрения
требования моральной ответственности предприятий в качестве выражения определенного
общественного давления. Требования ответственности привели к научным дискуссиям
относительно предпринимательской этики как самостоятельной научной дисциплины.
Концепция К. Бляйхера обобщает положение современных предприятий и их легитимацию
следующим образом: «Оппортунистическая предпринимательская политика, организованная без
всякого обязательства по отношению к требованиям всех заинтересованных, мало способствует
решению глобальных проблем как сегодня, так и в будущем. Предпринимательству грозит с
течением времени потеря его общественной легитимации» [3]. К. Бляйхер делает вывод, что
только новый тип управления предприятиями, который примет на себя, прежде всего, этически
обоснованные социальные и экологические обязательства, может иметь смысл для будущего.
Увеличение морально выраженной критики в практике предпринимательской деятельности
означает, что предприятия сталкиваются сегодня с измененными условиями признания и
легитимации.
Направление предпринимательской этики как этики разумного ведения хозяйства
представлено П. Ульрихом. Он преследует цель «привести к разуму» экономическую
рациональность. В теории П. Ульриха «Практическая социальная экономика» также ставится
вопрос о легитимации: «В научной практически плодотворной экономической и
предпринимательской этике речь идет не о «чисто» моральном средстве исправления далее не
ставящееся под вопрос предпринимательской рациональности извне, а как раз, наоборот, о ее
философско-этическом расширении изнутри» [4]. Средство для достижения такого расширения П.
Ульрих видит в пропагандируемой им регулятивной направляющей идее политико-
предпринимательского диалога, целью которого должно быть установление согласованного
коллективного порядка предпочтений для предприятий, которые выходят далеко за рамки
экономических целей.
Для П. Ульриха предприятие всегда находится в пространстве напряженности групп
интересов. Как правило, для конфликтующих интересов должен быть найден компромисс, чтобы
сохранилась дееспособность предприятия и его способность к принятию решений. Достижение
этого незаменимого для функциональной практики менеджмента компромисса интересов
возможно для П. Ульриха принципиально на двух уровнях: на уровне персональной деятельности,
с одной стороны, и на уровне институциональной деятельности – с другой. Уровню
предпринимательской деятельности он предписывает задачу менеджмента заботиться о создании
и поддержании потенциала понимания предпринимательской политики между предприятием и его
внутренними и внешними группами требований. Наряду с этим, относительно второго уровня П.
Ульрих подчеркивает необходимость фиксировать и осуществлять моральные требования также
посредством действия правовой предпринимательской конституции как институционального
рамочного порядка предприятий. В предпринимательской конституции должны быть
урегулированы права участия тех, кого касается предпринимательская детальность, - как основные
права.
Направление предпринимательской этики как ограничение принципа получения прибыли
основано на теориях Х. Штейнмана, А. Лера. В отличие от вышеназванных направлений, подход
этих ученых определяют цели, достижение которых позволит получить общее одобрение. По этой
причине, в соответствии с их точкой зрения, в определенных ситуациях необходимо установить
дополнительную моральную ориентацию в практической экономической деятельности. Это
связано с предпосылкой того, что «наряду с увеличением прибыли можно реализовать еще и
другую рациональность» [5]. Этическая рациональность этой концепции должна заполнить те
пространства деятельности, которые Х. Штейнман, А. Лер рассматривают как необходимое
условие морально ориентированной предпринимательской деятельности. Согласно этому,
предпринимательская деятельность определяется экономическими и правовыми рамочными
условиями не полностью; в определенных ситуациях существующие степени свободы могут быть
закрыты моральными целевыми установками. Дополнительная моральная ориентация
288
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
деятельности экономических действий является предметом предпринимательской этики, которую
ученые определяют следующим образом: «Предпринимательская этика включает все
обоснованные или мотивируемые посредством диалога с заинтересованными людьми
материальные и процессуальные нормы, которые обязательно вводятся предприятием с целью
самообязательства, чтобы ограничить конфликтообразующие воздействия принципа получения
прибыли при управлении конкретной деятельностью предприятия» [5].
Российский социолог Н.Н. Зарубина выделяет в этике бизнеса нравственную легитимацию и
предпринимательскую активность. Она выделяет личностный и институциональный уровни
социокультурной легитимации. По ее мнению на личностном уровне происходит усвоение и
принятие ценностей хозяйственной культуры личностью, превращение ее во внутреннее
убеждение. На этой основе ценности и связанные с ними образцы поведения признаются
легитимными, морально допустимыми и оправданными. Например, проследим, какими
духовными факторами обусловлена легитимация предпринимательского успеха, когда
большинство населения, не занятого непосредственно предпринимателем, признают оправданным
и законным обогащение активного меньшинства [6, с. 123].
Институциональный уровень легитимации генерализуют ценностные образцы и признают
легитимным на личностном уровне сопровождение институциональной легитимации, т.е.
закрепление этих образцов в форме устойчивых социальных институтов. На этом уровне
происходит стабилизация социально значимых взаимодействий, придающих обществу в целом
устойчивость. Отсутствие легитимности и признания ценностного образца на личностном уровне
подрывает
устойчивость
института:
подрыв
универсальности
ценностного
образца
коммунистического труда, утеря людьми в них в конце концов привели к распаду институтов
социалистического хозяйства. Но для утверждения новых институтов рыночной экономики
необходимо, чтобы ценностные образцы, лежащие в основе, получили легитимацию на
личностном уровне [6, с. 124].
Эти концепции заслуженно привлекают внимание социологов, задачей которых является
анализ процесса инстиуционализации предпринимательства с точки зрения рассмотрения
социальных аспектов, в том числе этических, нормативных основ современного
предпринимательства. Нормативные и этические требования предпринимательства можно
добиться не вопреки, а благодаря современной экономике и обществу [8, с. 272].
Таким образом, проведение историко-критического обзора исследований классиков
предпринимательства позволяет нам констатировать то обстоятельство, что предпринимательство
находится в постоянном изменении и не является чем - то окончательно сложившимся и
застывшим. Постоянно происходит изменение его формы и содержания как социального процесса,
повышается удельный вес этической компоненты предпринимательской деятельности.
Достарыңызбен бөлісу: |