Жаңа тұрпатты халықаралық қатынастардың орнығуы

Дүниежүзілік социалистік жүйенің құрылуы кейіннен неғұрлым жоғары деңгейде социалистік интернационализмге көтерілген пролетарлық интернационализм принципіне негізделген жаңа социалистік тұрпаттағы халықаралық қатынастардың орнығуымен айтулы болды.

Кеңес Одағы капитализмнен қол үзген халықтарға жаңа өмір орнатуға үлкен көмек көрсетті. КСРО халықтық демократиялық - помещиктік құрылысты қалпына келтірмекші болған сыртқы күштердің халықтардың тойтарыс беріп отыруына көмектесті. Бұл елдердің экономикалық блокада арқылы тұншықтырмақшы болған әрекеттер де іске аспай қалды. Халықаралық жағдай КСРО мен халықтық - демократиялық елдердің тығыз топтауын талап етті. Олардың арасындағы туысқандық қарым- қатынастар, достық, ынтымақ және өзара көмек туралы екі жақты шарттармен баянды етілді. Социалистік елдердің әскери- саяси одағының нығаюымен бірге олардың экономикалық және мәдени жақындасуы да жүзеге асты.

Социалистік халықаралық позицияның нығаюына КСРО халық шаруашылығының қалпына келтірінуі және одан әрі дамытылуы оның қорғаныс қуатының артуы шешуші дәрежеде жәрдемдесті. Соғыс аяқталысымен - ақ, КСРО жаппай қарусыздану туралы мәселені қайтадан қойды. Ең басты атом қаруына тыйым салу және жою талабы болды. Басқа социалистік елдермен бірге КСРО бейбітшілік және халықаралық қауіпсіздік жолындағы белсенді күресті өрістетті.

КСРО мен басқа да социалистік елдер ұлт - азаттық қозғалысты белсене қолдап отырды. Ұлттық тәуелсіздікті жеңіп алған мемлекеттердің халықаралық қатынастарға кеңінен қатысуын қолдаған социализм елдері олармен ынтымақтықты дамутыда, бүкіл - дүниежүзіндегі антиимпериалистік күштермен одақты нығайта түсуде. КСРО мен басқа да социалистік елдер капиталистік дүниемен қарым- қатынастарда қоғамдық қүрылысы әр түрлі мемлекеттердің бейбіт қатар өмір сүру принципін басшылыққа алып отырды.

Екі ел арасындағы тату көршілік қарым - қатынастардың берік негіздерін қалаған Достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы 1948 жылы жасалған Кеңес-Финляндия шарты бейбіт қатар өмір сүру принципішң нақты көрінісі болды. Кейіннен бүл шарт үш рет ұзартылды. 1953 жылы ол тағыда 20 жылға ұзартылды.

Империалистік мемлекеттер сыртқы саясатының агрессияшыл бағыты. НАТО - ның құрылуы. Дүниежүзілік капиталистік жүйенің жалпы дағдарысының тереңдеуі империализмнің агрессияшылдығының күшеюімен қатарласа жүрді. Батыстағы раекцияшыл топтар КСРО мен дүниежүзілік социалистік достық одақты жою немесе ең болмағанда әлсірету, коммунистік, жұмысшы және ұлт - азаттық қозғалыстарын басып - жаншу, капитализм позицияларын нығайту жоспарларын жасап бақты. Соғыстан әбден байыған америка монополиялары дүниежүзіне өз үстемдігін орнатуға ұмтыла бастаған. Президент Трумэн АҚШ-қа дүниежүзіне басшылық жасау «өте қажет» болып тұрғандығын мәлімдеді. АҚШ тың әкімшілігі бұл басшылықты басқа

елдердің халықтарына тануға ұмтыла отырып, оларға қысым жасау мақсаттарында өзінің экономикалық қуатымен «атом дипломатиясын» кеңінен пайдаланды.

АҚШ - та КСРО -ға қарсы соғыс ашудың толып жатқан жоспарларын талдап жасалып, оларда ондаған кеңес қалаларын атом бомбасымен бомбалау көзделді. Күш көрсету тұрғысындағы саясат халықаралық жағдайдын шиеленісуіне әкеп соқтырды. Америка империализмі Еуропаның қауіпсіздігін камтамасыз ету деген желеумен, КСРО -ға және басқа социалистік елдерге таяу орналасқан Греция және Туркияны өзінің қамалына айнандыруды ұйғарды. Осы мақсатпен 1947 жылы АҚШ Греция мен Туркияға 400 млн доллар көлемінде көмек берді. АҚШ президенті Трумэннің қатысуымен Фултонда (АҚШ) сөйлеген Черчилльдің антикеңестік сөзі және «Трумэн доктринасы» деп аталған көмек бағдарламасы КСРО -ға және басқа да социалистік мемлекеттерге қарсы «қырғиқабақ соғыстың» басталғанын хабарлады. «Маршалл жоспарын» жүзеге асыру Еуропа елдерінің - Америка көмегін алушылардың ішкі істеріне АҚШ- тың қол сұғуына қолайлы жағдай жасады. Социалистік достық одаққа қарсы бағытталған агрессиялық блоктың экономикалық негізі жасалды. «Маршалл жоспарына» қатысушы елдердің көпшілігі 1949 жылы сәуірде томаға- тұйық агрессиялық әскери топ - НАТО -ны құру туралы пактіге қол қойды. АҚШ, Канада; Ұлыбритания, Франция, Италия, Бельгия, Нидерланды; Люксембург, Норвегия, Дания, Исландия, Португалия НАТО-ға мүше болды. 1952 жылы НАТО -ға Греция және Туркия, ал 1955 жылы Германия Федерациялық Республикасы кірді. 1982 жылы Испания НАТО -ға мүше болды. НАТО -ға кірген әрбір елге америкалық әскер басшылығының жалпы басқаруымен қарулы күштер құру үшін белгілі бір мөлшерде әскер бөлу ұсынылды. Капиталистік елдерде жаппай қарулану күрт күшейді. Дүниежүзілік жаңа соғыс қатері өсе түсті.