Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университет

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университет 
 
 
Факультеті:География және табиғатты пайдалану
Кафедра:Гидрология 

Реферат 
 
Тақырыбы:Қарым катынастағы агрессия және конфликт 
 
Орындаған:Тухан Мадияр 
Тексерген:Дуйсенбаева Айнур 
 
 
 
 

 
Алматы, 2022ж 
 
Конфликт – (лат.тіл. conflictus қақтығыс) – күрделі 
қайшылықтардың 
пайда 
болуы, 
қарама-қарсы 
қызығушылықтардың қақтығыстары, күшті эмоциялық 
күйлермен байланысты əр түрлі мəселерге бойынша өзара 
түсіністіктің болмауы. Кез-келген конфликтінің астарында 
қандай да бір мəселеге бір үлкен іске байланысты 
қарамақарсы
позициялардан, 
мақсаттардан 
тұратын 
ситуация жатады. Яғни конфликтілі ситуация конфликт 
субъектілері мен объектілердің міндетті түрде бар болуын 
талап етеді. Дегенмен де конфликт ары қарай даму үшін 
инцидент болу керек. Егер қарама-қарсы жақ тура солай 
жауап қайтарса, онда конфликт болашақта тікелей жəне 
жанама, деструктивті жəне структивті болып дамуы мүмкін. 
Агрессия (латын тілінен аударғанда «agressio» - шабуыл) — 
адам əрекетінің ерекше формасы болып табылады. Мұндай 
мінез-құлық субъектінің нұқсан келтіру мақсатымен өзінен 
басқа адамға немесе адамдар тобына өз артықшылығын 
білдіріп, 
қыр 
көрсетуі 
немесе 
күш 
қолдануға 
тырысуымен сипатталады. 
Агрессивтік 
мінез-құлық 
қарқындылығы мен пайда болу дəрежесі бойынша: 
жеккөрушілік, жақтырмаушылықтан 
– тіл тигізуге 
(«вербальдық агрессия») жəне дөрекі түрде күш қолдануға 
(«физикалық агрессияға») дейін түрленеді. Әлеуметтік 
психологиялық тұрғыдан қарағанда: жекелеген адамдардың 
агрессивті мінез-құлықтары жиынтығының, бұқаралық 

сипаттағы құбылыс ұғымының тұлғааралық агрессияның 
топтық агрессияға айналуының мəні бар. 
Қарым-қатынас 
адам 
өмірінде 
маңызды 
рөл 
атқарады. Қарым-қатынас үрдісіне жəне оның нəтижесіне 
адамның психикалық денсаулығы-оның көңіл-күйі, сезімдері 
мен эмоциясының жағымды не жағымсыз жағдайда 
болуы тікелей байланысты. Өзінің күшті не əлсіз жақтарын 
білмейтін немесе дұрыс қарым-қатынас жасай білмейтін 
адамда көптеген мəселелер туындауы мүмкін. Адамдар 
арасындағы өзара үрдістерде əлеуметтік жəне жеке 
өмірі мəселесіндегі түрлі қарама-қайшы сұрақ туындайды – 
бұл конфликт болып табылады. Конфликтіні зерттейтін 
ғылым конфликтология деп, ал конфликтіні тудыратын 
сөздер конфликтогендер деп аталады. Бүгінгі тренингте 
қарым-қатынас барысында көрінетін өз ерекшеліктерімізді 
танып біліп , қарым-қатынас жасауға үйрену жəне 
конфликтілі жағдайдан басқа адамдармен қатынасқа нұқсан 
келтірмей шыға білуге үйренеміз. 
Қарым-қатынас 
адам 
өмірінде 
маңызды 
рөл 
атқарады. Қарым-қатынас үрдісіне жəне оның нəтижесіне 
адамның психикалық денсаулығы-оның көңіл-күйі, сезімдері 
мен эмоциясының жағымды не жағымсыз жағдайда 
болуы тікелей байланысты. Өзінің күшті не əлсіз жақтарын 
білмейтін немесе дұрыс қарым-қатынас жасай білмейтін 
адамда көптеген мəселелер туындауы мүмкін. Адамдар 
арасындағы өзара үрдістерде əлеуметтік жəне жеке 
өмірі мəселесіндегі түрлі қарама-қайшы сұрақ туындайды – 
бұл конфликт болып табылады. Конфликтіні зерттейтін 
ғылым конфликтология деп, ал конфликтіні тудыратын 
сөздер конфликтогендер деп аталады. Бүгінгі тренингте 
қарым-қатынас барысында көрінетін өз ерекшеліктерімізді 

танып біліп , қарым-қатынас жасауға үйрену жəне 
конфликтілі жағдайдан басқа адамдармен қатынасқа нұқсан 
келтірмей шыға білуге үйренеміз. Қақтығыстар жасырын 
немесе ашық болуы мүмкін, бірақ олар келісімнің болмауына 
негізделген. Сондықтан біз қақтығысты екі немесе одан да 
көп тараптардың – жеке тұлғалардың немесе топтардың 
келісімінің болмауы деп анықтаймыз. Келісімнің болмауы 
əртүрлі 
пікірлердің, 
көзқарастардың, 
идеялардың, 
мүдделердің жəне т.б. заттардың болуы. Алайда, жоғарыда 
айтылғандай, ол əрқашан ашық қақтығыс, конфликт түрінде 
көрсетілмейді. Бұл қарама-қайшылықтар, келіспеушіліктер 
адамдардың қалыпты қарым-қатынасын бұзады. Бұл 
жағдайда адамдар қандай да бір жолмен келіспеушіліктерді 
жеңуге жəне ашық конфликттік өзара əрекеттесуге мəжбүр 
болады 
Агрессияның алдын алу əдістері: 
1)Тəрбиені дұрыс беру. Бала кішкентай кезінен барлығын 
тəрбиеден алады. Сондықтан тəрбиенің маңызы өте зор. Егер 
авторитарлық жəне либеральды стильде тəрбие жүрсе, 
агрессияның келешекте дамуына күмəн жоқ. Балаға 
авторитет болу керек. Бала ата-анасына қарап, олардың іс-
əрекеттерін жəне мінез-құлықтарын қайталайды. Сондықтан 
балаларын дұрыс тəрбиелеу үшін, алдымен өзін дұрыс 
тəрбиелеу керек 
2)Эмпатия. Егер адам сізге агрессивтілігін көрсетсе. Оған 
лезде агрессиямен жауап бермей, оның неге солай жасап 
жатқанын түсіну керек. Егер адам жындыхананың пациенті 
болмаса, онда бұл адамның сондай мінез-құлықтың пайда 
болуына себеп бар. Өзін сол адамның орнына қоюға 
тырысу керек, мүмкін сіз оған белгілі бір жəрдем бере 
алатын шығарсыз.

3) Кешірімді болу. Қазіргі заманда, уақыт өте құнды болып 
тұр. Адамдар үнемі асығыс. Біреулері жұмысқа, не оқуға, не 
т.б. жерлерге. Қазіргі заманда адамдар эгоист. Олар өз 
пайдасын ойлап, жер əлемінде индивид деп санайды. Ия, біз 
барлығымыз индивидпіз. Бірақ, өте көп болғанымен, 
күнделікті өмірде бірдей көрінеміз. Адамдардың тез 
ашуланшақтығын ескеріп, олардың агрессияларын жүрекке 
жақын қабылдаудың керегі жоқ. Кешірімді болған адам, 
агрессияға жауап бермей, оны өршітпейді жəне өз 
денсаулығын сақтайды.
4) Қалжың, көңілді көңіл-күй. Күнде көңіл-күйі жоғары 
адамдар, үнемі өзінен позитив шығарады. Қасындағы 
адамдармен орынды қалжыңдап, олардың көңіл күйін көтере 
алады. Бірақ, оның да шекарасы бар. Адамдар қалжыңды 
көтере алмаса, агрессияның пайда болуына жол ашады.
5) Артын ойлау. Әр адам қадамдарын бақылап, орынды 
сөйлеу тиіс. Өз-өзін бақылай алатын адам үлкен 
жетістіктерге жете алады. Егер бір адамға агрессиямен жауап 
берсең, 
оның 
дұрыс 
не 
бұрыстығын 
теңестіріп, 
келешекте сол адамға немесе саған əсері болуын не 
болмауын ойлауы тиіс. 
6) Спортпен айналысу.Көп күш жұмсалатын іс əрекеттерде 
көп негативтті агрессивті сезімдер шығады.Жəне бұл 
денсаулыққа өте пайдалы. 
Қорытындылай келе айтқым келеді адамдар арасындағы ең 
маңызды құбылыс ол қарым қатынас,сол қарым қатынасты 
құртпау үшін адамдар бір бірімен жақсы араласып, 
қасындағы адамдарға өз көмегін көрсетіп отыру керек.