Сөйлем мүшелері
жүктеу/скачать 73,31 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Второстепенные члены предложения Члены предложения бывают главными и второстепенными
- Дополнением (толықтауыш)
- Определением (анықтауыш)
- Обстоятельством (пысықтауыш)
- Subject — бастауыш
- Adverbial — пысықтауыш
СӨЙЛЕМ МҮШЕЛЕРІСӨЙЛЕМНІҢ ТҰРЛАУСЫЗ МҮШЕЛЕРІ Адамның айтатын ойы үнемі жалаң бастауыш пен баяндауыштан ғана тұра бермейді. Кейде бастауыштың заттық, сапалық қасиеттерін анықтап, баяндауыштың қимыл, амал-әрекетін объектілермен толықтырып, мезгіл, мекен, себеп, мақсат тағы басқа да күй жайын пысықтап, айтылуға тиісті ойды кеңітіп, салаландырып сөйлеу де керек болады. Сөйтіп, бастауыш пен баяндауышты төңіректей, солар арқылы негізгі ойды тиянақтау үшін айтылатын сөйлем мүшелерін тұрлаусыз мүшелер дейді. Тұрлаусыз мүшелер үш түрлі: толықтауыш, анықтауыш, пысықтауыш. Толықтауыш -сөйлемдегі етістіктен болған баяндауыштың және етістіктен болған басқа мүшелердің қимылдық мағынасын толықтап, атау мен іліктен басқа септік жалғауларының бірінде келіп, солардың тікелей сұрағына жауап беретін тұрлаусыз мүше. Сұрақтары: кімді? нені? кімге? неге? кімде? неде? кімнен? неден? кіммен? немен? кім туралы? не туралы? кім жөнінде? не жөнінде? Байланысу түріне қарай толықтауыштар екі түрлі болады: 1) тура толықтауыш; 2) жанама толықтауыш. Анықтауыш -заттың белгісін (сынын, түр, түсін т.б.) заттық сапасын, меншіктілігін, санын білдіретін тұрлаусыз мүше. Сұрақтары: қандай? қай? қайсы? қайдағы? недегі? кімнің? ненің? қанша? неше? нешінші? қайткен? неткен? Анықтауыш мағыналық ерекшеліктеріне қарай негізгі екі топқа бөлінеді: 1) сапалық анықтауыш; 2) меншікті анықтауыш. Пысықтауыш -сөйлемде етістіктен болған мүшемен байланысты болып, етістік мағынасындағы қимылдық процестің амалын, мезгілін, мекенін, мақсатын, мөлшерін, себеп-салдарын білдіретін тұрлаусыз мүше. Сұрақтары: қалай? қайтіп? қашан? қайда? қайдан? қанша? не себепті? неліктен? кім үшін? не үшін? не мақсатпен? қанша уақыт? неше рет? не сайын? не арқылы? Пысықтауыш және онымен байланысты етістіктен болған мүшелердің арасындағы мағыналық қарым-қатынастардың түріне қарай 5 түрге бөлінеді: 1) мекен пысықтауыш; 2) мезгіл пысықтауыш; 3) мақсат пысықтауыш; 4) себеп пысықтауыш; 5) сын-қимыл пысықтауыш; Второстепенные члены предложения Члены предложения бывают главными и второстепенными. Все члены предложения, кроме подлежащего и сказуемого, относятся к второстепенным. Они поясняют, дополняют, распространяют как главные члены предложения, так и второстепенные и помогают ярко и полно выразить события. Дополнением (толықтауыш) называется второстепенный член предложения, который обозначает объект действия или состояния и отвечает на вопросы косвенных падежей. В казахском языке различаются: Прямое дополнение (тура толықтауыш) и косвенное дополнение (жанама толықтауыш). Прямое дополнение выражается винительным падежом. Вопросы: кімді? (кого?), нені? (чего?). Например: Марат кітапты (нені?) алды. Определением (анықтауыш) называется второстепенный член предложения, который обозначает признак предмета и отвечает на вопросы қандай? (какой?), қай? (который?), кімнің? (чей? кого?), ненің? (чей? кого?), неше? қанша? (сколько?), нешінші? қаншасыншы? (который?) и выражается прилагательными, числительными, местоимениями, существительными, причастиями. Например: Шақырыл-ғандардың билеттері осында. (Билеты приглашенных здесь.) Асанның кітабы. (Книга Асана.) Ол жетінші үйде тұрады. (Он живет в седьмом доме.) Бүгін қызық кино болады. (Сегодня будет интересное кино.) Обстоятельством (пысықтауыш) - называется такой второстепенный член предложения, которой показывает, как, в каких условиях совершается действие (время, место, цель, причина) или проявляется признак, обстоятельство, отвечает на вопросы қайда? (где?), қашан? (когда?), неге? (зачем? почему?), қалай? (как?), не үшін? (для чего?). Например: Мен үйге ерте (қашан?) келдім. (Я пришел домой рано). members of the proposals- сөйлем мүшелері Principal and Secondary Sentence Parts- сөйлемнің тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелері
сұрақтары: who — кім? what — не? Predicate — баяндауыш сұрақтары: what to do-не істеді? what did-не қылды? what to do-не істемек? Object (direct, indirect) — толықтауыш сұрақтары: whom?-кімді? what?-нені? what about?-не туралы? whom?-кімге? кіммен? қайсы? Attribute — анықтауыш сұрақтары: how?-қанша? неше? what?-қандай? whose?-ненің? Adverbial — пысықтауыш сұрақтары: when? қашан? where? қайда? what — қалай? usually (обычно), always (всегда), sometimes (иногда), жүктеу/скачать 73,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|