Қазіргі заманғы өнеркәсіп үшін зауыттардың ірі мамандандырылған кешендерге өндірістік бірлестіктерге қосылуы тән. Қуатты қаржы базасы бар осындай бірлестіктердің құрамында саланың маңызды проблемаларын әзірлеу үшін арнайы конструкторлық бюроларды, ірі ауқымды сынақ стенділерін, зерттеу зертханаларын ұйымдастыру мүмкіндігі бар. Бұл тікелей сорғы және компрессорлық машина жасау саласына да қатысты. Сондықтан жұмыс процестерін жетілдіруге және осы түрдегі машиналардың ПӘК-ін арттыруға бағытталған теориялық және эксперименттік зерттеулер қазіргі уақытта өте маңызды. Сорғылар деп сұйықтықтардың барлық түрлерінің арын, қатты және коллоидты заттармен сұйықтықтардың механикалық қоспасын айдау және жасау үшін қызмет ететін машиналар аталады. Газдардың (газ тәрізді сұйықтықтардың) қысымын айдауға және жасауға арналған машиналар жеке топтарға бөлінгенін және желдеткіштер мен компрессорлардың атауын алғанын байқаған жөн.
1 Сорғылар туралы жалпы мәлімет Сорғылар деп сұйықтықтардың барлық түрлерінің арын, қатты және коллоидты заттармен сұйықтықтардың механикалық қоспасын айдау және жасау үшін қызмет ететін машиналар аталады. Газдардың (газ тәрізді сұйықтықтардың) қысымын айдауға және жасауға арналған машиналар жеке топтарға бөлінгенін және желдеткіштер мен компрессорлардың атауын алғанын байқаған жөн. Қазіргі уақытта сорғылар машиналардың ең көп таралған түрі болып табылады. Әрекет ету принципі бойынша сорғылар: - жұмыс дөңгелегінің айналуы кезінде пайда болатын ортадан тепкіш күштің салдарынан арынды қайта айдау және құру болатын ортадан тепкіш; - жұмыс органы пропеллер түріндегі қалақты доңғалақ болатын осьтік (пропеллер) сорғылар. Осы сорғылардағы сұйықтық дөңгелектің айналу осінің бойымен қозғалады; - поршеньді және скалкалы сорғылар, онда сұйықтық поршеньдің немесе скалканың қайтымды-үдемелі қозғалысы кезінде қозғалады. Бұл топқа поршеньді сорғылардың қарапайым түрін – жұмыс органы резеңке немесе былғары диафрагма қызмет ететін, қайтарымды-үдемелі қозғалыстарды жасайтын диафрагма диафрагмалық сорғыларды жатқызуға болады; - гидравликалық соққы энергиясы есебінен жұмыс істейтін тарандар; - сұйықтықтың орын ауыстыруы қосалқы сұйықтық, бу немесе газ ағынының энергиясы есебінен жүзеге асырылатын ағынды сорғылар; - жұмыс денесі cығылған ауа болып табылатын эрлифттер (әуе су көтергіштер). Әр түрлі өндірістік қондырғыларда қолданылатын сорғылар бір, екі немесе барлық аталған функцияларды орындауы тиіс. Сорғы қондырғысы 3 сорғыдан тұрады; сорғы 4 сорғыш құбырдың көмегімен сұйықтықты соратын 5 резервуардан; 1 айдау құбырдың көмегімен сұйықтық берілетін 2 қысымды резервуардан тұрады. Q сорғының шығыны немесе жіберілуі сорғы уақыт бірлігінде айдамалау құбырына берілетін сұйықтықтың көлемдік мөлшері деп аталады. Демек, тұтынушы алатын сұйықтықтың мөлшерін шығын деп түсінеді. Шын мәнінде, сорғының жұмыс органдары арқылы, оның ағынды бөлігі сұйықтықтың көлемді шығынын ескеретін Q0 сұйықтығының көп мөлшерін өтеді, мысалы, сальникті немесе басқа тығыздағыштар арқылы.
1 Сурет – Манометрдің жұмыс істеу принципі
Манометрлік қысым деп Z1 сіңірудің геометриялық биіктігін және Z2 айдау биіктігін еңсеру үшін, Р2 – P1 құбырдың ұштарындағы қысымның айырымын жеңу үшін, яғни Р2 айдау резервуарындағы сұйықтық бетінің сыртқы қысымының және P1 сору резервуарындағы сұйықтық бетіндегі сыртқы қысымның арасындағы айырым. Сонымен қатар, манометрлік арын h 'w сорғыш желісінде және h"w айдау желісінде сорғы қондырғысы құбырларының гидравликалық кедергілерін еңсеруге жұмсалады. Сондықтан сорғымен жасалатын манометриялық арынды осылай білдіруге болады:
. (1) Негізгі параметрлерінің бірі болып табылады сорғы жұмысының шығыны қуат N, т. е. саны затрачиваемой сорғымен энергиясын көтеру, орнын ауыстыру және айдау сұйықтық уақыт бірлігіне. NT теориялық қуатын ажыратады, яғни сорғының өзінде энергия шығыны толық болмаған кезде қажетті манометриялық арынды еңсере отырып, сұйықтықты беру үшін жұмсауға қажет болар еді. Әлбетте, теориялық қуат (кВт) шамасымен анықталады:
. (2)
Шын мәнінде, қозғалтқышпен жұмсалатын толық қуат, яғни сорғы білігіндегі қуат немесе N тиімді қуат теориялық N>NT көп. Сондықтан NT қатынасы: N әрқашанда бірліктен аз. Бұл қатынас сорғымен пайдаланылған энергияның қай бөлігі пайдалы екенін көрсетеді. Осының салдарынан көрсетілген қарым-қатынасты сорғының пайдалы әрекетінің жалпы коэффициент деп атауға және