Сұрақтар тізімі Жүрек, дамуы, топографиясы, шекаралары, жүрек қақпақтарының алдыңғы кеуде қабырғасына проекциясы
Көз алмасы, кабыктары, олардын курылысы. 100 текст ру
жүктеу/скачать 415,62 Kb.
|
| 68. Көз алмасы, кабыктары, олардын курылысы. 100 текст ру
Көз алмасы ядросы барлык жагынан уш кабыкпен коршалып турады: 1. Сырткы немесе коз алмасынын фиброзды кабыгы, tunica fibrosa oculi; 2. Ортангы немесе көз алмасынын тамырлы кабыгы, tunica media, s. tunica vasculosa bulbi oculi, s.uvea; 3. Ішкі немесе торлы кабык, tunica interna, s. retinabulbioculi, оны, сондай-ак tunica nevrosa деп те атайды. Көз алмасынын сырткы кабыгы немесе көз алмасынын фиброзды кабыгы – tunica fibrosa bulbi oculi, уш кабыктын ен берігі. Онын аркасында көз алмасы өзіне тан пішінін сактайды. Көз алмасы сырткы кабыгынын алдынгы кіші бөлігі барлык кабыктын 1/6 бөлігі мөлдір кабык, cornea деп аталады. Мөлдір кабык көз алмасынын ен шыгынкы бөлігі, ол аздап узарган иілінкі-шыгынкы линза пішінді болады, осы иілген бетімен артка багытталады. Мөлдір кабыктын шеткері бөліктерінін калындыгы - 1-1,2 мм, ортасы - 0,8-0,9 мм. Мөлдір кабыктын көлдененінен алгандагы диаметрі 11-12 мм, тігінен алгандагы диаметрі -10,5-11 мм. Мөлдір кабык мөлдір дәнекер тінді стромадан, мөлдір кабыктын меншікті заттегін, substantia propria cornea тузетін мөлдір кабыктык денешелерден турады. Стромгга алдынгы жане арткы беттерден алдынгы жане арткы шекаралык табакшалар, lamina limitans anterior et posterior, немесе алдынгы жане арткы эластикалык табакшалар, laminae elasticae anterior et posterior немесе шекаралык мембраналар келіп жанасады. Біріншісі мөлдір кабыктын тур өзгеріске ушыраган негізгі заттегі болып табылады, екіншісі мөлдір кабыктын арткы бетін жауып туратын жане көздін барлык алдынгы камерасын көмкеріп жататын эндотелий туындысы саналады. Мөлдір кабыктын алдынгы беті көп кабатты эпителиймен жамылган, ол айкын шекарасыз көздін дәнекертінді кабыгына ауысады. Мөлдір кабык өз тінінін гомогендігі мен кан және лимфа тамырларынын болмауына байланысты мөп-мөлдір болады Көз алмасынын арткы, улкен бөлігін барлык кабыктын 5/6 бөлігі ак кабык, tunica albuginea немесе склера курайды. Склера мөлдір кабаттын тікелей жалгасы саналады, одан айырмашылыгы склера тыгыз дәнекертін мен эластикалык талшыктардан турады жане мөлдір емес боп келеді. Склеранын мөлдір кабыкка өтуі бірте-бірте өтеді. Олардын шекарасында жартылай мөлдір шыгыршык, көз уя ушы, limbus соrnеа, болады. Склеранын сырткы беті алдынгы бөлікте дәнекертінді кабыкпен немесе конъюктивамен, ал арткы бөлікте тек эндотелиймен жамылган. Склера калындыгы барша бойында бірдей емес. Ен жука бөлігі - склеранын көз алмасынан шыгатын көру нервісімен туйрелінген тусы. Осы жерде склеранын торлы табакшасы, lamina cribrosa sclera, тузіледі. Склеранын ен калын тусы көру нерві айналасында - 1-1,5 мм; алдына карай склера калындыгы азаяды да, экватор манында - 0,4-0,5 мм; булшыкеттердін бекитін жерлерінде ол тиісінше 0,6 мм дейін калындайды. Көру нерві талшыктарымен катар, склераны көптеген жерлерде артериялык жане вена тамырлары мен нервтер туйрелеп, онда біркатар тесіктер курайды, оларды склера туындылары, emissaria sclera деп атайды. Склеранын алдынгы болігі бойында, мөлдір кабык ушына жакын жерде склеранын циркулярлы багытта өтетін веналык синусы, sinus venosus sclera жатады. Көз алмасынын ортангы кабыгы немесе тамырлы кабык, tunica vasculosa bulbi, уш біркелкі емес бөлікке бөлінеді : 1) арткы, улкен, склеранын 2/3 ішкі бетін көмкеріп туратын меншікті тамырлы кабык, chorioidea; 2) склера мен мөлдір кабык шекарасында орналаскан ортангы бөлік, кірпікті немесе цилиарлы дене, corpus ciliare; 3) алдынгы, кіші бөлік, ол мөлдір кабык аркылы көрінетін нурлы кабык, iris. Меншікті тамырлы кабык Меншікті тамырлы кабык, chorioidea, алдынгы бөліктерде айкын шекарасыз цилиарлы денеге ауысып өтеді. Олардын арасындагы шекара ретінде тістік жиекті, oraserrata, атауга болады. Меншікті тамырлы кабык барша бойында сары дакты, macula және көру нерві емізікшесіне сәйкесетін жерді санамаганда склерага толык жанасады. Көру нерві емізікшесі манында тамырлы кабыкта меншікті тамырлы кабыктын көру тесігіне, foramen opticum chorioidea ие, осы тесік аркылы көру нервінін талшыктары склеранын торлы табакшасы сыртына шыгады. Меншікті тамырлы кабыктын калган кабаттары ірі тамырлар кабатынан - тамырлы табакшадан, lamina vasculosa куралады, тамырлардын басым бөлігі веналар, сонымен катар артериялар, олардын арасында эластикалык дәнекертінді жкне пигменттік жасушалар орналасады; Капиллярлык жуйе, әсіресе сары дак манында жаксы дамыган. Меншікті тамырлы кабыктын ен терен бөлігі эластикалык курылымсыз кабат саналады. Цилиарлы немесе кірпікті дене, corpus ciliare ішкі беткей жагынан шыны тәрізді немесе эластикалык табакшамен, lamina elastica, жамылган, ол меншікті тамырлы кабыктын дәл осындай жапыракшасынын жалгасы болып табылады. Цилиарлы дененін негізгі массасын цилиарлы булшыкет пен борпылдак, пигментті дәнекертінді жасушаларга бай жане көп мөлшерде тамырлары бар цилиарлы дене стромасы курайды. Цилиарлы денеде цилиарлы немесе кірпікті булшыкетті, т. ciliaris, цилиарлы немесе кірпікті тәжді, corona ciliaris, цилиарлы немесе кірпікті шенберді, orbiculis ciliaris, айырады. Цилиарлы булшыкет, т. ciliaris, цилиарлы дененін сырткы бөлігін алып, бірден склерамен жанасады. Цилиарлык булшыкет жылтыр булшыкетті талшыктардан куралады, олардын ішінде меридиалді жане дөнгелек талшыктарын айырады, fibrae meridionales et circulares. Меридиалді талшыктар жаксы дамып, меншікті тамырлык кабыкты тартып туратын булшыкеттерді курайды, онын талшыктары көздін алдынгы камерасы бурышы мен склерадан басталып,артка багытталады да, тамырлы кабыкта білінбей кетеді. Осы булшыкеттін жиырылуы меншікті тамырлы кабыктын алдынгы бөлігі мен цилиарлы дененін арткы бөлігін тарткылап, көзбуршакты іліп устап туратын байламдар тартылысын азайтады. Дөнгелек талшыктар дөнгелек булшыкет куралуына катысады, онын жиырылуы цилиарлы дене тузетін сакина санылауын кішірейтеді, цинналык байламнын көзбуршакка бекітілетін орнын экваторга жакындатады. Цилиарлык шенбер – orbiculis ciliaris, цилиарлы дененін арткы-ішкі бөлігі, ол дога тәріздес пішінде болады, беті тегіс емес жане айкын шекарасыз артына карай меншікті тамырлык кабыкка жалгасады. Цилиарлык тәж, corona ciliaris, цилиарлы дененін алдынгы-ішкі бөлігін алып жатады. Онда радиалді багытталатын кішігірім цилиарлык катпаршалар, plicae ciliares, бар, олар алдына таман цилиарлык өсінділерге ауысады, processus ciliares. Осы өсінділер шамамен 70 шакты мөлшерде еркін турде көздін арткы камерасы куысына салбырап ілініп турады. Цилиарлык шенберді цилиарлы тәжге ауысу орны кайырылган шет жасайды да, көзбуршакты іліп устайтын цилиарлык байламнын бекітілу орны саналады. Көз алмасынын ішкі кабыгынын, tunica interna oculi немесе торлы кабыктын retina, немесе нервті кабыктын, tunica nervosa, курылысы курделі. Ол өзінін сырткы бетімен барлык бойымен тамырлы кабыкка, ал ішкі бетімен шынытәрізді денеге келіп жанасады. Торлы кабыкта екі тен емес бөлікті айыруга болады, олар - арткы, улкен жарык тітіркендіргіштерін кабылдайтын торлы кабыктын көру бөлігі, pars optica retinae, аталган бөлік цилиарлы денеге дейін созылып, тістік жиекпен аякталады, oraserrata, екінші бөлік алдынгы, кіші мунда жарык кабылдайтын элементтер болмайды, оны торлы кабыктын сокыр бөлігі деп атайды, pars сесаretinae. Сонгысы тамырлы кабыктын бөліктеріне сәйкесе отырып, торлы кабыктын цилиарлы бөлігі, pars ciliaris retinae, мен торлы кабыктын нурлы бөлігіне, parsiridicaretinae бөлінеді. Торлы кабыктын көру бөлігі, pars optica retinae ол өзара айырмасы бар турлі микроскопиялык кабаттардан турады: 1) торлы кабыктын пигментке бай, тамырлы бөліктін ішкі бетімен жанасатын пигментті кабаты, stratum pigmenti; 2) нервтік эпителиалді жасушалар кабаты, таякшалар, bacilli, жане тутікшелер, соnі, булар торлы кабыктын жарык пен тус сезімтал элементтері саналады; 3) сырткы шекаралык табакша, membrana limitans externa; 4) таякшалар мен тутікшелердін ядромен уштасатын бөліктерінен тузілетін сырткы дәндесін кабыгы; 5) сырткы торша тәріздес кабык, stratum reticulare externum; 6) ішкі дәндесін кабат, stratum granulosum internum; 7) ішкі торша тәріздес кабык, stratum reticulare internum; 8) ганглиозды мультиполярлык жасушалар кабаты; 9) көру нерві талшыктары кабаты; 10) шыны тәріздес денемен жанасатын ішкі шекаралык табакша, membrana limitans interna. Торлы кабыгы көру бөлігінін ен сырткы кабаты - пигментті кабат, stratum pigmenti, ол анатомиялык тургыдан алганда тамырлы кабыкпен тыгыз байланыскан жане торлы кабыктын өзге бөліктерімен бос байланысады, сондыктан көз алмасын ашкан кездері агып шыгатын шыны тәріздес денеден сон торлы кабык пигментті кабатсыз бөлініп шыгуы орын алады. Торлы кабыктын көру бөлігінін сырткы бетімен айкын байкалатын сопак пішіндегі төмпешік - көру нервінін дискісі, discus nervi optici, немесе көру нерві емізікшесі, papilla nervi optici болады. Осы жерде торлы кабыктынганглиозды нерв жасушаларынын аксондары жиналып, склераны унгелей туйрейді де, көру нерві баганын тузеді. Көз алмасынын ішкі ядросы курамына шыны тәрізді дене, corpus vitreum, көз буршак, lens жане сулы ылгал, humoraquosus, кіреді . Шыны тарізді дене, corpusvitreum, көз алмасы куысынын улкен бөлігін алып жатады. Шынытәрізді дене мөп-мөлдір тамырлары мен нервілері мулдем жок кілкілдек массадан турады. Онын курамына шырмалынып жаткан нәзік талшыктар жуйесі мен ак затка бай суйыктык- шынытәрізді дене, humorvitreus, кіреді. Шынытәрізді дененін алдынгы беті көзбуршактын арткы жагына карайды, онын бойында пішініне сәйкес тобыктәрізді, шынытәріздішункырлар, patellarisһуaloiden, болады. Шынытәрізді дененін баска бөлігі торлы кабаттын ішкі бетіне жанасып, шартәріздес пішінге жакындайды. Көзбуршак, lens, екі жагынан шыгынкы линза пішінінде болады. Көзбуршактын арткы беті, facies posterior lentis, біршама шыгынкы, шыны тәрізді денеге жанасады, ал алдынгы беті, facies anterior lentis, нурлы кабыкка багытталынады. Көзбуршактын алдынгы жане арткы белдеулерін, polus anterior et posterior lentis, айырады, бул онын алдынгы және арткы беттерінін айтарлыктай шыгынкы орталык нуктелері. Көзбуршактын алдынгы және арткы белдеулерін косып туратын сызыкты көзбуршак білігі, axis lentis, деп атайды, ол орта есеппен 3,5 мм тен. Көзбуршак заттегі, substantia lentis, мөп-мөлдір жане шынытәрізді дене тәрізді мунда тамырлар мен нервтер мулдем болмайды. Көзбуршактын негізгі массасы узынынан тартылып турган алты кырлы эпителиалді жасушалар туріндегі көзбуршак талшыктарынан, fibria lentis, турады. Көзбуршактын шеткері бөліктері онын алдынгы және арткы беттерінен көзбуршак тысымен, capsula lentis, көмкеріліп жабылган. Көзбуршак тысы гомогенді, көзбуршактын алдынгы бетінде калынырак мөлдір кабык, онын астында эпителиалді жасушалар кабаты орналасады. жүктеу/скачать 415,62 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|