Строительные нормы и правила строительная терминология

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
242 
производство работ, в соответствии выполненных 
в  натуре  работ  по  этим  чертежам,  в  т.ч.  с  учетом 
внесенных в них изменений. 
соның  ішінде  енгізілген  өзгерістерді  ескеретін, 
жауапты  тұлғалардың  қолы  қойылған  жұмыс 
сызбалары. 
Чертежи  рабочие
 – чертежи,  предназначенные 
непосредственно  для  выполнения  строительно-
монтажных 
работ 
или 
изготовления 
строительных изделий и конструкций. 
 
Жұмыс 
сызбалары
 – құрылыс-жинақтау 
жұмыстарын 
орындау 
немесе 
құрылыс 
бұйымдары  мен  құралымдарын  дайындауға 
арналған сызбалар. 
Чертежный 
прибор
 – устройство, 
предназначенное  для  выполнения  чертежно-
графических работ. 
 
Сызғыш 
аспаптар 
– 
сызба-кескіндемелік 
жұмыстарды әзірлеуге арналған құрылғы.  
Четверик – 
нижняя  часть  храма,  имеющая 
квадратную форму в плане. 
 
Төртқырлық 
–  жобада  төртбұрышты  қалпы 
бар храмның төменгі бөлігі. 
Четверик 
в 
деревянном 
зодчестве – 
четырехугольное  в  плане  сооружение  (или  часть 
сооружения). 
 
Ағаш  сәулеттегі  төртқырлық 
–  жобадағы 
төртбұрышты 
имарат 
(немесе 
имараттың 
бөлігі). 
Чистая 
норма – 
количество 
материалов, 
необходимое 
для 
производства 
единицы 
продукции (работ) без учета всех видов отходов и 
потерь. 
 
Таза 
норма 
- 
қалдықтардың 
және 
шығындардың  барлық  түрлерін  есептемегенде, 
өнімнің  (жұмыстардың)  бірлігін  шығару  үшін 
қажетті материалдың саны.  
Чрезвычайная  ситуация
  (ЧС) – обстановка  на 
определенной 
территории 
или 
акватории, 
сложившаяся  в  результате  аварии,  опасного 
природного явления, катастрофы, стихийного или 
иного  бедствия,  которые  могут  повлечь  или 
повлекли  за  собой  человеческие  жертвы,  ущерб 
здоровью  людей  или  окружающей  природной 
среде,  значительные  материальные  потери  и 
нарушение  условий  жизнедеятельности  людей. 
Примечание:  различают  чрезвычайные  ситуации 
по 
характеру 
источника 
(природные, 
техногенные,  биолого-социальные  и  военные)  и 
по 
масштабам 
(локальные, 
местные, 
территориальные, 
региональные 
 
и 
трансграничные). 
 
Төтенше  жағдай 
(ТЖ)  –  белгілі  бір  аймақта 
немесе  су  аймағында  апаттың,  табиғи  қауіпті 
жағдайлардың,  күйреудің,  стихиялық  немесе 
басқа  құбылыстың  нәтижесінде  қалыптасқан 
адам өміріне қатер төндіретін немесе өмірлерін 
құрбан 
еткен 
оқиғалар, 
адамдардың 
денсаулығына  немесе  қоршаған  табиғи  ортаға 
залал,  үлкен  заттық  шығынға  ұшырататын 
және 
адамдардың 
өмір 
сүру 
шарттары 
бұзылатын 
жағдайлар. 
Ескерту: 
төтенше 
жағдайларды  шығу  көзі  сипаты  бойынша  
(табиғи,  техногендік,  биологиялық-әлеуметтік, 
әскери)  және  көлемі  бойынша  (локалдық, 
жергілікті, 
аумақтық, 
аймақтық 
және 
трансшекаралық) ажыратады. 
Чрезвычайное  положение – 
правовой  режим 
временного  государственного  управления  на 
определенной  территории  или  в  отдельных 
местностях, 
вводимый 
в 
соответствии 
с 
законодательством  РК  в  целях  обеспечения 
безопасности 
населения 
при 
чрезвычайных 
обстоятельствах, 
вызванных 
чрезвычайной 
ситуацией, 
массовыми 
беспорядками 
или 
вооруженными столкновениями. 
 
Төтенше  ахуал 
–  төтенше  жағдай,  жаппай 
тәртіпсіздік  немесе  қарулы  қақтығыс  кезінде 
халықтың 
қауіпсіздігін 
қамтамасыз 
ету 
мақсатында 
Қазақстан 
Республикасының 
заңдылықтарына  сәйкес  белгілі  бір  аймақта 
немесе кейбір жерлерде еңгізілетін мемлекеттік 
уақытша басқару құқықтық режимі.     
Чрезвычайный  режим  деятельности  ЧС – 
режим 
функционирования 
ЧС, 
территориальных, 
функциональных  и  отраслевых  ее  подсистем  или 
звеньев, 
вводимый 
при 
возникновении 
чрезвычайной  ситуации  на  подведомственной 
территории и особо важных объектах различного 
назначения  или  в  связи  с  возникновением  зоны 
чрезвычайной ситуации крупного масштаба. 
 
Төтенше жағдайдың төтенше қызмет режимі 
– 
ведомоствоға  қарасты  аумақтарда  және  әр 
түрлі  мақсаттағы  аса  маңызды  нысандарда 
немесе  ірі  масштабты  аймақтарда  төтенше 
жағдайдың 
пайда 
болуына 
байланысты 
аумақтық,  қызметтік  және  олардың  салалық 
бағынышты  жүйелерінде  немесе  буындарында 
төтенше 
жағдайдың 
қызмет 
режиміннің 
енгізілуі. 
Чугун
 – сплав  железа  (основа)  с  углеродом 
(обычно 2-4%), содержащий  постоянные  примеси 
(марганец,  кремний,  фосфор,  серу),  а  иногда  и 
легирующие  элементы  (хром,  никель,  ванадий, 
алюминий и др.). 
 
Шойын – 
темірдің (негізі) көміртекпен (әдетте 
2-4 %) құймасы,  тұрақты  (марганец,  кремний, 
фосфор, күкірт) қоспалары бар, ал кейбір кезде 
легирлеуші (хром, никель, ванадий, алюминий, 
және т.б.) элементтерде болады.  
Шаблон – 
приспособление,  применяемое  при 
строительных  работах  для  придания  заданной 
формы конструктивному элементу. 
 
Шаблон – 
құралымдық  элементке  берілген 
пішін  беру  үшін  құрылыс  жұмыстары  кезінде 
қолданылатын құрал.  
Шабот – 
массивное 
основание 
(стальная 
отливка) 
нижнего 
бойка 
механического 
ковочного  молота  или  нижней  части  штампа 
штамповочного молота. 
 
Шабот – 
механикалық соққылаушы балғаның 
төменгі тоқпағының немесе қалыптаушы балға 
штампының төменгі бөлігінің сом негізі (болат 
құйма). 
Шаг 
волны 
асбестоцементного 
листа –   Асбестоцементті табақша толқынының қадамы 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
243 
расстояние 
между 
двумя 
ближайшими 
образующими 
лицевой 
поверхности 
асбестоцементного  волнистого  листа,  имеющими 
общую касательную. 
– 
ортақ  жанамасы  бар  асбестоцементті 
толқынды  табақшаның  екі  жақын  сыртқы 
беттерінің арақашықтығы. 
Шаг элементов конструкций – 
расстояние между 
геометрическими 
осями 
двух 
смежных 
однотипных  элементов  конструкций  (например, 
шаг  стропильных  балок  или  ферм  покрытия, 
балок или ригелей перекрытия, колонн и т. п.). 
 
Құралым 
элементтерінің 
қадамы – 
құралымның 
екі 
аралық 
біртекті 
элементтерінің 
геометриялық 
осьтері 
арасындағы  арақашықтық  (мысалы,  итарқалы 
арқалықтың  немесе  жабын  фермаларының, 
арқалықтың 
немесе 
аражабын 
беларқаларының,  ұстындардың  қадамы  және  
т.б.). 
Шагающий 
экскаватор – 
экскаватор, 
передвигающийся  при  помощи  опорной  плиты  и 
двух боковых лыж. 
 
Адымдаушы  экскаватор  –
  тірек  тақтаның 
және 
екі 
бүйіріндегі 
шаңғы 
көмегімен 
қозғалатын экскаватор. 
Шамот – 
огнеупорная  глина  или  каолин, 
обожженные 
до 
потери 
пластичности 
(до 
спекания). 
 
Шамот –  
қатайғанша  күйдірілген  (пісірілген) 
отқа төзімді саз немесе  каолин. 
Шарнир – 
подвижное  соединение  деталей, 
образующее кинематическую вращательную пару 
и  допускающее  вращение  только  вокруг  общей 
оси. 
 
Топса    –
  бөлшектердің  кинематикалық 
айналмалы  жұбын  түзетін  және  ортақ  осьі 
айналасында  айналуына  мүмкіндік  беретін 
қозғалмалы қосылысы. 
Шарошечное 
бурение – 
способ 
проходки 
скважин,  при  котором  разрушение  породы  на 
забое  производится  шарошечным  долотом,  а 
буровая  мелочь  удаляется  сжатым  воздухом, 
воздушно-водяной  смесью,  водой  или  буровыми 
растворами. 
 
Шарошечті  бұрғылау – 
ұңғымаларды  тарту 
тәсілі,  мұнда  забойдағы  тау  жыныстары 
шарошечті  қашаумен  бұзылады,  ал  бұрғылау 
қалдықтары 
сығылған 
ауамен, 
ауа–су 
қоспасымен, 
сумен 
немесе 
бұрғылау 
ерітіндісімен сыртқа шығарылады. 
Шатер
 – архитектурное  покрытие  в  форме 
высокой 4-х 
гранной 
или 
многогранной 
пирамиды, (применялось 
при 
строительстве 
церквей и др. зданий). 
 
Шатыр
 – 4-қырлы  биік  немесе  көп  қырлы 
пирамида  пішінді  сәулеттік  жабын  (шіркеулер 
мен басқа ғимараттар салуда қолданылады). 
 
 
 
Шахта 
для 
проветривания – 
защищенное 
вентиляционной  решеткой  полое  вертикальное 
пространство 
на 
всю 
высоту 
здания 
с 
горизонтальным  сечением  не  менее 1/30 общей 
площади всех проветриваемых квартир на этаже. 
 
Желдетуге  арналған  шахта  – 
қабаттағы 
желдетілетін 
барлық 
пәтерлердің 
жалпы 
ауданының  кемінде 1/30 көлденең  қимасы  бар 
ғимараттың  биіктігіне  негізделген  желдету 
торымен көлденең қорғалған бос кеңістік. 
Шахтный  ствол – 
вертикальная  или  наклонная 
подземная  выработка  с  постоянной  горной 
крепью, предназначенная для транспортной связи 
подземных  разработок  с  поверхностью  либо  для 
соединения  нижних  горизонтов  с  верхними  без 
непосредственного выхода  на поверхность. 
 
Шахта  оқпаны 
–  жерасты  жұмыстарын  жер 
бетімен  көлікпен  байланыстыруға  не  жер 
бетіне 
тікелей 
шықпайтын 
жоғарғы 
горизонтты 
төменгі 
горизонттармен 
жалғастыруға  арналған  тұрақты  тау  жынысы 
бекітпесі  бар  тік  немесе  еңіс  жерасты  кен 
қазбасы. 
Швеллер – 
металлическая балка коробчатого П-
образного сечения. 
 
Швеллер 
–  П–тәрізді  қорап  қималы  металл  
арқалық.  
Шелушение
 – разрушение  изделия  в  виде 
отслоения от его поверхности тонких пластинок. 
 
Қабыршақтану
 – бұйым бетінің жұқа тіліктер 
түрінде қабыршақталып бұзылуы. 
Шероховатость  дорожного  покрытия
 – качество 
поверхности 
дорожного 
покрытия, 
характеризуемое 
его 
микрогеометрией 
и 
обеспечивающее  сцепление  шин  автомобиля  с 
дорожным покрытием. 
 
Жол 
жабынының 
кедір-бұдырлығы
 – 
микрогеометриямен 
және 
автомобиль 
шинасының 
жол 
жабынымен 
ілінісуін 
қамтамасыз  ететіндігімен  сипатталатын  жол 
жабыны бетінің сапасы. 
Шеф-монтаж
 – техническое 
руководство 
монтажом 
оборудования, 
осуществляемое 
предприятием-изготовителем этого оборудования 
или 
привлекаемой 
им 
специализированной 
организацией 
по 
договору 
с 
заказчиком. 
Стоимость  этих  работ  предусматривается  в 
сметах на строительство. 
 
Шеф-жинақтау
 – жабдықты 
шығарушы  
кәсіпорын 
немесе 
тапсырыс 
берушімен 
жасалған 
шарт 
бойынша 
қатыстырылған 
мамандандырылған  ұйым  жүзеге  асыратын 
жабдықты жинауға техникалық басшылық ету. 
Бұл 
жұмыстардың 
құны 
құрылыстың 
сметасында көрсетіледі. 
Шибер – 
1)  запорное  устройство  типа  задвижки 
(заслонки),  при  помощи  которого  открывается  и 
закрывается  канал  для  движения  жидкости  или 
газа; 2) заслонка в дымоходах печей и котельных 
 
Сүқпажапқыш – 
1)  ысырма  (қалқалағыш) 
типтегі  жапқыш  құрылғы,  оның  көмегімен 
сұйықтықтың 
немесе 
газдың 
өткізілуіне 
арналған  канал  ашылады  және  жабылады;  2) 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
244 
установках,  которая  служит  для  регулирования 
тяги; 3) щит для разделения водотоков различных 
частей 
водозаборных 
сооружений 
или 
отключения  их  от  реки,  водоема; 4) рабочий 
орган шиберного насоса. 
пештердің  және  жылыту  қондырғыларының 
түтін  жүретін  бөлігіндегі  түтіннің  сыртқа 
сорылуын реттеуге арналған қалқалағыш; 3) су 
жинайтын  имараттардың  түрлі  бөліктерінің  су 
ағындарын  бөлуге  арналған  қалқа  немесе 
оларды өзеннен, су қоймасынан бөлу; 4) шибер 
сорғының жұмыс органы. 
 
Ширина  настила  ступени  лестничного  полотна 
эскалатора – 
  расстояние  по  внешним  боковым 
торцам настила ступени. 
 
Эскалатордың 
баспалдақ 
тақтасының 
басқышы  төсемінің  ені
 – басқыш  төсемінің 
сыртқы бүйір беттерінің арақашықтығы. 
Ширина 
профиля – 
наибольший 
размер 
поперечного  сечения  профиля  между  лицевыми 
поверхностями 
(наружными 
поверхностями 
внешних лицевых стенок). 
 
Кескіннің  ені – 
сыртқы  беттер  (сыртқы 
қабырғалардың  сыртқы  беттері)  арасындағы 
кескіннің  көлденең  қимасының  ең  үлкен 
өлшемі. 
Ширина  прохода  штабелирования – 
минимально 
допустимое 
расстояние 
между 
соседними 
штабелями, 
обеспечивающее 
выполнение 
требований  безопасности  при  работе  крана-
штабелера. 
 
Штабельдеу өткелінің ені – 
штабелер-кранның 
жұмысы  кезіндегі  қауіпсіздік  талаптарының 
орындалуын 
қамтамасыз 
ететін 
көршілес 
штабельдер арасындағы рұқсат  етілген  ең  кіші 
арақашықтық. 
Шифер  –
  кровельный  материал,  первоначально 
изготовлявшийся  из  природных  сланцев,  а  в 
современных  условиях – преимущественно  из 
асбестоцемента. 
 
Шифер – 
шатырлық  материал,  алғашқыда - 
табиғи  сланецтен,  ал  қазіргі  кезде  көбінесе, 
асбестоцементтен жасалады. 
Шкант – 
вставной  шип  для  соединения  деталей 
столярных 
изделий; 
представляет 
собой 
деревянный  или  пластмассовый  цилиндрический 
стержень,  который  на  концах  имеет  небольшое 
заострение  (фаску),  а  на  боковой  поверхности 
продольные пазы, или рифли. 
 
Шкант – 
ағаш  бұйымдардың  бөлшектерін 
қосуға  арналған  шеге;  ұштарында  кішігірім 
үшкірленген  жиегі  (фаска),  ал  бүйір  беттерінде 
көлденең  кертпесі  немесе  бұдырлары  бар 
ағаштан 
немесе 
пластмассадан 
жасалған 
цилиндрлік шыбық. 
Шкив канатоведущий – 
вращающийся канатный 
шкив  с  канавками  (канавкой),  служащий  для 
привода  одного  или  нескольких  ветвей  каната  за 
счет сил трения между шкивом и канатом. 
 
Арқан  тартушы  шкив  –
  шкив  және  арқан 
арасындағы  үйкеліс  күші  есебінен  арқанның 
бір  немесе  бірнеше  тармақтарын  тартуға 
қызмет  ететін  канавкалары  бар  айналмалы 
арқанды шкив. 
Шлакобетон – 
разновидность  легкого  бетона, 
содержащего  в  качестве  заполнителя  шлаковую 
пемзу или топливный шлак. 
 
Қожбетон – 
құрамында  толтырғыш  ретінде 
қожды пемза немесе отын қожы болатын жеңіл 
бетонның түрі. 
Шлакопортландцемент – 
цемент,  получаемый 
совместным 
тонким 
помолом 
портландцементного 
клинкера, 
доменного 
гранулированного  шлака (20-80% от  общей 
массы) и небольшой добавки (не более 5 %) гипса. 
 
Қожпортландцемент – 
портландцементті 
клинкерді,  түйіршектелген  домна  қожын  бірге 
жұқалап  ұсақтау  (жалпы  массасының 20-80%) 
және  азғантай  гипс (5 % артық  емес)  қосу 
арқылы алынатын цемент. 
Шлюз 
в 
горном 
деле – 
аппарат 
для 
гравитационного 
обогащения 
полезных 
ископаемых. 
 
Тау-кен  ісіндегі  шлюз -  
пайдалы  қазбаларды 
гравитациялық байытуға арналған аппарат. 
Шлюз 
судоходный – 
гидротехническое 
сооружение для перевода судов в реке или канале 
с одного уровня на другой. 
 
Кеме  шлюзі - 
өзендегі  немесе  каналдағы 
кемелерді  бір  деңгейден  екінші  деңгейге 
өткізуге арналған гидротехникалық имарат. 
Шлямбур – 
простейший  инструмент  в  виде 
короткой 
стальной 
трубки 
с 
зазубренным 
рабочим концом. 
 
Шлямбур – 
кетіктелген жұмыс ұшы бар қысқа 
болат түтік түріндегі қарапайым құрал. 
Шнековое  бурение – 
вращательное  бурение,  при 
котором  разрушенная  порода  выносится  на 
поверхность 
с 
помощью 
шнека–стальной 
непрерывной  винтовой  лопасти  на  поверхности 
бурильной трубы. 
 
Иірлік  бұрғылау – 
айналмалы  бұрғылау, 
мұнда  бұзылған  тау  жыныстары  бұрғылау 
құбыры  бетіндегі  бұрандалы  үздіксіз  болат 
қалақ-иірліктің 
көмегімен 
жер 
бетіне 
шығарылады.   
Шов – 
1)  место  скрепления  деталей  машин  и 
сооружений; 2) конструктивный 
шов – 
постоянный  разрез,  отделяющий  одну  часть 
сооружения  от  другой  и  допускающий  некоторое 
взаимное 
перемещение 
этих 
частей 
для 
исключения влияния температурных деформаций, 
осадки 
оснований, 
сейсмических 
и 
т.п. 
воздействий. 
 
Жік – 
1)  машиналар  мен  имараттардың 
бөлшектері түйіскен орын;  2) құралымдық жік 
–  имараттың  бір  бөлігін  екіншісінен  бөліп 
тұратын  және  температуралық  деформацияны, 
негіздің 
шөгуін, 
сейсмикалық 
және 
т.б. 
әсерлерді  болдырмау  үшін  осы  бөліктердің 
өзара  кейбір  орын  ауыстыруына  мүмкіндік 
беретін тұрақты кесік. 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
245 
Шоссе,  шоссейная  дорога – 
дорога  с  твердым 
покрытием для движения транспорта. 
 
Шоссе,  шоссе  жолы – 
көлік  жүруге  арналған 
қатты жабыны бар жол. 
Шпала – 
1) опора, укладываемая под оба рельса 
поперек  железнодорожного  пути  на  балластный 
слой  или  бетонное  основание; 2) пиломатериал  в 
виде 
обрезных 
и 
необрезных 
брусьев 
из 
древесины хвойных пород деревьев. 
 
Шпал – 
1)  бетон  негізіне  немесе  балласты 
қабаттағы теміржол жолдарының көлденең екі 
рельсінің  астына  салынатын  тірек; 2) қылқан 
жапырақты  ағаштан  жасалған  қиылған  және 
қиылмаған білеу түріндегі кесілмелі материал. 
Шпатель – 
ручной  строительный  инструмент, 
служащий 
для 
нанесения 
и 
разравнивания 
шпатлевки. 
 
Қалақша – 
шпатлевканы 
жағуға 
және 
тегістеуге арналған қол құрылыс құралы. 
Шпатлевка, 
шпаклевка – 
пастообразный 
материал, 
содержащий 
пленкообразующие 
вещества, заполнители. 
 
Шпатлевка,  шпаклевка – 
құрамында  үлдір 
түзетін 
заттар, 
толтырғыштары 
бар 
пастатәріздес материал. 
Шпиль – 
вертикальное 
остроконечное 
завершение  зданий  в  виде  вытянутых  вверх 
конуса или пирамиды. 
 
Шатырұш – 
ғимараттың  сүйірленген  конус 
немесе пирамида түрінде үшкірленіп тік бітуі. 
Шпон – 
тонкие  листы  древесины,  получаемые 
лущением, строганием или пилением. 
 
Қабыршақ – 
жону,  сүргілеу  немесе  аралау 
арқылы алынатын жұқа ағаш қабаттары. 
Шпонка – 
1)  крепежная  деталь,  закладываемая 
одновременно в тело вала и в паз ступицы шкива, 
зубчатого  колеса  или  другой  детали,  надетой  на 
вал,  в  шпоночном  соединении; 2) вкладыш  в 
соединениях 
деревянных 
конструкций, 
работающий 
на 
сдвиг 
(срез) 
и 
смятие, 
препятствует 
сдвигу 
одного 
элемента 
относительно  другого; 3) водонепроницаемая 
преграда 
(уплотнение, 
прокладка) 
из 
гидроизоляционного 
материала 
в 
конструктивных 
швах 
плотин 
и 
других 
гидротехнических сооружений. 
 
Сына – 
1)  білікке  және  шкив  күпшегінің 
ойығына,  тісті  дөңгелекке  немесе  білікке 
кигізілген 
басқа 
бөлшекке, 
қабыршақты 
қосылыстарға бірмезгілде салынатын бекітпелі 
бөлшек; 2) ағаш 
құралымдардың 
қосылыстарындағы 
 
жылжуға 
(қиылуға) 
қарсыласатын 
және 
мыжылуға 
арналған 
қосымша  қыстырма;  бір  элементтің  екіншісіне 
қатысты 
жылжуына 
жол 
бермейді; 3) 
бөгеттердің 
және 
басқа 
гидротехникалық 
имараттардың 
құралымдық 
жіктеріндегі 
гидрооқшаулағыш  материалдан  жасалған  су 
өткізбейтін қалқан (тығындағыш, аратөсем). 
Шпоночное  соединение – 
соединение  вала  и 
надетой на него детали с помощью шпонки. 
 
Буатты  қосылыс – 
біліктің  және  оған  буат 
арқылы кигізілген бөлшектің қосылған жері. 
Шпренгельная  система – 
стержневая  система 
строительной 
конструкции, 
дополненная 
элементами  (шпренгелями),  предназначенная  для 
усиления  всей  системы,  уменьшения  изгибающих 
моментов, 
обусловленных 
внеузловым 
расположением внешней нагрузки, и т.п. 
 
Шпренгельдік жүйе –  
құрылыс құралымының 
элементтермен 
(шпренгельдермен) 
толықтырылған  барлық  жүйені  күшейтуге, 
сыртқы  жүктеменің  және  т.б.  түйіннен  тыс 
орналасуы 
салдарына 
байланысты 
иілуді 
төмендетуге арналған шыбықты жүйесі. 
Шпунт – 
1) прямоугольный узкий паз на кромке 
или плоскости доски, бруса, какой-либо детали, в 
который  входит  соответствующий  ему  гребень 
(шип); 2) получившее 
распространение 
в 
строительной  практике  обобщенное  название 
деревянных,  металлических  или  железобетонных 
шпунтовых  свай  (шпунтин),  используемых  для 
образования 
шпунтовых 
стенок 
при 
строительстве гидротехнических сооружений. 
 
Шпунт – 
1)  тақта,  білеу,  тиісінше  адыры 
(тиек)  кіретін  қандай  да  бір  бөлшектің 
жиегіндегі 
немесе 
бетіндегі 
тікбұрышты 
жіңішке 
ойық; 2) гидротехникалық 
имараттарды 
салу 
кезінде 
шпунтты 
қабырғалар  түзу  үшін  қолданылатын  ағаш, 
металл 
немесе 
темірбетон 
қадалардың 
(шпунтина)  құрылыс  тәжірибесінде  кеңінен 
тараған жалпы атауы. 
Шпунтовая 
стенка – 
сплошная 
стенка, 
образованная  забитыми  в  грунт  шпунтовыми 
сваями, 
для 
создания 
водонепроницаемого 
ограждения  стен  котлованов,  предохранения  от 
размывания  тел  плотин,  стенок  набережных, 
камер  шлюзов,  вымывания  гидротехнических 
перемычек и т.п. 
 
Шпунтты  қабырға – 
қазаншұңқырлардың 
қабырғаларын  су  өткізбейтін  етіп  қаптау, 
бөгетті, 
жағалық 
қабырғаларды, 
шлюз 
камераларын 
су 
шайып 
кетуден, 
гидротехникалық  маңдайшаларды  шайылудан 
қорғау  және  т.т.  үшін  шпунтты  қадаларды 
топыраққа  орнату  арқылы  түзілген  тұтас 
қабырға. 
Шпур – 
канал, пробуриваемый в горной породе, 
бетоне  и  т.п.  для  размещения  зарядов  ВВ  при 
взрывных  работах,  для  установки  анкерной 
крепи, дробления полезного ископаемого, а также 
для нагнетания воды или цемента в окружающий 
массив горных пород и для других целей. 
 
Шпур – 
жару  жұмыстары  кезінде  ЖЗ 
зарядтарын 
орналастыру 
үшін 
анкерлік 
бекітпелерді  орнату,  пайдалы  қазбаларды 
ұсату 
үшін, 
сондай-ақ 
айналадағы 
тау 
жыныстарына  су  немесе  цемент  жіберу  үшін 
және 
басқа 
да 
мақсаттар 
үшін 
тау 
жыныстарына,  бетонға  және  т.с.с.  тесілетін 
канал. 
Штабной  пожарный  автомобиль – 
пожарный   
Штабтық  өрт  автомобилі - 
өрт  сөндіруге 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
246 
автомобиль  для  доставки  штаба  пожаротушения 
и  обеспечения  связи  между  штабом,  боевыми 
подразделениями 
и 
центральным 
пунктом 
пожарной связи. 
арналған  штабты  жеткізуге  және  штаб,  әскери 
бөлімшелер  және  өрт  байланысының  орталық 
пункті  арасында  байланысты  қамтамасыз 
ететін өрт автомобилі. 
Штанга  завертки – 
деталь  завертки,  служащая 
для  обеспечения  плотного  закрывания  створки 
окна в двух точках. 
 
Айналма  өзегі
 – терезе  жармасының  екі 
жерінен 
жақсылап 
жабылуына 
арналған 
айналма бөлшегі. 
Штапик  балюстрады – 
элемент  балюстрады, 
закрывающий  зазор  между  смежными  щитами 
балюстрады. 
 
Тізбек  қоршау  штапигі
 – тізбек  қоршаудың 
жапсарлас қалқандары арасындағы саңылауды 
жабатын тізбек қоршау элементі. 
Штольня – 
горизонтальная  или  наклонная 
подземная горная выработка с непосредственным 
выходом на земную поверхность. 
 
Штольня  –
  жер  бетіне  тікелей  шығатын  орны 
бар көлденең немесе еңіс жерасты тау қазбасы. 
Штрек - 
горизонтальная  подземная  горная 
выработка, 
не 
имеющая 
непосредственного 
выхода 
на 
поверхность, 
располагаемая 
по 
простиранию  наклонно  залегающего  полезного 
ископаемого  или  в  любом  направлении  при 
горизонтальном залегании. 
 
Штрек – 
қиғаштана  орналасқан  пайдалы 
қазба 
бойымен 
немесе 
горизонталь 
орналасқанда 
кез 
келген 
бағытта 
орналастырылатын  жер  бетіне  тікелей  шығуға 
болмайтын көлденең жерасты тау қазбасы. 
Штукатурка – 
отделочный  слой,  образованный 
строительным 
раствором 
на 
поверхностях 
конструкций зданий и сооружений. 
 
Сылақ – 
ғимараттар 
мен 
имараттар 
құралымдарының  бетіндегі  құрылыс  ерітіндісі 
негізіндегі әрленген қабат. 
Штырь – 
гладкий  цилиндрический  стержень  с 
коническим  концом,  служащий  для  центровки  и 
направления  соединяемых  разъемных  частей 
конструкций. 
 
Істік – құралымның  қосылатын  алынбалы 
бөліктерін  орталықтандыру  және  бағыттауға 
арналған ұшы конусты тегіс цилиндр шыбық. 
Шум – 
любой  звук,  который  может  вызвать 
потерю слуха или быть вредным для здоровья или 
опасным в другом отношении. 
 
Шу – 
есту  қабілетін  жоғалтуға  ықпал  ететін 
немесе  денсаулыққа  зиянды  немесе  кез-келген 
басқа  жағдайда  қауіпті  болатын  әр  түрлі 
дыбыс. 
Шум  аэродинамического  происхождения – 
шум, 
возникающий  вследствие  стационарных  или 
нестационарных  процессов  в  газах  (истечение 
сжатого воздуха или газа из отверстий; пульсация 
давления при движении потоков воздуха или газа 
в  трубах  или  при  движении  в  воздухе  тел  с 
большими  скоростями,  горение  жидкого  и 
распыленного топлива в форсунках и др.). 
 
Аэродинамикалық  шу – 
газдардағы  тұрақты 
және  тұрақсыз  процестер  салдарынан  пайда 
болатын шу (тесіктен сығылған ауаның немесе 
газдың  шығуы;  құбырлардағы  ауа  немесе  газ 
ағыны  кезіндегі  немесе  ауада  денелердің 
жоғары  жылдамдықпен  қозғалуы  кезіндегі 
қысымның соғуы, форсункаларда сұйық немесе 
шашыратылған отынның жануы). 
Шум гидродинамического происхождения – 
шум, 
возникающий 
вследствие 
стационарных 
и 
нестационарных 
процессов 
в 
жидкостях 
(гидравлические  удары,  турбулентность  потока, 
кавитация и др.). 
 
Гидродинамикалық шу – 
сұйықтарда тұрақты 
және  тұрақсыз  процестер  салдарынан  пайда 
болатын  шу  (гидравликалық  соққылар,  ағын 
турбуленттігі, кавитация және т.б.). 
Шум  механического  происхождения – 
шум, 
возникающий  вследствие  вибрации  поверхностей 
машин  и  оборудования,  а  также  одиночных  или 
периодических  ударов  в  сочленениях  деталей, 
сборочных единиц или конструкций в целом. 
 
Механикалық 
шу – 
машиналар 
және 
жабдықтар 
беттерінің 
дірілі, 
сондай-ақ 
бөлшектердің,  жинамалы  бірліктердің  немесе  
тұтастай  құралым  қосылыстарының  бірлі-
жарымды  немесе  жүйелі  соғылуы  салдарынан 
пайда болатын шу. 
Шум  электромагнитного  происхождения – 
шум, 
возникающий  вследствие  колебаний  элементов 
электромеханических  устройств  под  влиянием 
переменных  магнитных  сил  (колебания  статора  и 
ротора 
электрических 
машин, 
сердечника 
трансформатора и др.). 
 
Электромагниттік  шу - 
айнымалы  магниттік 
күштердің ықпалы салдарынан пайда болатын 
шу  (электр  машиналарының  статоры  мен 
роторының,  трансформатор  өзегінің  тербелісі 
және т.б.).  
Шунгит
 – минеральное  вещество,  состоящее  из 
аморфного углерода и сильно диспергированного 
графита  с  примесью  неорганических  веществ. 
Применяется  в  качестве  заполнителя  легких 
бетонов  после  вспучивания  при  обжиге, (так 
называемый шунгезит). 
 
Шунгит
 – органикалық  емес  заттардың 
қоспасы  бар  қатты  майдаланған  графиттен 
және 
аморфты 
көміртегінен 
тұратын 
минералдық 
зат. 
Жеңіл 
бетондардың 
толтырғышы ретінде күйдіріп ісінгеннен кейін     
( шунгезит деп аталады)қолданылады. 
Шурф – 
вертикальная  или  наклонная  горная 
выработка с выходом на поверхность. 
 
Шурф – 
жер бетіне шығуға болатын тік немесе 
қиғаш тау қазындысы. 
Щебень строительный – 
острореберные обломки 
твердого  прочного  камня  размером 5-150 мм, 
 
Құрылыстық  қиыршықтас  –
  табиғи  және 
қатты  тау  жыныстарын  немесе  жасанды  тас 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
247 
включающие  щебень  природный  и  полученный 
специальным  дроблением  твердых  горных  пород 
или искусственных каменных материалов. 
материалдарды 
арнайы 
ұсақтау 
арқылы 
алынған  қиыршық  тастан  тұратын  өлшемдері 
5-150 мм қатты берік тастың өткір сынықтары. 
Щелевое 
проветривание – 
ограниченное 
проветривание  помещения  через  фиксированный 
зазор 
в 
притворе 
слегка 
приоткрытого 
створчатого  элемента  (площадь  открывания  не 
более 0,02 кв.м). 
Примечание: 
щелевое 
проветривание 
при 
откидном 
способе 
открывания обеспечивает проникновение воздуха 
через  верхнюю  половину  створки  и  может  быть 
приравнено  к  проветриванию  при  помощи 
форточки. 
 
Саңылау  арқылы  желдету – 
аздап  ашылған 
жиекті  элементтің  жапсарындағы  белгілі  бір 
өлшемді  тесік  арқылы  бөлмені  желдету  (ашу 
ауданы 0,02 ш.м  аспауы  керек).  Ескерту: 
шалқасынан  ашу  кезінде  саңылау  арқылы 
желдету  жиектің  жоғарғы  бөлігі  арқылы 
ауаның енуін қамтамасыз етеді және желдеткіш 
көмегімен желдетуге теңестіріледі. 
Щелочестойкость 
керамической 
плитки – 
способность  плитки  противостоять  воздействию 
заданной  щелочи  определенной  концентрации 
при  определенных  условиях  без  последующего 
появления 
дефектов 
на 
глазурованной 
поверхности и (или) разрушения черепка. 
 
Керамикалық  тақтаның  сілтіге  төзімділігі – 
тақтаның  белгілі  бір  жағдайларда  белгілі 
шоғырлануда 
берілген 
сілтінің 
әсеріне 
зертасталған  бетіне  ақау  түспей  және  (немесе) 
қыштың бүлінбей төзу қабілеті. 
Щелочная  коррозия  бетона – 
коррозия  бетона  в 
результате взаимодействия его со щелочами. 
 
Бетонның  сілтілік  тоттануы – 
сілтімен  өзара 
әрекеттесу  салдарынан  болатын  бетонның  
тоттануы. 
Щербины и зазубрины – 
мелкие отколы на краях 
плитки. 
 
Кертештер 
және 
кертіктер – 
тақтаның 
шеттеріндегі ұсақ омыртпалар.  
Эвакуационное  освещение
 — освещение  для 
эвакуации  людей  из  помещения  при  аварийном 
отключении нормального освещения. 
 
Эвакуациялық  жарықтандыру – 
қалыпты 
жарықтандырудың  апаттық  ағытылуы  кезінде 
адамдарды  жайлардан  шығаруға  арналған 
жарықтандыру. 
Эвакуационный  выход
 – выход  непосредственно 
наружу или в безопасное место. 
 
Эвакуациялық  шығу
 – тікелей  сыртқа  немесе 
қауіпсіз жерге шығу. 
Эвакуация  людей  при  пожаре – 
вынужденный 
процесс  движения  людей  из  зоны,  где  имеется 
возможность 
воздействия 
на 
них 
опасных 
факторов пожара. 
 
Адамдарды  өрт  кезінде  эвакуациялау – 
адамдарды  өрттің  қауіпті  факторларының 
ықпал ету мүмкіндігі бар аймақтан шығарудың 
мәжбүрлі процесі. 
Эвакуация  населения – 
комплекс  мероприятий 
по  организованному  выводу  и  (или)  вывозу 
населения  из  зон  чрезвычайной  ситуации  или 
вероятной  чрезвычайной  ситуации,  а  также 
жизнеобеспечение  эвакуированных  в  районе 
размещения. 
 
Халықты  эвакуациялау – 
халықты  төтенше 
жағдай  немесе  ықтимал  төтенше  жағдай 
аймағынан  ұйымдасқан  түрде  шығару  және 
(немесе) 
әкету, 
сондай-ақ 
орналастыру 
ауданында 
эвакуацияланғандардың 
өмір 
сүруін  қамтамасыз  ету  жөніндегі  іс-  шаралар 
кешені. 
Эквивалентный  размер  объекта  различения
 — 
размер  равнояркого  круга  на  равноярком  фоне, 
имеющего  такой  же  пороговый  контраст,  что  и 
объект различения при данной яркости фона. 
 
Айыру  нысанының  эквиваленттік  мөлшері – 
берілген 
ая 
жарықтығының 
айыру 
нысанындағыдай 
босағалық 
қарама-
қарсылығы  бар  тең  жарықты  аядағы  тең 
жарықты шеңбердің мөлшері. 
Эккер
 – портативный геодезический инструмент 
для  определения  на  местности  углов,  кратных 90 
или 45. 
 
Эккер
 – жергілікті  жердегі 90 немесе 45 еселі 
бұрыштарды  анықтауға  арналған  ықшамды 
геодезиялық аспап. 
Экологическая  безопасность – 
1)  состояние 
защищенности  природной  среды  и  жизненно 
важных  интересов  человека  от  возможного 
негативного  воздействия  хозяйственной  и  иной 
деятельности, 
чрезвычайных 
ситуаций 
природного 
и 
техногенного 
характера, 
их 
последствий; 2) состояние  природной  среды, 
обеспечивающее экологический баланс в природе 
и  защиту  окружающей  среды  и  человека  от 
вредного 
воздействия 
неблагоприятных 
факторов,  вызванных  естественными  процессами 
и 
антропогенным 
воздействием, 
включая 
техногенное  (промышленность,  строительство)  и 
сельскохозяйственное. 
 
Экологиялық қауіпсіздік – 
1) табиғи орта мен 
адамның 
өмірлік 
маңызды 
мүдделерінің 
шаруашылық және өзге де әрекеттердің, табиғи 
және 
техногендік 
сипаттағы 
төтенше 
жағдайлардың 
болуы 
мүмкін 
жағымсыз 
ықпалынан,  олардың  салдарынан  қорғалу 
жағдайы; 2) техногендік  (өнеркәсіп,  құрылыс) 
және 
ауылшаруашылық 
әсерлерді 
қоса 
алғандағы 
табиғи 
процестер 
мен 
антропогендік 
ықпалдардан 
туындайтын 
қолайсыз 
факторлардың 
зиянды 
әсерінен 
қоршаған  орта  мен  адамды  қорғауды  және 
табиғаттағы 
экологиялық 
теңгерімді 
қамтамасыз ететін табиғи ортаның жағдайы. 
Экологическая 
экспертиза – 
установление 
соответствия  намечаемой  хозяйственной  и  иной 
 
Экологиялық 
сараптама -  
белгіленген 
шаруашылық  және  өзге  де  қызметтердің 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
248 
деятельности 
экологическим 
требованиям 
и 
определение  допустимости  реализации  объекта 
экологической 
экспертизы 
в 
целях 
предупреждения  возможных  неблагоприятных 
воздействий  этой  деятельности  на  окружающую 
природную 
среду 
и 
связанных 
с 
ними 
социальных,  экономических  и  иных  последствий 
реализации объекта экологической экспертизы. 
экологиялық  талаптарға  сәйкестігін  белгілеу 
және  бұл  қызметтің  қоршаған  табиғи  ортаға 
келтіретін  қолайсыз  жағдайларының  алдын 
алу 
мақсатында 
экологиялық 
сараптама 
нысанын 
іске 
асыру 
және 
экологиялық 
сараптама 
нысанының 
мүмкіндігін 
және 
олармен 
байланысты 
әлеуметтік, 
экономикалық 
және 
өзге 
де 
себептерді  
анықтау. 
Экологический 
мониторинг 
(мониторинг 
окружающей  среды) -
  комплексная  система 
наблюдений  за  состоянием  окружающей  среды, 
оценки 
и 
прогноза 
изменений 
состояния 
окружающей  среды  под  воздействием природных 
и антропогенных факторов. 
 
Экологиялық 
мониторинг 
(қоршаған 
орта 
мониторингі) – 
қоршаған  ортаның  жағдайын 
бақылау, 
табиғи 
және 
антропогендік 
факторлардың 
әсерінен 
қоршаған 
орта 
жағдайының 
өзгерістерін 
бағалау 
және 
болжаудың кешендік жүйесі. 
Экология – 
наука об отношениях растительных и 
животных 
организмов 
и 
образуемых 
ими 
сообществ между собой и с окружающей средой. 
 
Экология - 
өсімдіктер мен жануарлардың және 
олармен  жасалған  қоғамдастықтардың  өзара 
және 
қоршаған 
ортаның 
арасындағы 
қатынастары туралы ғылым. 
Экран – 
устройство 
с 
поверхностью, 
поглощающей,  преобразующей  или  отражающей 
излучения 
различных 
видов 
энергии, 
для 
использования  этих  излучений  или  защиты  от  их 
действия. 
 
Экран – 
энергияның әр түрінің сәулеленулерін 
жұтқыш,  түрлендіргіш  және  шағылдырғыш, 
бұл 
сәулеленулерді 
пайдалануға 
немесе 
олардың 
әрекетінен 
қорғауға 
арналған 
құрылғы. 
Экран 
плотины
 – противофильтрационное 
устройство 
из 
маловодопроницаемых 
материалов,  располагаемое  по  верхнему  откосу 
земляных, 
каменно-земляных 
или 
каменно-
набросных плотин. 
 
Бөгет  экраны
 – топырақ,  тасты-топырақты 
немесе  тасты  тартып  тасталған  бөгеттердің 
жоғарғы  еңісінің  бойында  орнатылған  су 
өткізгіштігі 
аз 
материалдардан 
жасалған 
сүзілуге қарсы құрылғы. 
Эксплуатационная 
скорость 
эскалатора – 
номинальная  скорость  эскалатора  при  работе  от 
главного 
 
привода 
при 
максимальной 
эксплуатационной  нагрузке  в  установившемся 
режиме. 
 
Эскалатордың  пайдалану  жылдамдығы
 – 
эскалатордың  негізгі  жетектен  максимальды 
пайдалану  жүктемесімен  белгіленген  режим 
бойынша  жұмыс  істеген  кезіндегі  нақты 
жылдамдығы. 
Эксплуатационное 
положение (Performance 
provision) 
–  положение,  которое  содержит  харак-
теристики  соответствия  продукции  своему  назна-
чению,  связанные  с  поведением  этой  продукции 
при 
ее 
использовании 
(эксплуатационные 
характеристики). 
 
Пайдалану  ережесі (Performance provision) 
– 
өнiмнiң,  оның  пайдаланылу  кезіндегі  тәртiбiне 
байланысты 
өз 
мақсатына 
бұл 
өнім 
сәйкестiгiнің  сипаттамаларынан  (пайдалану 
сипаттамалары) тұратын ереже. 
 
Эксплуатационные  показатели – 
совокупность 
технических, 
объемно-планировочных, 
санитарно-гигиенических, 
экономических 
и 
эстетических 
характеристик 
здания, 
обуславливающих 
его 
эксплуатационные 
качества. 
 
Пайдалану 
көрсеткiштерi
 – ғимараттың 
пайдалану  сапасын  білдіретін  техникалық, 
көлемдiк-жайғасымдау, 
санитарлық-
гигиеналық,  экономикалық  және  эстетикалық 
сипаттамаларының жиынтығы. 
Эксплуатационные 
показатели 
здания – 
совокупность 
технических, 
объемно-
планировочных, 
санитарно-гигиенических, 
экономических  и  эстетических  характеристик 
здания,  обуславливающих  его  эксплуатационные 
качества. 
 
Ғимараттың 
пайдалану 
көрсеткiштерi - 
ғимараттың  пайдалану  сапасын  білдіретін  
техникалық, 
көлемдiк-жайғасымдау, 
санитарлық-гигиеналық,  экономикалық  және 
эстетикалық сипаттамаларының жиынтығы. 
Эксплуатация – 
стадия  жизненного  цикла 
объекта, на которой реализуется, поддерживается 
и 
восстанавливается 
его 
качество 
(работоспособное состояние). 
 
Пайдалану – 
нысанның  өмірлік  циклының 
сапасы  (жұмысқа  қабілеттілік  жағдайы)  іске 
асырылатын, 
қолдау 
көрсетілетін 
және 
қалпына келтірілетін сатысы. 
Эксплуатация 
здания 
или 
сооружения – 
использование 
здания 
или 
сооружения 
по 
функциональному  назначению  с  проведением 
необходимых 
мероприятий 
по 
сохранению 
состояния 
конструкций, 
при 
котором 
они 
способны 
выполнять 
заданные 
функции 
с 
параметрами, 
установленными 
требованиями 
технической документации. 
 
Ғимаратты  немесе  имаратты  пайдалану – 
ғимаратты  немесе  имаратты  құрылымдардың 
техникалық 
құжаттама 
талаптарымен 
белгіленген  параметрлер  бойынша  берілген 
қызметтерді  орындауға  қабілеттілігін  сақтау 
жөніндегі  қажетті  іс-шаралардың  қызметтік 
мақсатта жүргізілуін пайдалану. 
Экстренная  медицинская  помощь  в  чрезвычайной   
Төтенше 
жағдайлар 
кезіндегі 
шұғыл 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
249 
ситуации
  (экстренная  медпомощь  в  ЧС) – 
комплекс  экстренных  лечебно-диагностических, 
санитарно-эпидемиологических, 
лечебно-
эвакуационных 
и 
лечебных 
мероприятий, 
осуществляемых 
в 
кратчайшие 
сроки 
при 
угрожающих  жизни  и  здоровью  пораженных 
состояниях,  травмах  и  внезапных  заболеваниях 
людей в зоне чрезвычайной ситуации. 
медициналық  көмек 
(ТЖ  шұғыл  медициналық 
көмек) – төтенше  жағдайлар  аймағында 
адамдардың  өмірі  мен  денсаулығына  қауіп 
төнген  жағдайда,  жарақаттанғанда  және  кенет 
сырқаттанғанда  қысқа  мерзімде  көрсетілетін 
шұғыл  емдеу-диагностикалық,  санитарлық-
эпидемиологиялық,  емдеу-эвакуациялық  және 
емдеу іс шараларының кешені. 
Экстренное 
реагирование 
на 
чрезвычайную 
ситуацию
  (экстренное  реагирование  на  ЧС) – 
осуществление 
взаимосвязанных 
действий 
органов руководства и повседневного управления 
ЧС 
по 
незамедлительному 
получению 
информации 
о 
факте 
возникновения 
чрезвычайной 
ситуации, 
своевременному 
оповещению 
об 
этом 
населения 
и 
заинтересованных 
организаций, 
а 
также 
уточнению  и  анализу  обстановки,  принятию 
решений  и  организации  действий  сил  и  средств 
ликвидации чрезвычайных ситуаций. 
 
Төтенше  жағдайға  шұғыл  бейімделу 
(ТЖ 
шұғыл  бейімделу) –ТЖ  басшылығы  мен 
күнделікті  басқару  органдарының  төтенше 
жағдайдың туу фактісі туралы ақпаратты дереу 
алуы, 
бұл 
туралы 
халық 
пен 
мүдделі 
ұйымдарға  деркезінде  хабарлау,  сондай-ақ 
жағдайды  нақтылау  және  талдау,  шешімдер 
қабылдау  және  төтенше  жағдайларды  жою 
күштері 
мен 
жабдықтарын 
ұйымдастыру 
жөніндегі  өзара  байланысты  іс-әрекеттерді 
жүзеге асыру. 
Экструзия – 
способ 
изготовления 
профилированных  изделий  большой  длины  из 
пластмасс  и  резин;  заключается  в  непрерывном 
выдавливании  размягченного  материала  через 
отверстие определенного сечения. 
 
Экструзия – 
пластмасса  мен  резеңкеден 
жасалған 
ұзындығы 
үлкен 
кескінделген 
бұйымдарды  дайындау  тәсілі;  жұмсартылған 
материалды  белгілі  қиылысу  тесігі  арқылы 
үзіліссіз сығымдалудан тұрады. 
Эксцентрик замка – 
деталь замка, служащая для 
преобразования  вращательного  движения  ручки 
замка  в  возвратно-поступательное  движение 
засова-защелки. 
 
Құлып  эксцентригі – 
құлып  тұтқасының 
айналмалы 
қозғалысын 
ысырма-тиектің 
ілгерілі-кейінді 
қозғалысқа 
келтіру 
үшін 
қызмет ететін құлып бөлшегі. 
Эластичные материалы и изделия – 
материалы и 
изделия,  обладающие  упругими  свойствами, 
способные 
восстанавливать 
первоначальную 
форму после снятия нагрузки. 
 
Эластикалық  материалдар  мен  бұйымдар – 
жүктемені  алғаннан  кейін  алғашқы  пішінін 
қалпына 
келтіруге 
қабілетті, 
серпімді 
қасиеттерге ие материалдар мен бұйымдар. 
Электрическая 
станция, 
электростанция – 
предприятие 
(или 
электроустановка), 
вырабатывающее  электрическую  энергию,  а  в 
отдельных 
случаях 
и 
тепловую, 
путем 
преобразования других видов энергии. 
 
Электр  станциясы,  электростанция 
–  электр 
энергиясын, 
ал 
кейбір 
жағдайларда 
энергияның  басқа  түрлері    арқылы  жылу 
энергиясын  шығаратын  кәсіпорын  (немесе 
электр қондырғы). 
Электрический  способ  световой  маскировки 
- 
заключается  в  централизованном  отключении 
электроосвещения всего объекта или его части. 
 
 Жарықты  бүркемелеудің  электрлі  тәсілі   
- 
барлық 
нысанды 
немесе 
оның 
бөлігін 
электрмен 
жарықтандырудан 
орталықтандырылған  түрде  ажыратылудан 
тұрады.                    
Электрическое  замыкание  на  землю – 
случайное 
электрическое  соединение  токоведущей  части 
непосредственно  с  землей  или  нетоковедущими 
проводящими  конструкциями,  или  предметами, 
не изолированными от земли. 
 
Жерге  электрдің  тұйықталуы – 
ток  өткізуші 
бөліктің  тікелей  жермен  немесе  ток  өткізуші 
емес  өткізгіш  құралымдармен,  немесе  жерден 
оқшауланған  заттармен  кенеттен  электрлік 
қосылысқа ие болуы. 
Электрическое замыкание на корпус – 
случайное 
электрическое  соединение  токоведущей  части  с 
металлическими 
нетоковедущими 
частями 
электроустановки. 
 
Корпустың  электрлік  тұйықталуы – 
ток 
өткізуші  бөліктің  электр  қондырғының  ток 
өткізуші  емес  металл  бөліктерімен  кенеттен 
электрлік қосылысқа ие болуы. 
Электрическое  разделение  сети – 
разделение 
электрической сети на отдельные электрически не 
связанные  между  собой  участки  с  помощью 
разделяющего трансформатора. 
 
Желінің  электрлік  бөлінуі – 
электр  желісінің 
бөлгіш  трансформатордың  көмегі  арқылы 
өзара 
байланысы 
жоқ 
жеке 
электрлі 
учаскелерге бөлінуі. 
Электробезопасность – 
система 
организационных  и  технических  мероприятий  и 
средств,  обеспечивающих  защиту  людей    от  
вредного  и  опасного  воздействия  электрического 
тока,  электрической  дуги,  электромагнитного 
поля и статического электричества. 
 
Электр  қауіпсіздігі – 
адамдарды  электр 
тогының,  электр  доғасының,  электр  магнит 
өрісінің  және  статикалық  электрдің  зиянды 
және  қауіпті  әсерінен  қорғауды  қамтамасыз 
ететін  ұйымдастыру  және  техникалық  іс-
шаралар мен жабдықтардың жүйесі. 
Электрод – 
конструктивный 
элемент 
электронного,  ионного  или  электротехнического 
прибора 
или 
технологической 
установки, 
 
Электрод – 
белгіленген  пішіндегі  өткізгіш 
түрінде  болатын  электронды,  ионды  немесе 
электротехникалық 
құралдың 
немесе 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
250 
представляющий  собой  проводник  определенной 
формы, 
посредством 
которого 
участок 
электрической  цепи,  приходящийся  на  рабочую 
среду, соединяется с остальной частью этой цепи, 
образуемой проводами. 
технологиялық  қондырғының  электр  тізбегі 
бөлігінің  жұмыс  ортасына  келетін,  ал  осы 
тізбектің  қалған  бөлігімен  жасалған  сым 
арқылы жалғанатын құралымдық элемент.  
Электрозащитные  средства – 
переносимые  и 
перевозимые  изделия,  служащие  для  защиты 
людей,  работающих  с  электроустановками,  от  
поражения  электрическим  током,  от  воздействия 
электрической дуги и электромагнитного поля. 
 
Электрқорғаныш 
жабдықтары – 
электр 
қондырғыларымен жұмыс істейтін адамдардың 
электр  тогымен  жарақаттануынан,  электр 
доғасы  мен  электрмагнитті  өріс  әсерінен 
қорғау  үшін  қызмет  ететін  тасымалданатын 
және тасылатын бұйымдар. 
Электротравма – 
травма, 
вызванная 
воздействием 
электрического 
тока 
или 
электрической дуги. 
 
Электр  жарақаты – 
электр  тогының  немесе 
электр 
доғасының 
әсерінен 
туындайтын 
жарақат. 
Электротравматизм – 
явление, 
характеризующееся совокупностью электротравм. 
 
Электрмен 
жарақаттанушылық – 
электр 
жарақаттарының  жиынтығымен  сипатталатын 
құбылыс.  
Элемент
 – составная 

жүктеу/скачать 3,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: