Сутектік көрсеткіш дегеніміз -теріс таңбамен алынған ондық логарифімнің сутегі иондарының молярлық концентрациясының көбейтіндісін айтады.
pH = - lоg [ H+] Сутектік көрсеткіш түсінігін 1909 жылы дат химигі Серенсен енгізді.
p әріпі дат тіліндегі potenz – математикалық дәреже Н әріпі – сутегі символы
Сутектік көрсеткіш деп сутек иондары концентрациясының теріс таңбамен алынған ондық логарифмін айтады .
рН = -lg[H+].
Сутектік көрсеткішпен қатар гидроксидтік көрсеткіш те рОН қолданылады.
рОН = -lg[ОH-]. рН+рОН=14; рН=14-рОН; рОН=14-рН .
рН0 не рН14 те бола алатын ерітінділер болады, бірақ бұл жағдайда ерітінді ортасын 1 л ерітіндідегі қышқыл не негіздің концентрациясын моль арқылы көрсетеді.
Тұздардың сумен әрекеттесіп, алмасу реакциясына түсуі гидролиз деп аталады. Кез келген тұзды қышқыл мен негіздің әрекеттесу өнімі деп қарастырамыз.
Тұздардың сумен әрекеттесіп, алмасу реакциясына түсуі гидролиз деп аталады. Кез келген тұзды қышқыл мен негіздің әрекеттесу өнімі деп қарастырамыз.
Тұздардың құрамы мен қасиетіне қарай: Күшті қышқыл мен күшті негізден тұратын тұздар
NaCI, KNO3, Li2SO4
Әлсіз негізбен күшті қышқылдан тұратын тұздар: FeCI2, CuCI2, NiCI2
Күшті негізбен әлсіз қышқылдан түзілген тұздар: Na2CO3, K2S, K2SO3
Әлсіз қышқыл мен әлсіз негізден түзілген тұздар: AI2S3, CH3COONH4
Енді осы тұздардың ортасын анықтап, гидролиз теңдеулерін жазамыз.
Әлсіз негізбен күшті қышқылдан түзілген тұздар гидролизденеді. NH4CI + HOH ↔ NH4OH + HCI
қайтымды процесс. NH4+ + CI- + HOH ↔ NH4OH + H+ + CI- NH4+ + HOH ↔ NH4OH + H+
орта қышқылдық
Ортаның өзгеруі тұз ионының сумен әрекеттесуінің нәтижесінде пайда болады.
2. Күшті негізбен әлсіз қышқылдан түзілген тұздар гидролизденеді Na2 CO3 + HOH ↔ NaHCO3 + NaOH 2Na + + CO32- + HOH ↔ Na+ + HCO3- + Na + +OH- CO32- + HOH ↔ HCO32- + OH- Орта сілтілік
3. Әлсіз негізбен әлсіз қышқылдан түзілген тұздар гидролизденеді. Бұл жағдайда гидролиз реакциясы соңына дейін жүріп, қышқыл мен негіз түзіледі. Яғни гидролиз реакциясы қайтымсыз болады: AI2S3 + 6H2O → 2AI(OH)3↓ + 3H2S↑
орта бейтарап.
Мысалы, ерітіндідегі сутегі иондарының концентрациясы [H+]=10-6 моль/л болса, сутектік көрсеткіш 6-ға тең болады:
рН = -lg10-6= 6.
Сонымен , нейтрал ортада рН=7, қышқылдық ортада рН<7, сілтілік ортада рН>7
4. Күшті қышқылмен күшті негізден түзілген тұздар гидролизге ұшырамайды. Мұндай тұздардың иондары сумен әлсіз электролиттер түзе алмайды. Тұздардың иондары іс жүзінде реакцияға қатыспайды. Судың диссоциациялану тепе – теңдігі бұзылмайды, демек ерітінді нейтрал реакция көрсетеді. Орта бейтарап
Суға сілті, қышқыл, тұз ерітінділерін құю
Ле-Шателье принципі бойынша тепе-теңдікті ығыстырады, бірақ иондар концентрацияларының көбейтіндісі тұрақты болып қалады (тұрақты температурада). Сондықтан ерітіндідегі бір ионның концентрациясы белгілі болса, екіншісінікін анықтау мүмкін болады: