. Ғаламтор мен газет-журналдардан Тө ле би ту ра лы ақ па рат жи нап,  авторына сілтеме жасаң дар. 5

7 8
§2. Абы лай хан
1 .
Екі мәтінді салыстыра оқыңдар, қолданылған тілдік құралдар 
ар қы лы стилін анық таң дар.
Қа зақ тың ұлы ха ны Абы лай дың ар ғы те гі Жо шы хан,
бер гі ба ба ла ры Әз Жә ні бек, одан соң Есім хан, Сал қам Жәң -
гір хан. Жәң гір қайт ыс бо лып, тақ қа Тәуке отыр ған да, іні сі 
Уәли ба қы хан дық қа өк пе леп, Үр ге ніш ті би ле ген на ға шы 
ата сы Қай ып хан ның қо лы на ба ра ды. Уәли ба қы ның ба ла сы 
Абы лай жек пе-жек ке шық қан да жау шақ кел тірмейт ін
ба тыр бо лып, «Қа ні шер Абы лай» ата нып ты. Осы Абы лай дан 
Көр кем Уә ли, одан Әбіл ман сұр туа ды.
Әбіл ман сұр «Ақ та бан шұ бы рын ды» жыл да рын да же тім 
қа лып, үй сін Тө ле би дің қо лы на ке ле ді. Жа ман ты мақ, жал-
быр ша па ны на, өсіп кет кен ша шы на қа рап, Тө ле би оған 
«Са ба лақ» деп ат қой ып, түйе сін бақ ты ра ды. Әбіл мәм бет 
сұл тан ның жыл қы сын да ба ға ды. Бұл, Шо қан Уәли ха нов тың 
айт уы на сүй ен сек, Абы лай дың 13 жа сар ке зі бол са ке рек.
Бұ қар, Үм бе тей жы рау лар дың мә лі мет те рі не қа ра ған да, 
қазақтың ұлы ханы 20 жа сын да қан май дан да ер лі гі мен 
та ныл ған. 1730–1733 жыл дар ара лы ғын да бол ған бір ұрыс та 
жас жі гіт Әбіл ман сұр жек пе-жек ке шы ғып, қал мақ тың 
ба ты ры Ша рыш ты өл ті ре ді. Үл кен әке сі нің аруа ғын ша қы -
рып, жау ға «Абы лай лап» ат қой ған Әбіл ман сұр ұрыс тан соң 
«Ор та жүз дің сұл та ны» деп та ны лып, қа зақ да ла сын да ғы ең 
бе дел ді әмір ші лер дің бі рі не ай нал ды. Әбіл ман сұр есі мі ұмы-
ты лып, Абы лай атан ды.
Әбіл мәм бет хан өл ген соң, Абы лай тақ қа оты рып, қа зақ-
тың ха ны ата на ды.
(«Қазақстан» ұлттық энциклопедиясынан)
Жиыр ма ға жет пе ген жас Әбіл ман сұр Есіл бой ын дағы 
Аты ғай-Қа рау ыл де ген ел ге ке ліп, Дәу лет кел ді бай ға жыл-
қы шы бо лып жү ріп ті.
Бай бәй бі ше сі не айт ып ты:
– Өз ге жал шы дай көр ме, мұ ны кү те гөр! Бой ын да қа сие ті 
бар екен.

жүктеу/скачать 4,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: