товқа жергілікті қазақтар бүл монғолдың «үй тас» деген сөзі
деп түсіндірген. Ж. Болатовтың пікірінше бүл монғолдың
гэр-
үй, чулу-тас сөздерінен жасалған топоним. («Қазақ тілі тарихы
мен диалектологиясының мәселелері», жинақ, Алматы, 1962, 69
беті).
Герчулуу формасын қазактар өз тіліне лайыктан
Кершілу
деп бүрмалап кеткен.
Чул//чулуу сөзі
тас ретінде монгол жэне
чуваш тілдерінде бар. Бүндағы басқа түркі тілдеріндегі
ш/
таш/ дыбысының якут, чуваш тілдерінде л-фонемасына ауы-
суын лабдаизм заңы деп аталатыны белгілі. Түркі
тілдеріндегі
л//ш
дыбыстарының
сәйкестігі
жөнінде
белгілі.
Түркі
тілдеріндегі
л//ш дыбыстарының сәйкестігі жөнінде белгілі
тюрколог Н. К. Дмитриевтің бір мақаласында жақсы айтылган
(Н. К. Дмитриев. Соответствия
л//ш, ИСГТЯ, 1,
фонетика, М.,
1955, стр. 320-321). Монгол тілінен қойылғанГэрчулуу>Кершілу
(Үйтас) атауын қазақша Қойтас атауымен салыстыруга әбден
болады.
КӨКДАБА - Онтүстік Алтайдағы тау аты. Ғ. Қоңқапшаев-
тың пікірі бойынша бүл монголдың «көк бел», «көк асу» деген
сөзі (Г. Конкашпаев. Географические
названия монгольского
происхождения... Известия АН КазССР. Серия филологии и ис
кусствоведения. Вып. 1 (11), 1959, 92 беті). Монғолша-қазақша
сөздікте
даваа сөзі қазақша асу деп аударылган (С. Хабшай,
Ә. Мініс. Монголша-қазақша сөздік. Уланбатор, 1954, 71-беті).
Ал топонимнің бірінші компоненті көк сөзі - монгол тілінде
де «хөх». Көк//хөх сөздері түркі-монгол тілдерінің ортақтыгын
көрсетеді. Сол сияқты
атаудың екінші компоненті даваа сөзі
де, біздіңше, түркі тілдеріндегі
төбө//төбе сөзімен туыстас.
Сол себептен бұл атау тұтасымен түркі-монғол тіл туыстығын
көрсетеді.
ҚАҒЫЛ -
Қарағанды облысында Бас Қағыл, Орта Қагыл,
Аяқ Қагыл деген тау аттары бар.
Қағыл т.б. атаулардың этимологиясы турал: Ғ. Қоңқашпаев
былай деп жазды:
122
«В Казахстане имеется несколько топонимов тип Урал. Ср.
названия рек в Уральской области: Оил (на карте Уил) и Киил:,
названия небольших гор в Қарагандинской области Бас-Кагыл,
Орта-Кагыл,
Аяк-кагыл; казахское название реки Ишима Есил.
Все они, по нашему мнению, являются формой повелительно
го наклонения единственного числа будущего времени страда
тельного (или возвратного) залога от глаголов
ою (оймақ) - вы
резать, вырыть»;
кию (кимак) - «прорезать, прорывать»;
кагу
(какпак) - «сдувать»;
есу (еспек) - «вить». Буквальное значение
слов
киил - «прорезайся»,
оил - «вырезайся, прорывайся;
ка-
Достарыңызбен бөлісу: 
