Теңіздер бөлінбей бір тұтас болып, бір – бірімен жалғасып жатады.
Теңіз сулары үнемі бір бағытта айналып ағым жатады.
Теңіз суының сыртқы
көрінісі
Теңіз су экожүйесінің
ішкі тіршілік көрінісі
Теңіз сулары тез араласады да,
төменгі қабатында оттек көп болып,
организмдер тереңдікте өмір
сүре береді.
Теңіз суның орташа тұздылығы 3,5 %,
сілтілі және қоректік заттарға
кедей болады.
Апвелинг аудандар экожүйесі
Теңіздің тік жағалауынан үстінгі қабаттағы жылы суды желмен, теңіздің ортасына қарай қуып, олардың орнына төменгі қабатынан сулар көтеріліп жатады.
Апвелинг
аудандары
Араб теңізі
ауданы
Сол түстік батыс
Африка ауданы
Ореган – Колифорния
ауданы
Перуа - чили
ауданы
Оңтүстік батыс
Африка ауданы
Қазақстандағы ірі көлдер
Аттары
Ауданы км кв
Теңіз бетінен биіктігі м
Ең терең жері м
Балқаш
18200
342
26,5
Алакөл
2650
347,3
45
Теңіз
1162
304,4
8
Селеті теңізі
750
64,7
3,2
Сасықкөл
736
350,5
4,7
Құсмұрын
460
102,9
3,5
Марқакөл
455
1499,3
27
Үлкен қарой
306
56,8
Шағалалы теңіз
267
135,6
Теке
257
28,0
0,5
Шалқар
206
16,7
13,5
Каспий теңізі
Теңіздің тарихи атаулары
Каспи
Гиркан
Хвалын
Хазар
Каспий теңізіне жалпы сипаттама:
көлемі – 380 мың шаршы км.
солтүстен оңтүстікке дейін – 1030 км.
батыстан шығысқа дейін – 196-435 км.
Өсімдік – 945 түр.
Балық – 76 түр.
Балдырлар – 64 түр.
Фитопланктон – 414 түр.
Зоопланктон – 100-ден астам түрі кездеседі.
Өсімдіктер мен жануарлар дүниесі
Каспий ойпатында өсімдіктің
88 тұқымдас, 371 туысқа бірігетін
945 түрі өседі. Соның ішінде 357 түрі
жоғары сатыдағы өсімдіктерге
(25 түрі эндемиктер) жатады, 6 түрі
Қазақстанның “Қызыл кітабына”
енгізілген.
Теңіздің өзінде су өсімдіктерінің 728 түрі (оның 5 түрі жоғары сатыдағылар) өседі. Құрлықта негізінен гүлді өсімдіктер, ал суда балдырлар (64 түрі) кездеседі. Солтүстік Каспий негізінен қамыс, теңіз шөбі, шалаң, егеушөп, арамот, мүйізжапырақ өседі.
Каспий теңізінде су деңгейінің өзгеруі
Каспий теңізінің су деңгейінің көтерілуі оның маңындағы мемлекеттерге көптеген проблемалар туғызып отыр:
1. Су деңгейінің көтерілуі теңіз жағалауындағы табиғи жайылымдардың мекенін басып қалды. Суға тосқауыл үшін соғылған бөгеттер жағалаудың фаунасы мен флорасына зор шығын келтірді. Балықтардың уылдырық шашу аясы мен құстардың ұя салу тығыздығы кеміп, биоалуантүрліліктің азайып кету проблемасын туғызып отыр.
2. Теңіз деңгейінің көтерілуі судың, ауа мен топырақтың ластануына, одан әрі экологиялық апатқа апарады. Су құрамында пестицид және ауыр металдардың көбеюі балықтар мен құстардың жаппай ауруларға ұшырап, қырылып қалу фактілерін жиілетті. 3. Су деңгейінің көтерілуі теңіз жағалауындағы мұнай ұңғымаларын, қоймаларын мен өнеркәсіп орындарын, балық комбинаттарын, елді-мекендерді су басып, орасан зор шығын келтіре бастады. 4. Мұнай игеруге шетелдік инвесторларды тарту Каспий теңізінің экологиясын одан әрі шиеленістіре түсуде.
