7 Ќоршаѓан табиѓи ортаны ластаушы заттарды бакылаудын жања єдістері
7.1 Зертханалыќ ж±мыс Азыќ-т‰лік µнімдеріне экологиялыќ баѓа беру Сабаќтыњ маќсаты – азыќ-т‰лік µнімдерініњ негізгі сапа кµрсеткіштерін зерттеу, азыќ-т‰лік µнімдерініњ негізгі ластаушыларымен танысу (2 саѓат). Тєтті сусындардаѓы С витаминін аныќтау (2 саѓат). Азыќ-т‰лік µнімдерінде темір ќ±рамын аныќтау (2 саѓат). Нитрат ќ±рамына байланысты азыќ-т‰лік µнімдерініњ сапасын баѓалау (2 саѓат).
Зертханалыќ ж±мысты орындауды тµмендегідей ќауіпсіздік техникасыныњ ережелерін (ЌТЕ) саќтау ќажет:
Химикаттар мен ерітінділердіњ сілемейлі ќабыќшаѓа,теріге, киімге т‰суі;
азыќты ќабылдау; єсіресе жаѓымсыз иісі бар жєне ±саќ кристалды (шањ-тозањ т‰зетін) химикаттармен жєне ауаментыныс алу;
химикаттар ќаптамасыныњ мыќтылыѓына, жаќсы жєне т‰сінікті жазылѓан этикеткаларѓа назар аудармау, сонымен ќатар жараланбау ‰шін шыны заттармен ж±мыс істегенде байќаусыз болу;
ауа ластаѓыштарын ‰лгілеу эксперименттерін ж‰ргізу кезінде концентрациялы жєне араласќан ќышќылдарын (к‰кірт, т±з, азот, ќ±мырсќа) ќолдану кµзделген. Практикум барысында пайда болѓан кейбір газдар да адам денсаулыѓына ќауіп тµндіруі м‰мкін. ‡лкен ќауіп кµзі минералды жєне ќ±мырќа ќышќылдары болып табылады. Теріге ќышќыл тисе, оны тез арада кез-келген тампонмен сіњірілетіндей с‰ртіп алу ќажет. Ол жерді су аѓынымен жєне сабынмен жуу керек.
7.2 Теориялыќ бөлім
7.2.1 Азыќ-т‰лік µнімдерін зерттеудегі концепциялар мен критерийлер Азыќ-т‰лік сапа нормаларын ±сыну олармен ќамтамасыз ету ж‰йесімен тікелей байланысты. Д‰ние ж‰зі халыќ саныныњ µсуіне азыќ-т‰лік µнімдерін єлемдік µндіру кµлемі шектеуші фактор болып табылады. Сондыќтан экологиялыќ химия ‰шін азыќ-т‰лік жєне азыќ-т‰лік сапа мєселесі негізгі болып табылады.
Азыќ-т‰лік µнімдеріндегі антропогендік химиялыќ заттарды баѓалау табиѓи азыќ-т‰лік µнімдерініњ ќ±рамына негізделген. Олар азыќ-т‰лік µнімдерініњ ќ±рамды заттары да, табиѓи ластаушы заттар да болуы м‰мкін. Зиянды заттар азыќ-т‰ліктіњ µзінде ѓана емес, сонымен ќатар оны шыѓару ‰шін керекті шикізатта да болуы м‰мкін.
Азыќ-т‰лік ќ±рамында зиянды, тіпті улы, заттар болуына ќарамастан ±шыну сирек кездеседі, себебі м±ндай заттар асты дайындау процесінде ыдырайды. Адам азыќпен ќабылдайтын улы заттар ‰шін олардыњ зиянсыздыѓын т‰сіндіретін концепция бар, олар: азыќ-т‰лік µнімдеріндегі ќалыпты концентрацияларѓа н±сќау жасалады; єрт‰рлі табиѓи заттардыњ улылыѓы бірге алынбайды; улы єсер кµптеген антогонистикалыќ єсерлер арќылы азаяды.