Тафаккур китоби
жүктеу/скачать 390,11 Kb. Pdf көрінісі
|
Imom G\'azzoliy. Ihyou ulumid-din. Tafakkur kitobi (1)
| www.ziyouz.com кутубхонаси
17 Ҳар қайси суяк шакли ҳар хил ҳаракатга мослашганидан ҳайрон қолмаслик иложи йўқ. Сўнг бўғинларни бир-бирига туташтириб, бир-бирига пайвандлаб қўйди. Суякнинг икки тарафини пайлар ёрдамида боғлаб, худди ип сингари бирини бошқа суяк устига улаб қўйди. Суякнинг бир тарафида бўртиқ жой бўлиб, унга туташган бошқа бир суякда унга мос тушадиган чуқурчани яратди. Агар банда баданидан бир қисмини қимирлатишни истаса, унга ҳеч нарса монеълик қилмайди. Агар мана шундай бўғинлар яратилмаганда, билмадик, ҳар бир кишига озгина ҳаракат ҳам жуда оғир ва малол бўлармиди? Энди буни қўйгин-да, бош суяги қандай яратилгани, қандай йиғилгани ва қандай таркиб қилинганига қарагин. Дарҳақиқат, буни ҳар хил шакл ва тусдаги эллик бешта суякдан териб чиқилганига нима дея оласан. Кўрганингдек, бош чаноғининг суяклари шу даражада силлиқ ва жипслашганки, қандай бу ҳолга келгани тасаввурга сиғмайди. Бу суяклардан олтитаси бош косаси, тўрттаси юқори жағ ва иккитаси пастки жағ учун хослаб қўйилган. Оғизда таомни майдалаш учун энлироқ ва кесишга яроқли ўткир тишлар мавжуд. Уларни қозиқ, озиқ ва курак тишлар деган махсус номлар билан айтамиз. Сўнг бўйин бош билан бириктирилиб, унда ғовак ва думалоқ шаклдаги еттита кекирдак суяк жойлашган. Бир-бирига мос тушиши учун ҳар хил шакл берилган. Бунинг ҳикматини бирма-бир айтаверсак, асосий мавзудан чалғиб кетамиз. Ўйлаб кўр, бўйинни орқа умуртқа суяк билан қўшиб, бўйин остидан думба суякнинг охиригача йигирма тўртта умуртқа поғонасини яратди ва думба суягини хилма-хил уч қисмдан иборат қилиб қўйди. Шу туфайли унинг тагидан думғаза суяги туташади ва у ҳам уч қисмдан ташкил топган. Яхшироқ разм солгинки, орқа суякни кўкрак суяги, елка суяги, икки қўл суяги, қов (супачаси) суяги, икки болдир суяги, икки сон суяги ва икки оёқ бармоқлари суяги билан ажойиб тарзда туташтирилганки, буни бирма-бир айтаверган билан охирига етиб бўлмайди. Инсон танасидаги суяклар сони бўғинлар орасини ёпиб турадиган кичик суякларни ҳисобга олмаганда бир юз қирқ саккиз суякдан иборат экан. Бунинг ҳаммасини бир ҳақир нутфадан қандай яратганини бир ўйлаб кўргин! Суяклар сонини келтиришдан мақсад уларнинг қанчалигини билиб олиш эмас. Буни табиблар ва жарроҳлардан яхшироқ биламиз дея даъво ҳам қилмаймиз. Лекин мақсад шу суякларни яратган Мудаббир ва Холиқ зотни ва унинг не ишга қодир эканини билишдир. Албатта У зот қандай қилиб бу суякларни шу ҳолга келтиргани ва ҳар бирига ўзига хос шакл ва ўлчов бериб, махсус адад билан хослаб қўйганини чуқурроқ мушоҳада қилиб кўр. Мабодо суяклар сонига бир дона қўшилса, инсонга қанчалик зарар бўлиши ва ортиқча суякни битган жойдан суғуриб ташламаслик қанчалик ноқулай эканини бошига тушган киши яхшироқ англайди. Аксинча, суяклардан биттасига талофат етадиган бўлса ҳам, албатта буни тузатиш ва олдинги ҳолига келтириш учун инсон бутун мол-дунёсини ҳам беришга рози бўлади. Табиб суякка шикаст етганда, фақат уни олдинги ўрнига тушириш ёки оғриқни бироз камайтириш учун ярайди, холос. Уламолар Холиқ зотнинг улуғлиги ва мусаввирлигига ҳужжат-далил келтириш учун суяклар ҳолини текширадилар. Энди Аллоҳ таоло суякларни қимирлатишга ярайдиган махсус воситаларни қандай яратганига қарагин. Бу воситалар мушаклар бўлиб, инсон баданида беш юз йигирма тўққизта мушак мавжуд экан. Мушак асосан гўшт, асаб, пай ва парда каби хилқатдан иборат. Мушаклар ҳам жойлашган ўрни ва ҳожатга қараб ҳар хил шакл ва миқдор касб этади. Масалан, йигирма тўртта мушак асосан кўз қорачиғи ва қовоқларни қимирлатиш учун хизмат қилади. Агар шундан биттаси камайса ёки зарар кўрса, кўзнинг кўриш қобилиятига футур етади. Шундай қилиб, ҳар бир аъзо учун махсус мушаклар мавжуд. Асаблар, томирлар, кўк томир, қизил қон томири ва бошқа томирларнинг адади, келиб чиқиши ва тана бўйлаб ёйилишини яхшилаб фикр қилсанг, бундан ҳам ажойиброқдир. Буни батафсил шарҳлайдиган бўлсак, сўзимиз чўзилаверади. Қисқаси, биз айтаётган хилқатнинг ҳар қайсиси тафаккур қилиш учун алоҳида бир мавзу. Бунинг ҳар бири танадаги ажойиботлар қанчалик мукаммал эканини билдиради. |