Қан агысының жылдамдығы үш түрлі өлінеммен сипаттала-ды: көлемдік, сызықтық және кан айналымыиың толык мерзімі. Қан ағысының көлемдік жылдамдығы деп тамыр түтігінік тұ-рақты диаметрі арқылы белгілі уақыт ішінде (секунд, минут) өте-тін қан көлемін айтады. Бұл мл/сек. есебімен белгіленеді. Қан ағысының көлемдік жылдамдығы Р тамырдың бас жағы-мен аяқ жарындары қысымдардың айырмасына (РІ — қолкадағы, Р2 — қуысты веналарда) және тамырлардың шетксй кедергісіне байланысты (К), Р = —^—-. Бір минут арасында қан ай- налысының кіші шеңберінен белгілі диометрден өтетін кан көле-мі осы уақыт ішінде қан айналысының үлкен шеңберінің сондай диаметрінен өтетін көлеміне тең болады, яғни қан ағысының кө-лемдік жылдамдыры тамырлар жүйесінің қай бөлігінде болса да, бірдей болуы шарт, әйтпесе белгілі бір тамыр қанға толы болса, екінші бір тамыр суалып қалады. Әдетте ондай жағдай кездес-пейді. Бірақ әрбір ағза арқылы өтетін қан мөлшері бірдей емес, ол сол ағзадағы кан тамырларының санына (васкулиризациясы-на) тамыр түтігінің көлеміне байланысты. Ағза салмағынын эрбір 100 г-на шаққанда қанның сол ағза арқылы бір минутта өтетін көлемі Ағзалар Дан ағыгы, м.ц соебімен Қалқанша без 560 Бүйрек 420 Бауыр 150 Жүрек 85 Ми 65 Аяқ-қол 2-3 Қан ағысының көлемдік жылдамдырыц тәжірибе жүзінде ке-сілген кан тамырын арнайы аспапка тіркеу арқылы анықтанды. Оны қан тамырын кеспей-ақ ультрадыбыс немесе окклюзиялык, (қысу) плетизмография әдісін қолданып білуге болады. Қан ағысынық сызықтық жылдамдығы деп қан тамшысыныц. (белгілі бір көлемінің) бір секунд арасында өткен жолын айта-ды. Бұл мм/сек. есебімен белгіленеді. Қан ағысының сызықтық жылдамдығы қан тамырыныц орта-сында, қабыррасына таяу жерінде бірдей болмайды (ламинар-лық ағыс). Дегенменде сызықтық жылдамдық орташа көрсеткіиі болып есептеледі. Тамыр неғұрлым кең болса, кан ағысының сы-зықтык, жылдамдыры солгұрлым жай, яғни қан ағысы солғұрлым баяу болады. Мәселен, қолқада ол 30—50 см/сек. Қуысты веналар колқадан екі есе кең болғандықтан ондағы сызықтық жылдамдық 15—25 см/сек. Капиллярлардың әрқайсысы өте жінішке болганмен бүкіл денедеғі капиллярлардың жалпы жи-нак саңылауы қолқа диаметрінен 600—800 есе артық, сондықтан капиллярларда қан ағысының сызықтык. жылдамдыры қолқада-ғыдан сонша есе баяу (0,04 — 0,05 см/сек).
Достарыңызбен бөлісу: |
