Геометриялық изомерия
H3C – C – H H – C – CH3
// ||
H – C – COOH H – C - COOH
транс-изомер цис-изомер
(изо-кротон қышқылы) (кротон қышқылы)
Қосылу реакциялары:
HC≡CH HCN 2H2O
1. ―→ CH2= CH – CN ―→ NH3 + CH2 = CH – COOH
ацетилен Cu2(CN)2 акрилонитрил акрил қышқылы
O
H2SO4 //
2.HOCH2 – CH2 – CN + CH3OH ―→ CH2 = CH – C – OCH3 + NH3
этилендиангидрит метилакрилат
H2O C
3.CH2 = CH – CN + H2O + CH3OH ―→ CH2 = CH – - O - CH3 + NH3
O
крилронатрил метилакрилат
Метакрил қышұылдарының эфирлерінің полимерленуі:
COOCH3 COOCH3 COOCH3 COOCH3
\ \ \ \
nCH2= C → …- CH2 - C - CH2 - C - CH2 - C -…
/ / / /
CH3 CH3 CH3 CH3
метакрил қышқылының органикалық шыны
метил эфирі
Қанықпаған жоғары карбон қышқылдары:
H (CH2)7 СН3 H (CH2)7 СН3
\ / \ /
C C
|| ||
C C
/ \ / \
H (CH2)7COOH HOOC(CH2)7 H
(Цис-изомер) (транс-изомер)
Олеин қышқылы элаидин қышқылы
(тіреуі 140С) (тіреуі 520С)
СH3 – (CH2)4 CH = CH – CH2 – CH = CH(CH2)7COOH ;
цис линол қышқылы цис
CH3 – CH2 – CH = CH – CH2 – CH = CH – CH2 – CH =CH(CH2)7COOH ;
цис цис цис
линолен қышқылы
Қатты және сұйық майлар – глицериннің және жазық тізбекті қышқылдардың күрделі эфирлері: Олардың жалпы формуласы:
CH2 – OCOR
|
CH – OCOR'
|
CH – OCOR''
O
//
мұндағы R – C қаныққан немесе қаныұпаған қышқылдың қалдығы. Құрамындағы
\
ацилдің қасиетіне қарай майлар қатты майдың құрамында қаныққан ацетилдер басымырақ сұйық немесе өсімдік майлары (бұлардың құрамында көбінесе қанықпаған ацилдер болады) деп 2- ге бөледі. Аралық күйдегі майлар да кездеседі, бұлар глицериндер қаныққан және қанықпаған қышқылдардың эфирі.
Майдың гидролизі:
CH2 – OCOR CH2OH
| H+ |
CH – OCOR + 3 H2O ― CHOH + 3RCOOH
| HO- |
CH – OCOR CH2OH
өсімдік майларының гидрогендеуі:
CH2 – O – CO – C17H33 CH2 – O –CO – C17H33
| |
CH – O – CO – C15H31 CH – O – CO – C15H31
| |
CH2 – O – CO – (CH2)7CH=CH-(CH2)7CH3 CH2 – O – CO – (CH2)16CH3
Сабын
CH2 – OCOC17H33 CH2OH
| |
CH – OCOC15H31 + 3NaOH → CHOH + 3C17H35COONa
| |
CH2 – OCOC17H35 CH2OH
үшстеарин глицериді глицерин натрий стеараты (сабын)
Фосфатидтерге лецитиндер, кефалиндер және серинфосфатидтер т.б. жатады. Лицитиндер – құрамында стеарин және олеин қышқылдарын басқа фосфорхолин тобы бар глицериннің күрделі эфирі:
CH2 – OOC – C17H35 Глицерин
| NaOH сабын + [HOCH2CH2N+(CH3)]OH-
CH – OOC – C 17H33 ―― Na3PO4 холин
| О-
| /
CH2 – O - P
| OCH2CH2N(CH3)
O
Лецитин
кефалиндер – лецитиндер сияқты глицериннің күрделі эфирі, бірақ холиннің орнында коламин болады (немесе этаноламин):
CH2 - OOCR'
|
CH - OOCR''
| O-
| / +
CH2O – P – OCH2CH2NH3
\\
O
Серинфосфатидтердің құрамына амони – қышқылы серин болады:
CH2 - OOCR'
|
CH - OOCR''
| O-
| / +
CH2O – P – OCH2 – CHCOOH
\\ |
O NH3+
Бақылау сұрақтары:
1.Галогеналнилдердің металдармен реакция теңдеулерін жазыңыз.
2.I,II,III,IV топтар элементтердің металорганикалық қосылыстарының қасиеттеріне мысалдар келтіріңіз.
3.Виналхлорид пен алмилхлоридтің реакция қабілеттілігін салыстырыңыз.
4.Кротон қышқылының геометриялық изомериясы.
5.Акрил қышқылы және метилакрилатты синтездеу реакция схемасын жазыңыз.
6.Органикалық шыны алу реакция схемасын жазыңыз.
7.Олейн, элодин, линол және линолен қышқылдарының формуласын жазыңыз.
8.Майлардың гидролиз және гидрогендеу реакция теңдеулерін жазыңыз.
9.Сабын алу реакция теңдеуін жазыңыз.
10.Лецитинен глицирин, сабын және холин алу реакция теңдеуін жазыңыз.
11.Кефалин және серинфосфатидтің формулаларын жазыңыз.
Достарыңызбен бөлісу: |