Тақырыбы: Хорезмидің "Махаббат нама" дастаны


Муғәнни бу ғәзәлни қылды ағаз Тәбәссүм қылды, айды: ей фәләни



бет3/4
Дата06.12.2022
өлшемі384,69 Kb.
#55314
1   2   3   4
Байланысты:
мнұрзада ежелгі дәуір

Муғәнни бу ғәзәлни қылды ағаз

Тәбәссүм қылды, айды: ей фәләни,

Кетүргил бизга лайық әрмәғаны.

Тилармин ким бизниң тил бирла пәйда.

Китаби әйласаң бу қыш қатым да.

Кәбул қылдым, ийр өптим, айдым: ей шах,

Иши киң топрақты дәвләт ли дәргах.

Ақшам түні көрінді, мейрам айы,

Мұхаммед Хожа-бек – дәулет құмайы.

Бұйырды (ол) – өрге щатыр тігілді,

Көзелер көтеріліп, мәжіліс құрылды.

Хұсаини пернесіне түсіріп саз,

Жаршы бұл гәзәлді қылды уағыз.

Жымиып күлді де айтты: ей, пәленшеке,

Келтіргін сыйыңды бізге лайық.

Тілер ем, біздің тілде жазуыңды, —

Кітапты осы қыста менің қасымда.

Қабыл қылдым, жер өптім, ей шах – дедім,

Есігіңнің топырағы – дәулет сарайы

Көркемдік ерекшелігі мен сюжеті Мұхаббат-наме» - сюжеті қызықты, тілі көркем, көріктеу құралдары алуан түрлі, өлең құрылысы шебер жасалған дастан. Ақын Хорезми дастанда жыр жолдарына үстеме мағына беріп, оны ажарландырып жіберу үшін теңеу әдісін көбірек қолданады. Сөйтіп, ол өзі суреттеп отырған белгілі бір заттың яки құбылыстың ерекше белгілерін айқындай әрі ажарлай түседі. Сол арқылы жырдың эстетикалық әсерін еселеп арттырып жібереді.Хорезми теңеу сөздерді мейлінше орынды қолданады. Дастанда: «нәркез көз», «ай жүз», «қылдай бел», «шекер сөз», «лағыл ерін» деген секілді дәстүрлі теңеулер көп. Сонымен бірге, ақын дастанда айшықтаудың бір түрі болып табылатын шендестіру немесе антитеза әдісін де кеңінен қолданып отырады. Сол арқылы Хорезми бір-біріне қарама-қарсы ұғымдарды, құбылыстарды, түр түсі әр түрлі заттарды бетпе бет қою әдісімен бұлардан мүлдем басқа бір құбылыстың, ұғымның, заттың сыр-сипатын оқырман көзіне елестетеді. Мәселен, ақын бірде: «қара меңін ақ жүзіңе жарасар» десе, екіншісінде – «сен сұлтансың, ал мен – бақытсыз тұтқынмын» деп антитеза жасайды.«Мұхаббат-наме» дастанында айтылуы бір болғанмен, мән-мағынасы әртүрлі сөздерді ойнатып, құбылтып, шебер қолдана біледі Мұхаббат-наме» дастанында жігіттің қызға жазған әрбір хатынан кейін месневи (аралас ұйқаспен келетін екі жол өлең), кейде ғәззал түріндегі жыр жолдары беріледі. Бұл - ақынның өзіндік поэтикалық тәсілі. Сондай-ақ бұл дастан поэзияның фард (өз алдына ұйқасып, біртұтас түйінделген ойды білдіретін екі жолды өлең) деп аталатын түрлеріне де негізделіп жазылған



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет