3 тапсырма. 7-9 сынып оқушыларының ішінде 24 оқушымен сұхбат жүргізілді. Сұрақ қойылды: олар нені ұнатады: кітап оқу (KN), компьютермен байланысу (K) немесе теледидар көру (TP)?
Студенттердің басым бөлігі теледидар көруді және компьютермен сөйлесуді ұнатады – 17, оның 2-і кітап оқығанды ұнатады. Компьютерлік ойындарды жақсы білетіндер кітап оқуды, телешоуларды көруді ұнатпайды. Ал телебағдарламаларды жақсы көретін екі досы компьютерде ойнамаса да, кітапқұмар. Кітапқұмарлардың арасында компьютер ойнамайтын, телешоуларды ұнатпайтын 4 адам бар.
а) Қанша оқушы кітап оқығанды ұнатады?
ә) Қанша оқушы компьютерде ойнағанды ұнатады?
в) Қанша оқушы телешоуларды көргенді ұнатады?
Шешім: Мәселені Эйлер шеңберлері арқылы көрсетеміз.
(Cурет 5)
Оқушылар саны 15 + 2 + 2 + 1 + 4 = 24. Енді сұрақтарға жауап беру қиын емес: олар кітап оқығанды ұнатады - 8, компьютерде ойнағанды ұнатады - 18, телешоуларды көргенді - 19.
Олай болса, бұл тапсырмадан оқуға қабілеттілік мәселесі оқушылардың және біздің мектептің проблемасы екені көрініп тұр.
Осы мәселемен қатар қазіргі заманда бурят тілін білу мәселесі де көтерілуде. Орыс тілінің бурят тілді аудиториядағы рөлінің артып келе жатқанын бәрі де атап өтеді. Ана тілінде сөйлей алмайтын бурят балалары көбейіп барады. Ана тілінің қызметі күнделікті деңгейде де азайып барады. Сондықтан бурят балаларын ана тілімен таныстыру шет тілін оқытудан да қиын мәселеге айналды.
Мен осы мәселеге қатысты мәселені келесі жолмен жасадым:
№4 тапсырма. 5-7 сынып оқушыларының кейбіреулері ана (бурят) тілінде сөйлейді, басқалары сөйлемейді. Ұлдар – 13; бурят тілінде сөйлейтін, ұлдар мен қыздар – 23 бурят тілінде сөйлемейтін. Барлығы неше оқушыдан сауалнама алынды?
Шешім: Эйлер шеңберлерін қайтадан қолданайық. (Cурет 6).
Ұлдар жиыны М әрпімен, қыздар жиыны – Д, бурят тілінде сөйлейтіндер жиыны – В, бурят тілін білмейтіндер жиыны – Н әрпімен белгіленеді.
BM және НM жиындары бірге 13 элементтен, ал BM және ВД жиындарында 23 элементтен тұрады, БМ жиынында ВД жиынында бірдей элементтер саны бар деген шарттан көруге болады. Бұл ВД және НД (қыздар) жиынтықтарында 23 элемент, яғни 23 қыз бар дегенді білдіреді.
Бұл тек 23 + 13 = 36 оқушыдан сұхбат алынғанын білдіреді.
№