Өсімдіктер
|
|
Жануарлар
|
Макро
|
Бір және көп жасушалы, эукариоттар
|
Теңіз балдыры
|
Саңырауқұлақтар
|
Қарапайымдылар
|
Мезо, микро
|
Көбінесе бір клеткалы, прокариоттар
|
Цианобактериялар
|
Бактериялар және актиномицеттер
|
|
Микро, ультрамикро,
|
|
Өндірушілер
|
Ыдыратушылар
|
Тұтынушылар
|
|
1. Өсімдіктер (Plantae) фотосинтетикалық эукариотты организмдерді біріктіреді (бір жасушалы балдырлардан дененің ұлпалық құрылымы бар тамырлы өсімдіктерге дейін). Органикалық заттардың алғашқы продуценттері.
2. Жануарлар (Animalia) эукариотты организмдерді қоректенудің голозойлық түрімен бір клеткалы қарапайымдардан күрделі организмдерге дейін организмнің ұлпалық құрылымы және арнайы органдары бар біріктіреді. Әртүрлі трофикалық деңгейдегі органикалық заттардың тұтынушылары.
3. Саңырауқұлақтар (Mycota) - осмотрофты қоректенетін, біржасушалы және мицелиалды, кейде жалған ұлпалар түзетін эукариоттық организмдер. Олар органикалық заттардың негізгі ыдыратушылары.
4. Прокариоттар (Procaryotae) — ядроға дейінгі микроорганизмдер, негізінен біржасушалы және мицелиалды. Қоректену түріне қарай олар фототрофты және осмотрофты (басқаша айтқанда автотрофты және гетеротрофты) болып екі топқа бөлінеді. Тиісінше, олар экологиялық тізбектерде не өндіруші, не ыдыратушы рөлін атқарады.
Жабайы табиғат әлемінің барлық өкілдері топырақта өмір сүреді. Топырақ ортасында жоғары сатыдағы өсімдіктердің тамыр жүйесі дамиды, төменгі сатыдағы өсімдіктер – балдырлар – топырақ бетінде және топырақ қабатының жоғарғы қабаттарында тіршілік етеді. Әртүрлі мөлшердегі топтардағы жануарлар топырақты тіршілік ету ортасы ретінде әртүрлі тәсілдермен пайдаланады. Кейбіреулер онда тұрақты өмір сүреді, оның кеуектерін, аралық кеңістіктерді және су пленкаларын толтырады; басқалары топырақта өткелдер, шұңқырлар мен үңгірлер жасайды, оның құрамын айтарлықтай өзгертеді; басқалары топыраққа уақытша ғана еніп, оны баспана немесе қысқы тыныштық кезеңі өтетін орын ретінде пайдаланады. Қарапайымдылар өз белсенділігін негізінен топырақтың су фазасында көрсетеді. Микроскопиялық организмдер – саңырауқұлақтар, бактериялар, актиномицеттер – топырақ бөлшектерінің бетіне жабысып, оларда азды-көпті күрделі өсінділер – колониялар түзеді.
Биота – топырақта тіршілік ететін организмдердің тұтас кешеніне арналған ұжымдық ұғым, кейде эдафон деп аталады. Бұл кешен өте алуан түрлі және әртүрлі типтегі топырақтарда ерекшеленеді.
Сурет 1. Топырақ биотасының мөлшері
Достарыңызбен бөлісу: |
