16
Үшінші,
ауызекі–іскери тіл (разговорно-деловая речь) яғни басқару-ұйымдастыру істерін қазақша
жүргізе алады. Іс-қағаздарының қарапайым үлгісін дайындап, пайдалана алады. Іс-қағаздар тілінің
күрделі сатысына барып жалғасады.
Төртінші,
ауызекі-әдеби тіл (разговорно-художественная речь) яғни көркем шығармаларды түсініп,
әдеби сөйлей алады. Ақын-жазушылардың шығармаларын оқып, жалпы мазмұн-мағынасын аңғара
алатын болады.
Ендеше қазақ тілінде сөйлеуді осы ретпен сатылап үйретуіміз керек. Соның өзінде сыныптағы бүкіл
балалар мектеп (немесе ұжымдағы ересектер арнайы курс) бітіргенде осы төрт деңгейді түгел меңгеріп
кетеді деу қиын, ол мүмкін де емес. Бірінші деңгейді көпшілігінің меңгеріп алуына болады. Әрі қарай
жаңа сатыға көтерілген сайын бірте-бірте екшелеп қала береді. Соңғы деңгейге балалардың
(ересектердің) бір бөлігі ғана жетеді. Бүгінгі күннің «ұраны» ретінде бірінші деңгейді алсақ та жетер еді.
Енді әр деңгейге ылайық тілдік материалдың көлемін белгілеп алу керек. Бір қарағанда белгілі бір
тілде сөйлеп кету үшін өте көп тілдік материал білу керек сықылды көрінеді. Шын мәнінде олай емес.
Адам күнделікті тұрмыста шектеулі ғана сөз бен сөйлем пайдаланады. Оның үстіне жоғарыда сөз болған
әр деңгейді бөліп-бөліп алатын болсақ, онда қажет сөздердің көлемі тіптен ықшамдалып қалады.
Достарыңызбен бөлісу: