Тақырыбындағы халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары

219 

Филология  гуманитарлық  және  қоғамдық  ғылымдардың  әдіснамалық  негізі  бола  отырып,  қазіргі 

заманғы  адам  мен  қоғамды  елестету  мүмкін  емес  маңызды  практикалық  қызметтердің  бірі  болып 

табылады. Филология ғылымдары сөз, Мәтін талап етілетін қоғамдық өмірдің барлық салаларына енеді, 

себебі филология – бұл ең алдымен мәтіндерді түсіндіру. Мәтіндерді лингвистикалық талдау дағдыларын 

меңгеру, мәдениет пен өркениеттің даму  заңдылықтарын мәтіндер арқылы тану филологтарға олардың 

мазмұны  мен  болашағы  туралы  объективті  түрде  айтуға  мүмкіндік  береді,  филология  факультетінің 

түлектеріне жақсы аналитиктер мен болжамдар, билік өкілдерінің кеңесшілері мен  кеңесшілері, жалпы 

қазіргі қоғамның бірқатар салаларында сұранысқа ие мамандар болуға көмектеседі. Кез-келген деңгейдегі 

басшыларға өзінше мәтінді жасау және түсіндіру, тұлғааралық, көпшілік және мәдениетаралық коммуни-

кацияға нәтижелі кіру, тиісті аргументация жасай отырып, өз ұстанымын қорғай білу қажет. 

Кез келген филологиялық мәселе бірқатар ғылыми салалардың: философия, тіл білімі, текстология, 

психолингвистика,  мәдениеттану  және  т.б.  өзара  әрекеттесу  кеңістігінде  шешіліп  жатқаны  белгілі. 

Гуманитарлық  ғылымдардың  ертеңгі  күні  гуманитарлық  технологияларды  дамытуда,  олардың  жараты-

лыстану-ғылыми  және  ақпараттық  технологиялармен  өзара  әрекеттестігінде  көрінеді.  Бұл  сала  "trans-

humanities",  трансформативті  гуманистика,  гуманитарлық  ғылымдарды  зерттейтін  тәжірибе  мен  техно-

логиялар  жиынтығы  ретінде  көрінеді[13].  Американдық  ғалым  Шелдон  Поллак  филологияны  Тарихи 

перспективада, оның жаһандық қазіргі жағдайын бағалау және оның бүгінгі қанағаттанғысыз жағдайын 

бір  мезгілде  түсіну  үшін  қарауды  ұсынады;  қазіргі  дағдарыс  кезінде  университеттер  тап  болатын 

прагматикалық таңдауды бағалау және өмір салты ретінде филология нені білдіретінін ойластырады [12]. 

Біз әлемнің бүгінгі таңда біздің ұстанымымыз бен міндеттеріміздің айқын тұжырымдары мен түсіністігіне 

мұқтаж  екенін  айқын  түсінуіміз  керек.  Елдің  алтын  қорын  сақтап,  көбейте  алатын  халықтың  ұлы 

болашағы-оның гуманитарлық құрамдас бөлігі, тілі, мәдениеті. 

Филология пәндерін оқытудың инновациялық тәсілі қазіргі заманғы білім беру ерекшелігіне, сондай-

ақ  білім  алушының  жеке  тұлғасының  әлеуеттік  мүмкіндіктеріне  негізделген  жаңашылдықты  оқыту 

үдерісіне енгізуді көздейді. Оқытудың интерактивті формаларын, әдістері мен технологияларын кеңінен 

қолдану  студенттер  шығармашылық  іс-әрекетке  бірге  қатысатын  және  оқу  материалына  байланысты 

рефлекс  жасау  мүмкіндігіне  ие  болған  кезде  білім  беру  үдерісі  субъектілерінің  өздерін  тану  процесіне 

тартуды көздейді. Оқытушы мен студенттердің бірлескен қызметі әрбір білім беру үдерісіне өзінің жеке 

үлесін енгізуді көздейді, бұл меңгерудің тиімділігін арттырады, іскерлік ынтымақтастық атмосферасына 

толық батуды, бірқатар мәселелерді шешуде шығармашылықты көздейді. 

Біздің барлығымыз бүгінгі күні бар ақпараттың көлемі әрбір білім саласындағы осы үлкен әлеуетті 

ішінара  игеруге  мүмкіндік  беретіндігін  жақсы  елестетіп  отырмыз.  Сондықтан  қажетті  ақпаратты  іздеу, 

оны  талдау,  құрылымдау  және  нақты  мақсаттар  үшін  дербес  пайдалану  дағдыларын  әзірлеу  процесі 

ерекше маңызды болып табылады. Филология білім беру бүгінде жас адамның жаңа білімді іздеуге, өзінің 

зияткерлік  қабілеттерін  іске  асыруға  деген  тұрақты  көңіл-күйін  білдіреді.  Бүгінгі  күні  Оқу  материалы 

қарапайым  дәріс  түрінде  емес,  бір  тұлға  жұмылдырылған,  оқытушының  монологы  өзектілендірілген, 

шығармашылық  жағдайларды  проблемалық  талқылау  ретінде  оқытылады:  оқытушы  мәселе  қояды, 

студенттер оппоненттер ретінде әрекет етеді, белгілі бір концепциялардың - философиялық, эстетикалық, 

мәдениеттанулық,  сонымен  қатар  сол  немесе  басқа  көзқарастарды  қорғайды,  қорғайды.  Студенттерге 

талқылау  үшін  мәселенің  барлық  ықтимал  жақтары  ұсынылады,мүмкін  болатын  шешімдер  мен 

ұстанымдардың барлық алуан түрлілігі ұсынылады. Мұнда талдау және сыни ойлау дағдылары дамиды, 

онда  әрбір  адам  өз  көзқарасын  қорғап,  белгілі  бір  жағдайдың,  тезистің  пайдасына  сенімді  дәлелдер 

келтіре отырып. Бұл жұмыс арнайы аудиториядан тыс дайындықты болжайды: оқытушымен алдын ала 

ұсынылған  ғылыми  әдебиеттерді  зерттеу,  өнімді  оқу  және  ақпаратты  өңдеу  технологияларын  меңгеру, 

слайд-презентацияларды  ұсыну  [9,  б.  359-360].  Ақпаратты  табу  ғана  емес,  оның  нақтылық  деңгейін 

анықтау да маңызды. Аудиториялық сабақтардың тиімділігі студенттердің алдын ала өзіндік жұмысының 

өнімділігіне негізделген, оның барысында скайпу бойынша берілген уақыт режимінде ұйымдастырылған 

оқытушының  кеңестері  белсенді  қолданылады.  Білім  беру  үдерісі  барлық  студенттердің  оқу  үдерісіне 

қосылуын  ескере  отырып  жүзеге  асырылады,  бұл  ретте  міндетті  түрде  кері  байланыс,  өзара  бағалау, 

түсініктеме  және  дәлелдердің  негізділігі  болжанады[8,  305-306  Б.].  Иллюстрациялық  материал  ретінде 

оқытудың  техникалық  құралдарының  мүмкіндіктері,  көркем  және  деректі  фильмдерден  фрагменттерді 

көрсету,  мұрағаттық  материалдар  мен  қолжазба  қорларының  материалдары,  филолог-мамандардың, 

жазушылардың және т. б. сөз сөйлеулері пайдаланылуы мүмкін. 

Әрине, оқытушының жеке тұлғасы оқу-білім беру үдерісі жүйесінде жетекші болып қала береді, оны 

жоғары  оқу  орнына  инновациялық  технологияларды  енгізумен  асыра  бағалау  мүмкін  емес.  Оқытушы 

тұлғасын  адамгершілік-этикалық  феномені  ретінде  философтар,  педагогтар,  психологтар,  лингвистер 

220 

және т. б. ойлайды. Оқытушы тарапынан қандай да бір проблеманы талқылайтын студенттер арасындағы 

өзара іс-қимылды ұйымдастыру өте маңызды: олар естігеніне байланысты рефлексия жасауға, қандай да 

бір  міндетті  шешу  жолдарын  өз  бетінше  іздеу  туралы  әсермен  бөлісуге  мүмкіндік  беру.  Күтпеген 

қиындықтар туындаған жағдайда оқытушы мәселені талқылау барысына араласуы, сондай-ақ жекелеген 

мәселелерді  түсіндіруді  үйлестіруі  мүмкін.  Жеке  тапсырмалар  студенттердің  интеллектуалдық  және 

шығармашылық  қабілеттерін  ескере  отырып  ұсынылады.  Бұл  қысқа  көркем  және  лингвистикалық 

мәтіндерді  зерттеумен  аналитикалық  жұмыс,  аударма  қызметінің  өнімдерін  талқылау,  белгілі  бір 

автордың  шығармаларының  жекелеген  түрлері  мен  жанрлық  түрлерін  қысқаша  шолу,  өзінің  көркем 

шығармашылығын және т. б. ұсыну болуы мүмкін. 

"Риторика" оқу пәні шеңберінде өткізілетін пікірталастар мен тиімді дәлелдеме дағдыларын дамыту-

дағы оқытудың маңызды нысандары болып табылады. Оқытушы әлеуметтік маңызы бар тақырыптарды 

ұсынады, мысалы: "Қазақстандағы демографиялық проблемалар бар ма (Қытайда/Жапонияда және т.б.)"; 

"эвтаназияны  шешу  керек";  "жеке  мектептерде  оқытудың  артықшылықтары";  "ақылы  және  тегін  білім 

беру: "жақтап" және "қарсы"; "теледидарда жарнамаға тыйым салу керек" және т. б. студенттерді қарама-

қарсы ұстанымдарды бекітетін топтарға бөлгеннен кейін интеллектуалды сайыс басталады. Дебатерлер 

оппоненттерді сендіру тәсілдерін, көпшілік алдында сөйлеудің композициясын құра білу, сөйлеу әсерінің 

белгілі бір құралдарын пайдалану, сұрақ қою және оларға жауап беру қабілеттерін шыңдайды. 

"Риторика"  пәнін  оқу  аясында  студенттер  лекцияларды  тыңдап  қана  қоймай,  болашақ  маманның 

шығармашылық  әлеуетін  ашатын  іскерлік  ойындарға,  риторикалық  турнирлерге  белсенді  қатысады. 

Инновациялық  технологияларды  қолдану  оқытуды  субъект-Объектілік  форматтан  субъект-субъектілік 

қатынастар  шеңберіне  ауыстыруға  және  осылайша  оқытуды  барынша  тиімді  етуге  мүмкіндік  береді. 

Студенттер  іскерлік  ойын  барысында  нақты  әлеуметтік  маңызды  мәселелерді  шешуді  іздейді,  нақты 

жағдайды  "өмір  сүреді",  оның  көптүрлілігін  көруді  үйренеді,жоғары  мектеп  шығаратын  мамандардың 

кәсіби деңгейін арттырады. Мұндай технологиялар С.Ю. Камышеваның [4, 129-136 б.], П.А. Панфилова-

ның [7], И.А. Стерниннің [11] және т. б. еңбектерінде сипатталған. Мұндай технологияларда студентке 

өзінің шешімін бағалауға, шындықты іздеу алгоритмін жасауға көмектесетін "ойнаушы жаттықтырушы", 

дебатты немесе пікірталасты жүргізуші, сарапшы рөлінде болатын оқытушыға ерекше рөл беріледі. 

Бұл жағдайда оқытудың маңызды интерактивті әдісі пікірталас болады, оқытудың перспективті әдісі 

ретінде оқу дискуссиясын пайдалану тиімділігі талқыланатын мәселенің өзектілігімен, оның мазмұнына 

студенттердің  қызығушылығымен  анықталады.  Білім  беру  үдерісіндегі  маңызды  сәт  пікірталасқа 

қатысушылардың түрлі ұстанымдарын салыстыру болады. Бұл жағдайда оның табысы диалогқа қатысу-

шылардың  ақпараттылығына,  құзыреттілігіне  және  ғылыми  дұрыстылығына  негізделеді.  Оқытушылар 

пікір-талас рәсімін жүзеге асыру әдістемесін меңгеруді  талап етеді. Сабақтың аяқталуы дөңгелек үстел 

отырысы  болуы  мүмкін,  онда  барлық  қатысушылар  қандай  да  бір  көзқарас  тұрғысынан  тең  құқылы 

оппоненттер рөлінде болады. 

Қорытынды дөңгелек үстелдің баламасы ретінде бір аудиториялық сабақ барысында студенттердің 

құзыреттілік  деңгейін  анықтауға  мүмкіндік  беретін  коллоквиум  сияқты  оқу-шығармашылық  сабақ  түрі 

болуы мүмкін: өз пікірін дәлелдей және қорғай отырып, білім алушылар ұсынылған материалды қанша-

лықты терең және  саналы түрде меңгергенін  көрсетеді. Сабақ аяқталғаннан кейін  студенттер интернет 

сайтында талқыланатын, түсіндірілетін және бағаланатын шығармашылық жұмыстарды жазады, бағалау 

критерийлері алдын ала ескертіледі. 

Осылайша, білім беру процесінің мазмұнды ядросы қарым – қатынас - тұлғааралық, мәдениетаралық, 

- 

заманауи  қоғам  қажет  ететін  негізгі  құзыреттіліктің  маңызды  бөлігі  болып  табылады.  Бұл  біздің 

университеттерде қазақстандық және шетелдік студенттерді орыс тілін оқытуға, гуманистік принциптер 

мен  жалпыадамзаттық  құндылықтардың  интернационалдық  қоғамдастығының  жаңа  ұрпағының  сана-

сында ілгерілетуге бағытталған қазіргі заманғы филологиялық білім берудің аксиологиялық компоненті. 

Егер  біз  бүгін  батысеуропалық  әлем  елдерінде  лингвистикалық  циклдің  жекелеген  факультеттері  мен 

мамандықтары  қалай  жабылғанын  естігеніміз  келсе,  мысалы,  Британ  университетіндегі  латын  және 

ежелгі  грек  кафедрасы  гуманитарлық  факультеттерге  жалпы  алғанда  АҚШ,  Италия,  Жапония,  Чех 

Республикасы, Польша және әлемнің басқа университеттерінің бірқатар университеттерінің, ҚР-да үкімет 

гуманитарлық  факультеттерді  сақтауға,  бүгінгі  күннің  қажеттіліктеріне  жауап  беретін  филологиялық 

циклдің  жаңа  мамандықтарын  ашуға  бағытталған.  Егер  соңғы  мемлекеттік  білім  беру  стандарттарына 

сәйкес жоғары кәсіптік білім беруді жаңғыртудың негізгі бағыттарын қарастырсақ, онда филологиялық 

білім берудің өзінің бұрынғы ұстанымдарын ұстап тұру және уақыт талаптарына жауап беру үшін жақын 

болашақта елеулі өзгерістерге ұшырауы тиіс. Бүгінгі күннің парадигмасында инновациялық интерактивті 

білім беру технологиялары: проблемалық және жобалық оқыту әдісі, "төңкерілген сынып" тәсілдері, ми 

221 

шабуылы, іскерлік ойындар, тренингтер, кейстер, дебаттар мен пікірталастар, вебинарлар мен компьютер-

лік  симуляциялар  және  т.б.  ерекше  рөл  болуы  тиіс;  болашақ  маманның  кәсіби  қызметі  үшін  қажетті 

шеберлік  пен  дағдыларды  қалыптастыруда  біз  оқытушының,  өнімдік  шығармашылық  оқу  процесінің 

үйлестірушісі мен бастамашысының жеке тұлғасын қалдырамыз. 

жүктеу/скачать 7,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: