Девиантты мінез құлықты әлеуметтанулық тұрғыдан ең алғаш болып Э.Дюркгейм түсіндірді. Ол әлеумееттік және мәдени факторлардың мәнін ашатын “аномия” түсінігін ұсынды. Аномия бұл реттіліктің, заңдылықты
Девиантты мінез құлықты әлеуметтанулық тұрғыдан ең алғаш болып Э.Дюркгейм түсіндірді. Ол әлеумееттік және мәдени факторлардың мәнін ашатын “аномия” түсінігін ұсынды. Аномия бұл реттіліктің, заңдылықтың болмауы.
Девиантты мінез құлықты әлеуметтанулық тұрғыдан ең алғаш болып Э.Дюркгейм түсіндірді. Ол әлеумееттік және мәдени факторлардың мәнін ашатын “аномия” түсінігін ұсынды. Аномия бұл реттіліктің, заңдылықтың болмауы.
Сонымен қатар, девиантты мінез құлықты зерттеген Р.Мертон болып табылады. Р.Мертон девиацияның себебі қоғамның мәдени мақсаттары мен оған қол жеткізудің әлеуметтік қолдау тапқан құралдары арасындағы алшақтықта деп санайды. Р.Мертонның пікірі бойынша адамдар алдына мақсат қояды, сол мақсатқа жету үшін түрлі жолдарды таңдайды. Мәселен, жақсы немесе жаман жолдар. Жақсы жолмен мақсатына жете алмаған адам жаман жолмен жетуі мүмкін, бұны да девиацияның бір түріне жатқызуға болады.
Девиация
түсінігі
Ч.Ломброзо,
В.Шелдон
бойынша
девиацияның
биологиялық
түсінігі
З.Фрейд бойынша
девиацияның
психологиялық
түсінігі
Э.Дюркгейм,
Р.Мертон
бойынша
девиацияның
әлеуметтанулық
түсінігі
Ч.Ломброзо
бойынша
девиациялық
қылмыстың
түрлері
Туа біткен
қылмыскер
Ақылынан ауысқан
қылмыскер
Құштарлықтан
пайда болған
қылмыскер
Индивидтің
бойында
анотомиялық,
физикалық,
Психологиялық
және әлеуметтік
Аытқулар
пайда болады
Психологиялық
аурулардың
кесірінен
заңды еріксіз
бұзатын
индивид
Кездейсоқ
қылмыскер
Эмоциялық
мінез құлық
арқылы заңды
бұзатын индивид
Ойланбай,
кездейсоқ
жағдайда заңды
бұзатын индивид
Э.Дюркгейм бойынша өзін - өзі өлтірудің түрлері
Эгоистік
Аномия
лық
Альтруис
тік
Р.Мертон
бойынша
девиация-
ның
түрлері
Конформист-
көрсетілген
девиациялар
қатарына
жатпайтын,
өзіндік нақты
алға қойған
мақсаты бар
адам
Ретреат-
заңдылықтар
мен құндылық
тарды
Мойындамай
өз іс әрекетін
жүзеге
асыру
арқылы
қылмыс
жасайтын адам
Бунт-
әлеуметтік
идеалдан
артта қалған,
төңкерісшіл
адам
Ритуалист –
салт –
дәстүрлерді
негізге ала
отырып өз
іс әрекеттерін
жүзеге
асыратын
адам
Инноватор –
қоғамдық
құндылықтарды
мойындайтын,
бірақ өзіндік
мақсатына
қол жеткізбеген
адам
В.Шелдон
бойынша
девиациялық
қылмыстың
түрлері
Эктоморф – экто
сырттай дегенді
білдіреді,
арық денелі,
заңды бұзуға
негізделмеген
тұлға
Эндоморф- ішкі
Дегенді білдіреді
толық денелі,
адамдармен
тіл табыса
білетін тұлға,
бірақ кездейсоқ
қылмыскер
атануы мүмкін
Мезоморф-
орташа,
аралық дегенді
білдіреді.
Шымыр денелі,
қылмысқа
бір табан
жақын тұлға
Глоссарий
Девиация – көпшілік мойындаған ғадеттік ережелерден ауытқу;
Аномия – қоғамдық тәртіпті ретке келтіріп тұрған ережелердің бұзылуы;
Әлеуметтік бақылау - әлеуметтік институттардың, мекемелердің, қоғамның сан алуан салаларының қызметіне, әлеуметтік топтар мен жеке адамдардың іс-қимылына қоғамдық мүдделер мен әлеуметтік ғұрыптар тұрғысынан баға беру және тиым салу механизмі.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
А.И.Икенов «Әлеуметтану негіздері»
Кравченко А.И “Социология”, М., 2000.
Тәжин М., Аяғанов Б “Әлеуметтану негіздері” А., 1993
Павленок П.Д. “Социология”, М.,2002
Булатова А., Исмағамбетов З. “Курс лекции по социологии”, А., 2002