Тақырып 11. Саяси билік: мәні мен жүзеге асыру механизмдері

 Қарастырылатын мәселелер 1. Саяси биліктің мәні, оны анықтаудағы түрлі әдістер (бихевиористік, телеологиялық, жүйелік, релятивистік). 2. Саяси биліктің объектісі мен субъектісі, қайнар көздері, қорлары. 3. Билікті жүзеге асырудың түрлері мен әдістері. 4. Егеменді Қазақстандағы мемлекеттік билік. Туркеева С.М.

• Билік - саясаттанудағы негізгі түсініктердің бірі. Оны саяси құрылым, саяси қозғалыс ретінде қарастыруға болады. Сонымен қатар саясатты түсінудің кілті деуге болады.

Билік туралы түсінік күнделікті өмірде, ғылыми әдебиетте кеңінен қолданылады. Мәселен, фәлсафашылар ол туралы қоғамдық биліктің объективті заңдылығы, әлеуметтанушылар әлеуметтік билік, экономистер-шаруашылық билік, саясаттанушылар саяси билік, жаратылыстанушылар табиғатқа деген билік, психологтар-адамның өзіне деген билігі, ата-аналар отбасы билігі, діндарлар тәңір билігі туралы айтуға бейім тұрады.

• Билік туралы түсінік күнделікті өмірде, ғылыми әдебиетте кеңінен қолданылады. Мәселен, фәлсафашылар ол туралы қоғамдық биліктің объективті заңдылығы, әлеуметтанушылар әлеуметтік билік, экономистер-шаруашылық билік, саясаттанушылар саяси билік, жаратылыстанушылар табиғатқа деген билік, психологтар-адамның өзіне деген билігі, ата-аналар отбасы билігі, діндарлар тәңір билігі туралы айтуға бейім тұрады.

Сонымен билік дегеніміз не? Қазіргі ғылыми әдебиетте биліктің бес анықтамасы бар:

Бихевиористік анықтама бойынша, билік адамдардың мінез-құлқына әсер ету мүмкіндігіне негізделген айрықша мінез-құлық түрі болып табылады.
Теологиялық анықтама бойынша, билік құдайдың күшімен түсіндіріледі.
Структуралистік билік анықтамасы бойынша, билік жүргізушілер мен бағынушылар арасындағы айрықша бір қатынастың көрінісі ретінде түсіндіріледі. Яғни ол біреулердің екінші біреулерге ықпал жасауы.
Инструменталистік билік анықтамасы бойынша билік белгілі шаралар қолдану құралы ретінде қарастырылады, мәселен зорлық, күштеу т.б.
Конфликтілік билік анықтамасы бойынша иеліктерді даулы жағдайларда бөлісуді үйлестіру құралы ретінде түсіндіріледі.
Жалпы алғанда билік дегеніміз тап, әлеуметтік топ мемлекет, жеке адам т.б тарапынан өзіндік ерік жігерді іске асырудағы қабілеттілік пен мүмкіндіктерді пайдалана отырып, адамдардың қызметі мен мінез-құлқына бедел, күштеу құралдары арқылы әсер ету деп түсіндіруге болады.

Биліктің негізгі түрлері, жүзеге асу құралдары, басқару мен іске асу формалары

Негізгі түрлері
Жүзеге асу құралдары
Басқару мен іске асыру формалары
Экономикалық
Саяси
Құқықтық
Әскери
Рухани
Отбасылық
Құқық
Бедел
Сендіру
Дәстүр
Манипуляция
Күштеу
Зорлау
Үстемдік
Басқару
Координация
Ұйымдастыру
Бақылау
Саяси билік түрлері
Дәстүрлі
Харизматикалық
Легитимді
Салт-дәтүрлерге, билікке бағыну әдетіне, қалыптасқан тәртіпті бұзбау сеніміне негізделеді
Шеңберінде билік өкілдері демократиялық жолмен сайланатын заңдардың үстемдігіне негізделеді
Билеушінің ерекше тұлғалық қасиеті мен қасиеттілігіне деген сенімге негізделеді

Саяси билік қызметтері

• қоғамның саяси жүйесін қалыптастыру;
• оның саяси өмірін ұйымдастыру; (ол мемлекетпен қоғам, таптар мен топтар, ассоциациялар, саяси инситуттар, мемлекеттік басқару органдары, партиялар, азаматтар және т.б)
• әр түрлі деңгейдегі қоғам мен мемлекеттің істерін басқару;
• өкімет органдары, саяси емес процестерге басшылық жасау;
• саяси және басқа қатынастарды бақлау;
• дау дамай шиленістерді ашып, оларға шек қою;

жүктеу/скачать 0,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: