Басқару өкілдігін бөлу
Казіргі уақыт талаптарына байланысты ешкім кәсіпорынды жалғыз басқарып, барлық проблемаларды шеше алмайды. Біріншіден, проблемалар өте көп, ал адам уақытының ресурсы шектеулі, екіншіден, проблемалардың маманданғаны соншалықты, көптеген адамдардың білімі мен тәжірибесін қажет етеді.
Осыған байланысты басқарушы өзінің өкілдігін бағынушылар арасында бөледі. Бұл біріншіден, оны екіншісатылы жұмыстан босатады, екінші жағынан, шешімнің жүзеге асуына жақындауға мүмкіндік береді.
Шешім қабылдау бойынша өкілдікті міндетсіз келісімі жоғары немесе төменгі құрылымның міндетсіз келісімі жоғарыдан төменге қарай құрылады. Бұл жерден басқару деңгейін көрсететін саты пайда болады. Өкілдікті бөлу процессі сатыға ұқсас “скамарлы” деген атқа ие болды.
Басқару деңгейінде концентрацияланатын өкілдіктің масштабы фактролар тізімімен анықталады. Ең алдымен бұл шешетін проблеманың қиындығы, маңыздылығы және әртүрлілігі: олар көп болған сайын, сәйкес деңгейдегі өкілділік маңыздырақ болады. Кері бағытта өкілдік масштабында еңбек бөлу деңгейі қарекет етеді және өндірістік процестің ритмикалығы, біріншісі, жеке операцияларды жеңілдетеді, ал екіншісі әрекетті толығымен стандарттауға, қиындығын азайтуға, шешім қабылдауға өкілдік маңыздылығын қажет етеді.
Жоғарғы басшылықпен оңай байланысатын және одан қажетті ережелерді алатын дамыған коммуникация жүйесінде үлкен өкілдікті қажет етпейді.
Көп кездерде өкілдіктің көлемі басқарушы мен орындаушылардың жеке сапаларымен анықталады: білім, біліктілік, тәжірибе.
Өкілдік кәсіпорындағы рухани-психологиялық климатқа байланысты. Егер ол жақсы болса, орындаушыларға оны жамандыққа қолданбайтын маңызды өкілеттілік беріледі және керісінше, сәтсіз коллективтер, басқарушының қатаң бақылауында болу керек.
Өкілдік масштабы сандық қатынаста тіке немесе жаңаша қабылданған шешім міндетін орындау және тұлғалардың саны бойынша басқаруды өз бетінше жүргізеді. Бұл кезде басқарушы формальды басқаратын тұлғалар мен шын мәнінде басқаратын тұлғалардан айыра білу қажет.
Орындаушы қаншалықты үлкен өкілеттікке ие болса, оның саны соншалықты жоғары болады, бірақ, ол кәсіпорында шектен тыс ішкі байланысты әлсіретсе, басқарушылар бағынушыларды жұмыс ерекшеліктеріне енгізе алмайды, нәтижесінде көп сұрақтар аяғына дейін шешілмейді немесе мүлдем шешілмейді, оны басқарушының қатысуынсыз шешеді.
Басқару өкілдігін бөлуде кәсіпорында ескерілуі қажет маңызды жағдайлар есептеледі.
Біріншіден, өкілеттілік – субъект алдындағы мақсатқа қол жеткізу үшін жеткілікті болу, олар өкілдікке қатысты бірінші ретті, қажетті көлемін анықтаушы болып табылады.
Екіншіден, әрбір субъектінің өкілдігі бірге қызмет жасайтын тұлғамен байланысты болу, өйткені әректтестікті қамтамасыз ету және басқару жүйесін баланстау, оның тиімді қызмет етуіне қол жеткізу үшін. Егер өкілдік шектен тыс, немесе, керісінше, қажетті проблемаларды толық қамтымаса, тиімділікке жету мүмкін емес.
Үшіншіден, өкілдікті бөлу кәсіпорында нақты бөлу керек, өйткені, әрбір қызметкер кімнен алатынын, кімге беретінін, кімге жауап беретінін және кім жаауап беретінін нақты білу керек.
Төртіншіден, өкілдікті бөлудің ерекше жағдайларынан басқалары орындаушыға бір басқарушыдан толығымен беріледі.
Бесіншіден, орындаушылар проблемаларды өздері шеше алады, өздерінің өкілдіктерінің шегінен шықпай және басқарушы алдында әрекеті үшін және оның шешімі үшін толық жауапкершілікті көтереді.
|