Ақылбек ибн Сабал
|
«Ғибратнаме», «Бозжігіт», «Сұм заман»
|
1)Ақылбек Сабалұлының айрықша назар аударуды қажет ететін кітабы – «Ғибратнаме». Ол осы еңбегінде өмірге, адамдарға, жақсылық пен жамандыққа, қараңғы мен жарық сәулеге, ақ пен қараға, барлық пен жоқтыққа жан-жақты ой жібереді:
Сөйлесем келістіріп сөзім ашық,
Жасымнан қисса сөзге болдым ғашық.
Жай сөзді өлең қылып хатқа тізсем,
Бұған да естіген жан болар ғашық,
- деп ақын бір сәт бүкіл кеудесін қысқан тапшылығы мен кедей тұрмысын ұмытып, домбыраға саз қосып, тебірене толғайды.
2) Ақынның ел ішіне мол тараған тағы бір туындысы – «Бозжігіт» дастаны. Дастанда Бозжігіт пен Қарашаштың адал да берік махаббаты жырланады. Махаббат жолында қаншама қиындықтардың бәрін жеңіп, сүйгенін тапса да, қыз әкесінің қатал, рақымсыз қыңырлығын жеңе алмай мерт болғаны тебіреніспен баяндалады. «Бозжігіт» жырының қай нұсқасын алсақ та, Бозжігіт пен Қарашаштың махаббаты әсерлі жырланған.
3) Ақынның отаршылдардың жүргізген саясатынан қазақ даласындағы өзгерістерді суреттейтін “Сұм заман” деп аталатын тарихи жыры әлі күнге дейін еш жерде айтылмай келеді. Асан баба халқынығ басынан өткен дәуірлерді “қилы заман” десе, Шортанбай ақын өзім өмір сүрген кезеңді “зар заман” атағаны белгілі. Ал Ақылбек ақын аты айтып тұрғандай өзі өмір сүрген дәуірді “сұм заман” деп атайды. Заманның сұмдық суреттерін ашына жазады. Заманына толық әлеуметтік сипаттама береді.
|
Ақылбек Сабалұлының бүкіл шығармашылық мұрасын жинақтап айтар болсақ, адам бойындағы кісілік, парасаттылық, адалдық, қажырлы еңбек, оқу-білім, өнерді жырлау дер едік. Өлең-жырларының негізгі тақырыбы: адамгершілік, адалдық, әділеттік, өнер-ғылым мәселелері. Ақын өз өлеңдерінде туыстық қарым-қатынасты, достықты көп жырлаған. Жақсы, жанашыр сыйластықты аңсап іздеген, еміреніп күткен.Ақылбек ақын шығармашылығы тұтастай сол дәуірдің саяси және мәдени өмірінен мәлімет беретін тарихилығымен құнды мәдени мұра қатарында бағалануы тиіс.
|
