Тақырып Жасанды қоректік ортада өсетін клеткалардың биологиясы, дифференциация, морфогенез және регенерация Жоспар

Тақырып

Жасанды қоректік ортада өсетін

клеткалардың биологиясы, дифференциация, морфогенез және регенерация

Жоспар:

• Дедифференциялдану және каллустың пайда болуы
• Өсірілген клеткалардың әртектілігі
• Клеткалардың in vitro жағдайында өсуі

Дедифференциялдану және каллустың пайда болуы

Каллус ұлпаларының пайда болуы клеткадағы гендердің дифференциалды ырықтығына тәуелі болады.

Клеткалардың құрылымы мен қызметі гендердің ырықтығына байланысты болады.

Организмдегі клеткалардың құрылымы мен қызметі гендердің экспрессиясына байланысты өзгереді.

Гендердің 5 % ырықты болады.

Активті генедер:

• Биологиялық түр ерекшелігін белгілейтін гендер;
• Клеткалық метаболизмді іске асырушы гендер;
• Белгілі бір мүшеде, ұлпада, клеткада ғана болатын ырықты гендер;
• Белгілі бір кезеңде ырықтығы жоғарылайтын гендер;
• Сыртқы жағдайлардың әсерінен ырықтанатын гендер.

• Клетка циклі

Өсірілген клеткалардың әртектілігі

Каллус клеткалары өзара:

• морфологиялық,
• биохимиялық,
• физиологиялық,
• генетикалық

қасиеттермен ерекшелінеді.

Өсімдік клеткаларының полиморфизмі:

• Клеткалардың түрі және жас ерекшелігі;
• Клеткалардың плоидтылығы;
• Қореткік орта әсері;
• Өсіру жағдайының әсері;
• Коррелятивтік байланыстардың жойылуы.

• Өсірілген клеткалардың әр тектілігіне генетикалық, эпигенетикалық және модификациялық өзгергіштік те себеп болады.
• Мутация - ДНҚ мөлшерінің немесе құрылымының өзгеруі.
• Мутация гендік, хромосомалық немесе геномдық деңгейде өтеді.

Гендік немесе нүктелік мутациялар –ДНҚ молекуласының белгілі бір бөлігінде нуклеотидтердің қатар тізбегінің өзгеруі (геннің өзгеруі).

Хромосомалық мутациялар немесе хромосомалық қайта құрулар (аберрациялар) –хромосомалардың жүйелік өзгеруі.

Генетикалық өзгергіштік себептері:

• Алғашқы эксплантты өсімдіктен бөліп алғанда коррелятивті байланыстың бұзылуы, яғни организмнің бақылауы болмауы;
• Коректік орта компоненттерінің әсері;
• Қоректік ортада жиналатын метаболиттік өнімдердің әсері;
• Бастапқы экспланттың өзіндегі әртектілік және белгілі бір клеткалардың селекциясы.

• Хромосомалар шиыршықталып бұралады, бірақ ядроның қабығы сақталады;
• Хромосомалар ажырамайды, олардың деспирализациясы өтеді;
• Хромосомалар саны көбейеді, ядро мен клетка көлемі ұлғаяды

ДНҚ мөлшері ядрода көбейсе де, хромосо- малар екі еселенбейді де ядро бөлінбейді;

Клеткалардың in vitro жағдайында өсуі

Клеткалардың in vitro жағдайында өсуі

• Пролиферативтік қор,
• Клеткалардың

созылып өсу ұзақтығы,

• Клетканың күйі

• Қоректік орта құрамы,
• рН,
• Оттегіні ң мөлшері,
• Температура,
• Клетка тығыздығы т.б.