Тақырып: Қозғалыс шеберлігі жөне физикалық жұмыс қабілеті Дайындық сұрақтары
Қозғалыс жылдамдыгы, негізгі түрлері
жүктеу/скачать 24,61 Kb.
|
| Қозғалыс жылдамдыгы, негізгі түрлері.
Қозғалыс жылдамдыгы әртүрлі жағдайда байқалады жөне оны негізгі үш түрге белуге болады. Олар қозгалыс рекциясының латентті уақыты, жеке-дара қозгалыс жылдмадығы жөне қозгалыс жиілігі. Қозғалыс жылдмадыгының бұл түрлері біріне - бірі өзара оншама төуелді емес. Мысалы, тез сезініп реакция жасағанмен қозғалыс біршама баяу болуы мүмкін. со л сияқты осының керісіндей де қүбылыс байқалады. Қозғалыс жылдамдыгының барлық үш түрінің үйлесуіне тез қимылдың барлыгы тәуелді болады. Басқаша айтқанда, мысалы, нақты өмірде, спорт тәжірибесінде тез қимыл қүрама түрде кездеседі. Қозгалыс реакциясының латентті уақыты дегеніміз - ол қозгалысқа бұйрық берілген мезгіл мен қозгалыстың басталган уақытының аралыгы. Қозгалыс реакциясының түріне байланысты бұл уақыт 80 миллисекундтан 250 миллисекундқа (0,08-0,25 секунд) дейін барады. Латентті кезең дегеніміз қозғалыс жөніндегі бүйрық - хабардың басқару жүйесіне келіп жетуіне, оны орталықтақабылдап өнделуіне және бүирықты тікелей іске асырушы аппаратқа жеткізуге жұмсаган уақытты көрсетеді. Жеке - дара қозғалыстардың тездлігі негізінен бұлшық еттердің жиырыла салу мүмкіндігіне, қозғау бірлігін тезірек белсенді күйге келтіру мүмкіндігіне байланысты болады. Қозгалыс жиілігі орталық нерв жүйесінің жылдамдық ерекшелігіне және бүлшық еттердің жұмыс тәртібін тез өзгерту қабілетіне байланысты. Биохимия түррысынан қарастырганда, жылдамдық сапасы бүлшық еттегі аденозинтрифосфор қышқылына - бізді қозгаушы жанармай мөлшеріне төуелді болады. Қазіргі кезде нейрофизиологиялык зерттеу жұмыстары мынаны көрсетті: адам организміміндегі басқару жүйесіне тура жөне кері байланыс каналдарының морфологиялық жолы (кабелі) өртүрлі болатынын көрсетті. Мидың үлкен жарты гларларындагы нерв клеткасының ұзын бөлігі (өсіндісі) үзіліссіз тікелей, тура қозгалыс бірлігіндегі (ықшамқозгаушыдагы) мотнейронға жететін болса, ондай үздіксіз (моносинаптикалық) жол болып табылады. Ал басқару аппаратынан шыққан орталықтан тебетін хабар көптеген нейрондар тізбегінен өтіп темен қарай жүрсе жөне релейлі станцияларда (синалстарда) үзілетін болса ондай жолүзілісті жол болады, Моносинаптикалық байланыс жолы тек адамда және кейбір жогары сатындағы жануарларда болады. Он дай байланыс ерекше шүгыл жагдайда дене қозгалысын сенімді де тез басқаруға арналып, эволюция процесі кезінде қалыптасты. Тез байланыс жолы мен баяу байланыс жолының саны процент тұрғысынан эр организмде өртүрлі болады. Сонымен қатар, арнаулы жаттығу процесі әсерінен байланыс жаяу жолдаң тез жолға ауысатыны жөнінде мәлімет бар. Сол сияқты қозғалысты жаттықтыру нәтижесінде басқару аппарагтарында ақпаратты өндеу жылдамдыгы да артады. Жедел қозғалысты іске асыру кезінде оган түзет енгізу мүмкін емес. Осыган байланысты басқару аппараты қозгалысқа түзету енгізуді күнбүрын ойластырады. Тездік көбінесе қозгалыс жылдамдыгымен бағаланады. Адам әртүрлі қозгалыс кезінде өртүрлі жылдамдық жасайды. Мысалы, жүгіру кезінде дене қозгалысының тездегі Збкм (сагат) (спиринт) жылдамдықпен 32км (сағат)Ю км қашықтыққа жүгіргенде) жылдамдық аралыгында болады. Шанғымен сырғанаған кездегі жылдамдық 21км (сагат пен 16км) сагат аралығында) 70км қашықтыққа жүгіргенде (болады. Суда жүзу кезін*дегі қозгалыс жылдамдыгы 7,2км) сағат (Юм қашықтыққа жүзгенде) пен 6км (сагат (1500м кдшыктыққа жүзгенде) аралыгында болады. ¥зақ уақыт бойы ең үлкен жылдамдықта қозгалыс жасаудың мүмкін еместігі организмдегі энергия қорының азаюына байланысты болады. Сонымен біз организм күш - қуатының ерекше қасиетіне -төзімділікке келдік. 4) Төзімділік қасиеті. Төзімділік қасиет дегеігіміз организмнің козгалыс жылдамдыгын бәсендетпей, ұзақ уақыт бойы өркет жасай алу ерекшелігімен байланысты болады. Басқаша айтқанда, төзімділік дегенміз - организмнін, шаршауды жөне білу қабілеті. 1-2 минуттай қысқа мерзімге созылатын қозгалысты күпі - қуатпен қамтамасыз ету анаэробты (оттегі қатыспайтын) процеске байланысты боолады. ¥заққа созылатын әркет жасау қажет болатын жұмысты орындау кезінде көбінесе аэробты (оттегі қатысатын) процесс күш - куатпен қамтамасыз етеді. Төзімділікті дегеніміз шаршап титықтау дәреждесі де байланысты. Шаршап титықтауды бірнеше түрге бөледі. Мидық шаршауы (мысалы, шахмат ойнаган кезде), көздің сенсорлы шаршауы (мысалы, аткыш спортсмендердіқ керу мүшесінің шаршауы), эмоционалды шаршауы (жан - дүниесінің күйзелуі нөтижесінде, мысалы, қорқыныштан болатын шаршау) дененің физикалық шарпіауы ) Мысалы: бұлшык, ет әрекеті нәтижесінде шаршау). Қозгалыс әркетін іске асыру кезінде дененің физикалық шаршау га төзімділігінің маңызы зор болады. қандай да бір белгілі өрекетке төзімділік арнаулы төзімділік деп аталады. Мұндай төзімділіктің түрлері ете кәп болуы мүмкін. мысалы, ұстанып гөзімділігі - күш-қуат төзімділігі, 400 метр қашықтыққа жүгіретін желаяқ спортсменнің гезімділігі жылдам жүгіре алу төзімділігі. жүктеу/скачать 24,61 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|