Тақырып Тұлғаның даралық-типологиялық ерекшеліктері «Темперамент»


Үш типті бөліп көрсетті: 1) Эндоморфты



бет4/16
Дата10.03.2022
өлшемі44,89 Kb.
#27401
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Үш типті бөліп көрсетті:

1) Эндоморфтытемперамент типі висицетрония (латын тілінен аударғанда «ішкі мүшелер» дегенді білдіреді) (эндодермадан ішкі мүшелер жақсы дамиды) тамаққа тәуелділікпен, эмоционалды біркелкілікпен, жарылғыш эмоциялар мен әрекеттердің болмауымен сипатталады. Өзінің сезімдерін еркін бейнелейді;

2) Мезоморфты - (мезодермадан бұлшық еттер жақсы дамиды) - темперамент типі - соматония («дене»), денесі түзу және нығыз. Сезім және ойларында тұйықтық, физикалық белсенділікке, агрессивтілікке бейім келеді.

3) Эктоморфты – (тері мен жүйке талшықтары жақсы дамиды) - темперамент типі - церебротония («ми»), арық, ішкі мүшелері әлсіз дамыған. Қол-аяқтары ұзын, жіңішке, бұлшық еттері әлсіз. Мұндай адам тұйық, интровертті және өмірдің қиын жағдайларында жалғыз болуды қалайды.

У. Шелдон бойынша, аталған дене типтеріне дененің белгілі функцияларына тәуелді белгілі темперамент типтері сай келеді: висцеротония (ішкі мүшелер), соматотония (дене) және церебротония (ми).

Конституциялық көзқарас адамның белгілі бір психикалық және физикалық қасиеттерін бір түйінге - темперамент типіне біріктіруді түсіндіретін терең негіздерді ашуға мүмкіндік бермеді. Мұндай теориялардың басты кемшілігі - қоршаған ортаның және жеке тұлғаның психикалық қасиеттерін қалыптастырудағы әлеуметтік жағдайлардың рөлін жете бағаламауында.

И.П.Павлов жүйке процестерінің кейбір жалпы қасиеттерінің темперамент типтерімен байланысы туралы теорияны ұсынды және ізбасарларының еңбектерінде эксперименттік растау алды.

Павлов иттердегі шартты рефлекстердің даму ерекшеліктерін зерттей отырып, олардың мінез-құлқындағы және шартты рефлекстік әрекет барысында жеке айырмашылықтарға назар аударды. Бұл айырмашылықтар, ең алдымен, мінез-құлықтың шартты рефлекстердің қалыптасу жылдамдығы мен дәлдігі сияқты аспектілерінде, сондай-ақ олардың әлсіреу ерекшеліктерінде көрінді. Бұл жағдай ғалымға оларды тек әртүрлі эксперименттік жағдайлармен түсіндіруге болмайтындығы және олардың жүйке процестерінің кейбір қозу мен тежелудің негізгі қасиеттеріне негізделгендігі туралы гипотеза ұсынуға мүмкіндік берді. Бұл қасиеттерге қозу мен тежелу күші, олардың байсалдылығы мен қозғалғыштығы жатады.



Қозу күші жүйке жасушасының жұмыс қабілеттілігін көрсетеді. Ол өзін функционалды төзімділікте көрсетеді, яғни, қарама-қарсы тежелу күйіне өтпей, ұзақ немесе қысқа мерзімді, бірақ қатты толқуға төтеп беру қабілетінде.

Тежелу күші деп тежелуді жүзеге асыру кезіндегі жүйке жүйесінің функционалдық жұмыс қабілеттілігі түсініледі және жойылу мен дифференциация сияқты әр түрлі тежегіш шартты реакцияларды қалыптастыру мүмкіндігінде көрінеді.



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет