Тарихымызды тайсалмай зерттеген
жүктеу/скачать 19,12 Mb. Pdf көрінісі
|
| www.anatili.kz e-mail: anatili_gazetі@mail.ru www.twitter.com/anatilikz www.facebook.com/anatilikaz №43 (1353) 27 қазан – 2 қараша 2016 жыл
ОЙТҮРТКІ
НАМЫС НАЙЗАҒАЙЫ АШИДЫ ЖАНЫҢ... БАСПАСӨЗ – 2017
Мәселен, эргонимдер (қалаішілік нысана атаулары) мен прагматоним- дер (тауарлық таңба атаулары) деген ұғымдар бар. Осы ұғымдар да ономас- тикада үлкен р л атқарады. Себебі қаладағы ғимараттар мен тауар атаула- ры кең тараған с здер. Демек, мұның зіне тән мәселелері аз емес. Оны ғылыми тұрғыдан талдау, шешімін күткен сауалдарға жауап іздеуіміз ке- рек.
Еліміздің экономикасы дамып келеді. Демек, нарықтық қатынастар к лемі бұрынғыға қарағанда бірнеше есе ұлғайды. Мемлекеттер арасында сауда-саттық күшейді. Тауарлар к лемі арта түсті. Олардың әрқайсысында тауарлық атаулар мен белгілер бар. К рнекі құралдардың бірі жарнама- лар мен ғимарат маңдайшаларындағы компания, фирма, кәсіпорын, сауда- саттық, т.б. мекеме атаулары жоғарыда айтқанымыздай эргонимдер болса, жарнамалардың басты құрамдас б лігі тауарлық таңбалар болып табылады. Тауардағы атаулар елдің бет-бейнесін к рсетеді. Ол с зсіз ұлттық нақышта болуы тиіс. Бүгінгі таңда бесіктен белі шық- паған балаға дейін білетін «Кока-ко- ла», «Сникерстен» бастап, мыңдаған ш е т е л д і к т а у а р л а р Қ а з а қ с т а н нарығында айналысқа еніп, оның атау- ларына к зіміз үйреніп кетті. рине, бұл да жаһанданудың бір к рінісі. Алыс-жақын шетел нім атаулары мен әлемге танымал брендтік атаулар отандық німдерден сан жағынан анағұрлым асып түседі. Е л і м і з д е н д і р і л е т і н т а у а р атауларының тілдік сипатына біршама үңіліп к рдік. Сонда, ұннан жасалатын німдерге назар аударсақ: «Цесна», «Мукатай», «Сұлтан», «Ақсай нан», «Алматинский», «Ароматный», «Ассор- ти», «Бабушкин», «Баварский», «Багет- та», «Батон», «Белый», «Бородинский», «Бутербродный», «Городская», «Гор- чичный», «Зерновой», «Измайловская», «Илийский», «Казанский», «Калач», «Каравай свадебный», «Красносельский», «Тандырнан», «Лепешка», «Социаль- ный», «Старорусский», «Столичный», «Студенческий», «Сушки», «Здоровье», «Тостерный», «Украинский», «Формо- вой», «Фруктовый», «Цельнозерновой», «Чайные», «Элитный», «Южный» және т.б. атауларды к реміз. Жақында Алматыда елге танымал қаламгердің шығармашылық кеші өтті. Кеш болғаннан кейін тілек, лебіз білдірушілерге де ке- зек берілетіні белгілі. Содан кеш кейіпкерінің қыр-сырына етене қанық әріптесі ортаға шақырылды. Жиналғандар «жөн екен» дегендей риза кейіп танытқандай болды. Өйткені көпшілік бұл екі азаматтың достық қарым-қатынастарынан жақсы хабардар- тын. Олай болса жұрттың «Бұ кісі не айтар екен?» деп құлақ түрулері де заңдылық. С з д і ң б а с т а л у ы ж а - ман болмаған. Дегенмен, әрі қарай мәні кете баста- ды. Берілген уақыт бес-он минут болса да «шешеннің» с зі ұзаққа созылды. Кештің басталғанына да екі сағаттан астам уақыт болған. Басқосу аяқталуға жақындап қалған секілді еді. Мінбеге к терілген ағамыз мұны елейтін емес. Бір әңгімесін аяқтамастан е к і н ш і с і н е к ш е д і . О д а н соң тағы бір оқиғаны ба- с т а й д ы . О с ы к е з д е з а л д а отырғандардың бірі шыдай алмады: «Қарағым, болды ғой енді. Басқаларға да кезек беріңіз» деп дауыстады. Анау болса бұны естімеді ме, әлде естісе де елегісі келмеді ме, әбден мезі қылған сағызша соза берді. мірде осындай к ріністі бастан кешіріп жататынымыз рас. К п с зге үйірсек еке- ні мізді, с йлегенді жаны- мыз қалап тұратын несіне жасырамыз. Ұзақ, к бірек с йлесек білгіштеу, мықты, з г е л е р д е н ш о қ т ы ғ ы м ы з биіктеу к рінетіндейміз. Тек ауызекі с зде ғана емес, жазғанда да беттен бетке ауысып, к лемді, шұбыртып жазуға әуеспіз. Мұны редак- ц и я м ы з ғ а к е л і п ж а т қ а н оқырман материалдарынан да байқаймыз. Бір қоғамға, қазақтың сіп- ркендеуіне байланысты мағыналы ой- пікірлер, ұтымды ұсыныстар болса бір сәрі. Ондай дүниені қанша к лемді болса да ала- қайлап қарсы алуға болар еді (бірақ оның да шет-шегі бар). ңгіме жеке адам жайын- д а ж а з ы л ғ а н , қ ұ р м а қ т а у мен мадақтаудан құралған дүниеде болып тұр. Осын- д а й д а Ш е р х а н М ұ р т а з а - ның жазуы еске оралатыны бар. «СҚ»-да, кейін «ЕҚ»- т а « О й м а қ т а й о й » , « Б і р - түйер» деген айдарлармен берілетін небәрі бес-алты с йлемнен құралған шағын тол ғамдарымен-ақ таудай мә- селені к теріп тастайтын еді ғой. Осыны неге үлгі тұтпасқа. Ұзақ с йлеу, мақала жазғанда к лем қуу – бұл шеберлік- ке жатпаса керек. С здің қысқа, нұсқалы болуы, айтар ой дың тұжырымды, дәмді, мәнді жеткізілуі – міне, осы шеберлік. Бүгінгі уақыт – ұшқан құстың жылдамдығындай. Зымырап жатыр. Осындай- да мінбеде не сахна т рінде мән-мағынасыз с зді суша сапырып, алтын уақытты босқа жіберіп жатқанымыз ж н бола ма? Істің заманы т бемізден т ніп тұрғанын ескерсек еді. Қазақ «Аз с з – алтын...» десе, орыстың жазушысы А.Чехов бәрімізге ертеден та- ныс «Нақтылық - таланттың сыңары» демейтін бе еді. Бағанадан айтқымыз келгені, с зіміздің тобықтай түйіні осы болатын.
АЗ СӨЗ – АЛТЫН... Елорда төрінде Рақымжан Қошқарбаевқа арналған ескерткіш бой көтерді арналған ескерткіш бой көтерді ҚАЗПОШТА Индекс
Мерзімі Аймақ/қала Аудан/ауыл
6 айға
1748,16 1859,94
12 айға 3496,32
3719,88 Мекемелер мен ұйымдар үшін 15367 6 айға
3202,56 3314,34
12 айға 6405,12
6628,68 Тасада қалған төл атау МӘДИ АҚЫН ЖЫРЛАҒАН АҚИҚАТ
КЕЛЕСІ НӨМІРДЕН ОҚИТЫНДАРЫҢЫЗ: Біз биыл Қазақстан Тәуелсіздігінің 25 жылдығын тойлағалы отырмыз. Осы ширек ғасырда мемлекетіміздің қол жеткен табыстары қай салада бол- масын ауыз толтырып айтарлықтай. зім руханият саласының адамы болғандықтан қазақ тілінде шығатын басылымдарды жібермей оқимын. Солардың қатарында 1990 жылғы 22 наурыздан бастап жарық к ріп келе жатқан «Ана тілі» газеті бар. Бұл басылым алғашқы саны- нан бастап, оқылатын газетке ай- налды. Онда еліміздің мәдениетін, нерін және басқа да салаларын жан- жақты қамтитын ой-толғаныстар, танымдық-тағылымдық мақалалар үнемі жарық к ріп келеді. Авторлары да сан түрлі сала- ларда қызмет атқаратын елімізге белгілі тұлғалар. Біздің Қостанай ңірінен де қаншама құнды дүниелер жарық к рді. Олардың қатарында қазақ қыздарының арасынан темір тұлпарды тізгіндеген атақты меха- низатор, Социалистік Еңбек Ері Кәмшат Д ненбаева секілді майтал- мандар да бар. Газет бетінде ұлтымыздың ежел- ден келе жатқан салт-дәстүрлері, әдет-ғұрыптары ж нінде де тұрақты беріліп тұрады. сіресе, 11-ші бет- те жарық к ретін инабаттылыққа, ибалылыққа, адамгершілікке баули- тын мақалалар кімді болсын бей-жай қалдырмайды. зім еліміздегі айтыс саласына атсалысып келе жатқан қазақтың бір перзенті ретінде ата-бабамыз- дан мирас болып, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасқан осы салаға да назар аудары- латындығын айрықша айтқым келеді. «Ана тілі» — нағыз ұлттық ба- сылым. Сондықтан осы баспас зге жазылу барысында оған қолдау к рсетейік, ағайын! Бұл біздің алдағы ұлы мерекеміз Тәуелсіздік күніне қосқан үлесіміз болсын.
НАМЫС НАЙЗАҒАЙЫ НАМЫС НАЙЗАҒАЙЫ
ДАҢҚ ТҰҒЫРЫНДА ДАҢҚ ТҰҒЫРЫНДА
2 №43 (1353) 27 қазан – 2 қараша 2016 жыл
АНА ТІЛІ АЛҚАЛЫ ЖИЫН РУХАНИЯТ ТАЛҚЫ
АПТА-ШОЛУ етілді. Ияд ибн мин Мадани Елбасын Қазақстан Тәуелсіздігінің 25 жылдығымен қ ұ т т ы қ т а д ы , с о н д а й - а қ Н ұ р с ұ л т а н Назарбаевтың аймақтық қақтығыстарды реттеуге бағытталған барлық бастамаларын қолдайтынын жеткізді.
Үкімет басшысы Бақытжан Сағын таев- тың т рағалығымен селекторлық режімде ткен Үкімет отырысында биылғы жылдың 9 айындағы әлеуметтік-экономикалық дамудың және мемлекеттік бюджеттің атқарылуының қорытындылары қаралды. Отырыста жарияланған мәліметтерге сүйенсек, ел экономикасының сімі рге рлеген. Алдын ала деректер бойын- ша, 9 айда тауарлар ндірісінің 0,2 және к рсетілген қызметтер ндірісінің 0,4 пайызға артуы есебінен экономиканың су қарқыны 0,3 пайыздан 0,4 пайызға дейін жедел қарқынмен скен. Сондай- ақ жұмыссыздықтың т мен деңгейі сақталыпты. Бұл туралы отырыста Ұлттық экономика министрі Қуандық Бишімбаев мәлім етті. Министрдің мәлімдеуінше, бұған экономиканы әртараптандыру ж ніндегі бағдарламалар мен жоспар- ларды іске асыру, инфрақұрылымды, кә сіпкерлікті және А К-ті дамыту, сон- дай-ақ жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету бойынша шаралар септігін тигізді. Инфляция деңгейі елімізде жылдың басынан бері 5,6 пайызды құрады. Ұлттық экономика министрінің мәлімдеуінше, елімізде инфляциялық үдерістердің бәсеңдеуі байқалады. Биылғы 9 айда инвестициялардың к лемі 4,1 пайызға, яғни 5,1 трлн тең- геге скен. су «Нұрлы жол» және «ҮИИДМБ» бағдарламаларының шең- берінде индустриялық-инновациялық және инфрақұрылымдық жобаларды іске асыруға негізделген. Валюта нарығындағы жағдайдың тұрақтануы аясында Ұлттық банктің Алтын-валюта қоры суде. Ү к і м е т о т ы р ы с ы н д а Қ а р ж ы м и - нистрі Бақыт Сұлтанов мемлекеттік бюджеттің 9 айдағы орындалу барысын қорытындылады. Министр түсімдердің асыра орындалғанын, ал салық ткен жыл- ды тұтастай есептегендегі к рсеткішпен тең к лемде жиналғанын атап тті. Министрдің айтуынша, түсімдер ша- мамен 1 трлн теңгеге артық орындал- Ниеттестік негіздемелері САПАР
КЕЗДЕСУ ды. Бұл макроэкономикалық жағдайдың жақсарғанын к рсетеді. Түсімдерді асыра орындау бюджетті нақтылаудың негізі болды. Отырыста сонымен қатар Ұлттық банк т рағасы Данияр Ақышев, Инвести- циялар және даму министрінің бірінші орынбасары Альберт Рау, Энергетика вице-министрі Мағзұм Мырзалиев, Ауыл шаруашылығы министрлігінің бірінші вице-министрі Қайрат Айтуғанов және бірқатар облыстардың әкімдері с з алып, биылғы жылдың 9 айының әлеуметтік- экономикалық қорытындылары туралы баяндады. Жиында, сондай-ақ, ңірлерді дамытудың бірқатар мәселелері қаралды. Оған қоса, бірқатар заңнамалық актілер, қосымша заңдар талқыланды. ңірлерді дамытудың түйінді мәсе ле- леріне қатысты негізгі баяндаманы Ұлттық экономика министрі Қ.Бишімбаев жасады. Отырыстың қорытындысында Пре- мьер-министр Б.Сағынтаев Үкімет биыл ішкі жалпы нім сімін 0,5 пайыздық межеден асыруды жоспарлап отырғанына тоқталды.
Естеріңізде болса, Президент Ақпарат және комму- никациялар министрлігін жаңадан құрғанда министрлік алдына бірқатар тиісті әрі жауапты міндеттер жүктеген болатын. С з басында осы мәселені тілге тиек еткен Дәурен Абаев осы мерзім ішінде үлкен жұмыстардың атқарылғанын атап тіп, ағымдағы жылдың 9 айындағы іс-шараларға тоқталып, алдағы міндеттерді айқындады. Министр с з басында азды-к пті тарихи шегініс жасап, алдымен Тәуелсіздік алған кездерден бастап Қазақстанның ақпарат және коммуникация саласының қалай дамып, қалыптасқанына тоқталды. Мәселен, тәуелсіздік алған сәттен бастап ақпарат, ақпараттандыру және байланыс саласының инфрақұрылымы іс жүзінде қайтадан құрылып, 1990-шы жылдардың басында Қазақстанда телекоммуникация желілерінде 12,5 мың шақырымнан астам заманауи талапқа сай келетін талшықты-оптикалық кабельді магистраль салынғанын, 1999 жылдың зінде қалааралық және халықаралық байланыс желісі 100% сандық деңгейге жеткенін айт- ты. Дүниежүзілік экономикалық форумның деректері бойын ша Қазақстан «желілік дайындық» индексі бойын- ша 39-шы, «Интернетті пайдаланушылар тығыздығы» бойынша 41-ші, ақпараттық коммуникациялық тех- нологиялар саласындағы заңнаманың даму деңгейі бойынша 38-ші орынға к терілгенін, Қазақстан БҰҰ рейтингінде «Электронды үкімет» индексі ж нінен әлем бойынша 33-ші орында тұрғанын мәлім етті. Жалпы алғанда, елімізде толыққанды және бәсекеге қабілетті медиа саласы құрылғанын жеткізді. Бүгінде оның құрамында 3 мыңнан астам БАҚ бар. Иә, қарап тұрсақ, мұның барлығы аз нәтиже емес. Ал енді алдағы бағытымыз қандай болмақ? Қандай мәселелерге назар аударуымыз керек? Жиын барысында министр осы сауалдар ж нінде келелі әңгіме қозғады. Д.Абаев алдымен министрліктегі барлық ұйым- дастыру, қаржылық, кадрлық мәселелер шешімін тауып, ведомство қызметінің нақты бағыттары айқындалып, жұмыс жүйелі жолға қойылғанын, қазіргі уақытта министрлікте мемлекеттік ақпарат саясатына қатысты жаңа әдістерді жүзеге асыру жүргізіліп жатқанын атап тті. Бұл бағытта Ақпараттық жұмыс стратегиясы әзірленген. Онда контент қалыптастырудың екі басты параметрі бар. Соның бірі – қоғамның рухани тірегін нығайтуға, отбасы құндылықтарын, білім, отансүйгіштік және «Мәңгілік Ел» Патриоттық актісінде белгіленген басқа да құндылықтарды ілгерілетуге бағытталған «Құндылықтар картасы» болса, екіншісі – азаматтарға салалық бағдарламалар туралы ақпарат беруге бағытталған «Мемлекеттік PR-стратегиясы» болып табылатынын с з ете келе: «2017 жылдан бастап біз бірыңғай республикалық және 16 ңірлік медиа жоспарға к шуді жоспарлап отырмыз. Мысал үшін айта кетейін, қазіргі уақытта біздің ақпараттық пулымыз 58 медиа- жоспар бойынша жұмыс істейді. Оларды жүзеге асыру алгоритмі орталық мемлекеттік органдар мен ұлттық компаниялардың ақпараттық жұмыстары ережесінде бекітілетін болады» деді. С о н ы м е н қ а т а р « K a z a k h T V » , « Б і л і м ж ә н е мәдениет», «Хабар 24» телеарналарында жасала- тын згерістер ж нінде айтты. Алдағы уақытта ақпарат және ақпараттандыру мәселелері бойынша заңнама жетілдірілетінін, бұл орайда «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ақпарат және коммуникациялар мәселелері бойын- ша згерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң жобасының тұжырымдамасы әзірленіп, кең талқылаудан ткенін мәлім етті. Алқалы жиында ақпараттық-телекоммуникациялық технологияны дамыту мен ақпараттық қауіпсіздікті с а қ т а у , т ұ р ғ ы н д а р д ы к е ң ж о л а қ т ы и н т е р н е т - пен қамтамасыз ету жайы да с з болды. Бұл БАҚ саласындағы басым бағыттардың бірі екені атап тілді. Министрдің айтуына қарағанда, елімізде интернетті қолданушылардың саны 73 пайызға жетіп, әлемдік рейтінгте 41-орынға тұрақтаған. Тұрғындар саны 10 мыңнан асатын және одан да к п ауылдық елді мекен- дерде 3G стандартының мобильді байланысы енгізілсе, 4G стандарты тұрғындар саны 50 мың және одан да к п елді мекендерде қосылған. Ал 2017 жылдың соңына қарай, еліміздің барлық аудан орталықтары заманауи 4G стандартымен қамтылмақ. Сандық теңсіздікті азайту мақсатында министрлік тарапынан «Қазақтелеком», «Транстелекоммен» бірлескен шаралар атқарылып жатқанын тілге тиек еткен Д.Абаев елді мекендерді кең жолақты интер- нетпен қамтамасыз ету жобасы әзірленгенін жеткізді. Бұл жұмыстың нәтижесінде 1300-ге тарта ауылдық жерлерде заманауи байланыс инфра-құрылымы құрылмақ. «OTAU TV» спутниктік хабар тарату желісі де ел аумағын 100 пайызға қамтып отырғаны айтыл- ды. Министр бұл мәселелерден б лек мемлекеттік қызметті оңтайландыру мен «Электронды үкіметті» дамыту бойынша атқарылған істерге де назар аударды. Жиында, сондай-ақ Ақпарат және коммуникациялар вице-министрі С.Сәрсенов, Ақпарат және коммуни- кациялар вице-министрі А. жібаев, министрліктің Ақпарат комитетінің т рағасы Н.Мауберлинова, «Қазақстан» РТРК» АҚ Басқармасының т рағасы К.Ойшыбаев, министрлік жанындағы Қоғамдық кеңес мүшелері Б.Жексенбай мен Н.Исин с з с йлеп, күн тәртібіндегі мәселелер бойынша здерінің ой- пікірлерімен б лісті. *** Сонымен қатар жуырда министр Д.Абаевтың қатысуымен еліміздегі Ұлттық брендті анықтауға және «Kazakh TV» телеарнасының жаңа форматқа к шуіне арналған жиын тті. Біріншісіне тоқталатын болсақ, Баспас з мәслихаты барысында байқаудың барысы тура- лы әңгіме қозғалды. Министр Д.Абаевтың айтуы бойын- ша, бүгінгі күнге дейін 966 тініш келіп түскен. Алайда мұның тек жүзден астамы ғана екінші кезеңге жіберілген. «Ұлттық бренд – тұтас елдің бет-бейнесі. Осы арқылы әлем елдері елімізді танып, Ұлттық бренд арқылы білетін болады. Сондықтан да логотип Қазақстанды әр қырынан танытатын, оның астарында мәдениетіміз бен неріміз, тарихымыз бен тағылымымыз тұруы керек» деді ми- нистр. Айта кетейік, байқау үш кезеңнен тұрады. Қазіргі кезде шараның алғашқы туры аяқталғаны мәлім болды. Енді екінші кезең бойынша ел азаматтары интернет арқылы дауыс беріп, здері ұнатқан логотипті анықтауы тиіс. Үшінші кезеңде ең үздік німді арнайы комиссия анықтамақ. Жеңімпаздың жүлде қоры – 5 миллион теңге. Ынталандыру сыйлығына ие болғандарға 200 мың теңгеден сыйақы беріледі. Жеңімпаздар Тәуелсіздік мерекесі қарсаңында марапатталмақ. «Kazakh TV-ны»жаңа форматқа к шуіне арналған жиында министр аталған арна «Білім және мәдениет» те- леарнасымен біріктіріліп, хабар таратуға кіріскенін айт- ты. «Жаңарған арнаның ұжымы бұл міндетті ойдағыдай атқарады деп сенемін» деді Дәурен Абаев. Министр з с зінде «Kazakh TV» телеарнасы әлемнің 118 еліне хабар тарата отырып, бұл телеарна Мемлекет басшысының ғаламдық сыртқы саяси бастамаларын, «ЭКСПО-2017», «Универсиада-2017» секілді ауқымды іс-шараларды на- сихаттауда маңызды стратегиялық р л атқаратынына тоқталды.
жүктеу/скачать 19,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|