Тасымалдау коэффициенттері Тасымалдау құбылыстары

Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті 
Пәні: физика
Тақырыбы: Тасымалдау коэффициенттері
Орындаған: Искак Арайлым
Тобы: Кд-22-1 
Қабылдаған: Дилмаханова Меңтай 

Тасымалдау коэффициенттері
Тасымалдау құбылыстары – физикалық жүйеде 
электр заряды, масса, импульс, энергия, энтропияның, т.б. 
физикалық шамалардың кеңістікте тасымалдануы (бөлінуі) арқылы 
өтетін кинетикалық процестер. Бұл бөлінулер заттың тұтас жүйе 
ретінде “таза” механикалық қозғалысымен де, элоктронды-
магниттік күштердің әсерінен де және заттың құрамындағы 
микробөлшектердің (газ және сұйықтың молекулалары, металл 
торының электрондары мен оң таңбалы иондары, электролиттің 
иондары, т.б.) жылулық қозғалысымен де байланысты болады. 
Жүйеге сыртқы электр өрісінің әсер етуі нәтижесінде, жүйе 
температурасының құрамының және жүйені құрайтын 
бөлшектердің (атом, молекула) орташа жылдамдығының кеңістіктік 
біртекті болмауы салдарынан да тасымалдау құбылыстары пайда 
болады. Физикалық шамалардың тасымалдануы олардың 
градиентіне кері бағытта жүреді.
Тасымалдау құбылыстары жүйені тепе-теңдік күйге жақындатады. 
Тасымалдау құбылыстарына электрөткізгіштік (сыртқы электр 
өрісінің әсерінен электр зарядтарының тасымалдануы және айқас 
процестер), диффузия (концентрация градиентіне байланысты 
жүйенің бір бөлігінен екінші бөлігіне массаның 
тасымалдануы), жылуөткізгіштік(температура градиенті 
нәтижесінде жылу энергиясының жүйенің бір бөлігінен екіншісіне 
тасымалдануы), т.б. құбылыстар жатады. Айқас процестер кезінде 
бір шаманың градиенті басқа шаманың тасымалдануына әкеледі. 
Мыс., термодиффузия немесе Соре эффектісі – температура 
градиенті масса ағынын тудырады; керісінше концентрация 
градиенті есебінен жылу ағыны пайда болады (Дюфур эффектісі). 
Сыртқы магнит өрісі әсер етпейтін изотроптық жүйелерде 
термоэлектрлік эффектілер деп аталатын айқас құбылыстар 
байқалады: екі тізбектеп қосылған әр түрлі өткізгіштердің түрлі 
температурадағы түйіндерінде электр тогы жоқ кезде электр 
қозғаушы күштің (ЭҚК) пайда болуы; Пельте эффектісі – тұрақты 
температурадағы әр түрлі екі өткізгіштің түйіндерінен электр тогы 
өткенде жылудың бөлінуі немесе жұтылуы; Томсон эффектісі – 
тогы бар өткізгішті бойлай температура градиенті болғанда 
жылудың бөлінуі немесе жұтылуы. Сыртқы магнит өрісі әсер ететін 

изотроптық жүйелерде гальваномагниттік және термомагниттік 
эффектілер болып саналатын айқас құбылыстар байқалады. Бұл 
құбылыстар электр тогының әсерінен туындаса оларды 
гальваномагниттік, ал жылу ағыны есебінен пайда болса 
термомагниттік деп атайды.