Технологияларды пайдалану жолдары

Құдабаева К.И.,

 

п.ғ.к., Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ 

 дизайн кафедрасының доценті 

 

ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНЫҢ ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕ 

ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ ЖОЛДАРЫ 

 

Бүгінгі  таңда    білім  беруде  жан-жақты  дамыған  жеке  тұлғаны, 

қоғам  талабына  сай  дамытуды  қамтамасыз  ету  мәселесі  болып  отыр. 

Дегенмен,  жеке  тұлғаны  жан-жақты  технологияларда  оқыту,  қоғам 

талабына  сай  біліммен  қамтамасыз  ету  мәселесі  талап  етілуде. 

Технологиялық  оқыту  формасын  кеңінен  қолданып  жан-жақты  дамыған 

жеке  тұлғаны  дамыту  технологиялар  негізде  жүргізіледі.  Жоғары  оқу 

орындарында  жоғары  мектеп  педагогикасы  арқылы  іске  асырылады. 

Демек,  технологиялар  негіздері  мен  практикумының  мақсаты:  білім 

берудің  мазмұнын-  тарихи  әлемдік  идеялар  мен  т±жырымдар  және 

технологиялар жіктемесін ескере отырып, мамандыққа байланысты, қоғам 

талабына  сай  қамтамасыз  ету  болып  табылады.  Бұндай  жұмысты  іске 

асыру  мәселесімен  көптеген  ғалымдар  жан-жақты,  түбегейлі  жұмыстар 

атқарып  келеді.  Оларға  жете  тоқталатын  болсақ,-педагогикалыќ 

технология  теориясыныњ  негіздерін  жасауға  ат  салысыпқан  ресейлік 

ғалымдар:  Е.С.Полат,  А.К.Колеченко,  В.С.  Кукушкин  т.б.;  кєсіби  білім 

беруде  педагогикалыќ  технологияларды  пайдаланудыњ  теориясы  мен 

єдістемесін 

зерттеген 

Қазақстандық 

ғалымдар: 

Б.Єбдікєрім±лы, 

В.П.Беспалько, Д.М.Жосібалиева, В.В.Егоров т.б. болды. 

Жүйелік 

негізде 

оқыту 

технологиясын 

Г.Г.Галиев, 

шоғырландырып-қарқынды  оқыту  технологиясын  Қ.А.Әбдіғалиев,  Н.Н. 

Нұрахметов,  Деңгейлеп  оқытуды  Ж.А.Қараев,  блоктық-модульдік 

технологиясы    М.  Жанпеисова  ұсынған.  Бүгінде  аталған  технологиялар 

қолдау 

табуда. 

Жоғары  оқу  орындарында  оқытудың  көп  сатылы  жүйесіне  көшудегі 

ғылыми  тәжірибені  ұйымдастыруда  технологиялардың  маңызы  зор. 

Технология деген ұғымға тоқталамыз.  

Жалпы  технология  дегеніміз  қандайда  болсын  істе,  өнерде 

қолданылатын тәсілдердің жиынтығы. 

Технология-  бұл  өнер,  шеберлік,  ептілік,  өңдеу  тәсілдерінің 

жиынтығы, қалыпты өзгерту ( В.М.Шигель) 

Техникалық 

құралдар 

4 

слайд.студенттердің 

жеке 

бас 

ерекшеліктерін  анықтауға  мүмкіндік  береді.  Техникалық  құралдардың 

студенттердің  жеке  бас  ерекшеліктерін  анықтауға  мүмкіндік  беретінін 

(есте  сақтау,  ойлау,  мәліметтерді  тез  қабылдау  қабілеті,  басқа  да  жұмыс 

түрлеріне ауысу қабілеті) айта келе, оқу үрдісіндегі іске асыратын әрекеті 

танымдық  және  қосымша  деп  екіге  бөледі.  Танымдық    әрекеті-  дизайн 

мамандығынан алынатын білім, қосымша әрекет сол танымдық жұмыстың 

ойдағыдай  өтуіне  жағдай  жасайтын  дизайнды  жобалау  іс-әректтері. 

Аталған    қосымша  әрекетті    студенттің  уақытының  көп  бөлігін  алады. 

Мысал  техникалық  құралдар  арқылы  бұл  мәселені  тез  шешеді.  Уақыт  та 

үнемделеді. 4 слайд. Соның ішінде екі технологияға тоқталамыз.  

Ақпараттық  технология  мақсатына  тоқталып  кетуге  болады  8 

слайд.          Мақсаты-оқыту  жүйесінде  дағдылы  жұмыс  жасаудан 

ақпараттандыру: 

-тұтас ақпараттық кеңістіктің даму процесін ақпараттандыру 

-интерактивтік қолданбалы бағдарламалар қорын жинақтау 

-регионалдық 

және  глобалдық  ақпараттық  қорларға  кіру 

мүмкіндігін анықтау 

-оқу үдерісін оптимизациялау 

-оқу үдерісінде зерттеушілік қызмет атқару 

-оқу үдерісінде- басқару қызметін техникалық қамтамасыздандыру 

-электронды құжат айналымын басқару 

-білім сапасының мониторингісін басқару  

-қашықтан оқытуды басқару 

 телекоммуникациялық  және  ақпараттық  технологияларда 

-

телемост, көрмелер т.б. өткізіледі 

Видиоконференция-ең  тиімді  және  жаңаша  байланыс  жүйесі. 

Бұндай    байланыс  жүйесі  Цифрлық  комфортабельді  видиотелефонға 

қосылуға  және  жалпы  қолдануға  жағдай  туғызады.  Іскерлік  байлансты 

жетілдіру жұмыстарын атқаруға септігін тигізеді. 

Компьютерлік  технология  5  слайд.  Оқытудағы  компьютерлік 

бағдарламаның екі компоненттер тобын бөліп қарауға болады.  

оқу  материалдары,  оған  мәтін,  суреттер,  кестелер,  ережелер, 

реплика т.б.қарастырып іріктеп алуы. 

-арнайы  алгоритмдер  (бағдарламалы)  олар  оқу  материалын, 

олардың студенттерге  әсерін қарастырады. Бірінші  компонентті оқытушы 

жүзеге  асырса,  екінші    компонентті  программист  қолға  алады.  Бұнда 

оқытушы тарапынан идея тасталынады.  

1.

 

Компьютерлік 

технологияларда 

оқытуда 

3 

слайд 

студенттердің  танымдық  белсенділігін  арттырудағы  мүмкіндіктеріне 

ғалымдар төмендегілерді жатқызады 

2.

 

Компьютерлік  технология  хабарды  шексіз  көлемде  игеруге  

және аналитикалық өңдеуге мүмкіндік береді. 

3.

 

Компьютерлік 

технология 

танымдық 

белсенділікті 

арттыратын  компьютерлік  ойындар  түріндегі  танымдық  үрдісті 

ұйымдастыруға жағдай жасайды. 

4.

 

Қазіргі  ақпарат  көздері-компакт  дискілер  мен  қуатты 

процессорлар  құрамына  мәтіндік  ақпарат,  мультипликация,  фото,  бейне, 

модельдеу,  дыбыстық  сүйемел  ететін,  студенттердің  танымдық 

белсенділікті  арттыратын  жаңа  сапалы  бағдарлама  жасауға  мүмкіндік 

береді. 

5.

 

Электронды оқулықты қолдану студенттердің  дүниетанымын 

және өзіндік жұмыс аясын кеңейтеді, оқыту үдерісін саралауға жан-жақты 

ақпараттандыруға, білім мазмұнын ізгілендіруге көмектеседі. 

6.

 

Компьютерлер студенттердің бойында іс-әрекет рефлекциясын 

қалыптастыруға  септігін тигізеді. Алдымен компьютер студенттерге өз іс-

әрекетінің  нәтижесін  көрнекі  түрде  көрсетуге,  өзін-өзі  бақылау  мен 

түзетуді іске асыруға мүмкіндік береді. 

7.

 

Арнайы 

бағдарламалар 

арқылы 

студенттердің 

пәнге 

қызығушылығын тудырады. 

8.

 

Компьютерлік 

технология-адамның 

танымдық-зерттеу 

қызметінің  жан-жақты  тәсілі,  көпфункционалдық  құралы  (тексеру, 

есептеу, музыкалық, графикалық кең көлемді ақпаратты сақтау және өңдеу 

т.б.) бола алады. 

Компьютерлік  техниканы  пайдаланып  сабақ  өткізу  және  ақпарат 

беру төмендегідей өтіледі: 6 слайд 

-

 

ақпаратты  (визуалды)  көрсетіп  оқыту  (бұрында  ауызша 

оқылатын лекцияны);  

-

 

интерактивті формада оқыту (оқытушының немесе студенттің 

іс-әрекетіне қарай компьтер реакциясы); 

-

 

пән  бойынша  білім  беру  және  Corel  Draw,  3X-Max 

бағдарламаларын пайдалану; 

-

 

компьютер бағдарламасы бойынша оқыту. 

Визуалды ақпарат алдын ала дайындалады 

1.

 

Мультимедия-проектор  (ауио,  видио,  интернет,  технология 

т.б.) 

2.

 

Демонстрациялық  монитор  компьютерлік  және  видиотехника 

қосып пайдалану. 

Дизайн технологияда 1 слайд Бұнда мұғалімнің қызметі студентке 

бағдар беру болып табылады.  

Оқу материалдарын құруда: 



 

ақпаратты жинау; 



 

материалдарды даярлау және безендіру; 



 

сабақ  өткізуде    тиімді  оқу  материалдарынан  дизайн  әдістемесін 

анықтап алу және оны жасау. 

Оқу  процесінің  негізі  ол,  ақпаратты  іздестіріп,  жинақтау. 

Студенттер үшін өздік дайындық, тақырыпқа терең қарау, өздік жұмысты 

орындау,  оған  даярлық,  рефераттар,  курстық,  курстық  проектілер, 

дипломдық  жұмыстарға  материалдар,  ақпараттар  жинау.  Одан  кейін 

студентпен  дизайн  жобаларды  талқылап,  жүйесін  жасау.  Көбіне 

студенттер әлемдік жүйені интернетті қолданады Интернеттен ақпараттық 

материалдар  жинақтайды.  Электронды  пошта  және  интерактивті 

конференциялар  диалог  жүргізу  мен  қатар  ақпарат  алмасуға  мүмкіндік 

тудырады. 

Дизайнды оқыту  7 слайд

 

 

Бүгінгі таңда адамдар дизайнды оқытуда 

жылдағы  төрт  мезгіл,  төрт  түрлі  табиғат  жағдайы  мен  құбылысымен 

байланыста өмір сүруі керек. Сондықтан дизайн осы мәселені шешуде көп 

жағдайлар  тудырады.  Мысалы,  дизайн  түрін  үш  түрге  бөліп  қарастыруға 

болады.  



 

Бірінші дәстүрлі, қолөнерде, қазақтікі;  



 

Екіншіден  -  жаңаша,  технологиялық,  интерноционалдық, 

барлық  елдерде қолданыс табатындай;  



 

Үшіншіден  –  эклектикалық,  актуалды  стильдік  бағыттар  мен 

тенденцияға бай болуы керек.  

Дизайн  -  ол  біздің  өмірімізде  қоршаған  ортаны  ұйымдастырудағы 

психология,  медицина,  экология,  эстетика,  эргономика  және  әлеуметтану 

жетістіктерін белсенді түрде пайдалану ғылымы.  

Жоғарыда  айтылған  мәселелерді  қорта  келе  жоғары  оқу 

орындарының  оқу  үдерісінде  технологияларды  пайдалану  жолдарырын 

төмендегідей  ұсынамыз.  жоғары  оқу  орындарының  оқу  үдерісінде 

технологияларды  пайдалануда  орфоскопиялық  қабылдау  басты  роль 

атқарады.  Орфоскопиялық  қабылдау  студенттердің  даму  процесіне  қарай 

білімі мен білігінің қалыптастырылуы болып табылады. студент көзбен ой 

жүгірту  арқылы  өзін  қоршаған  ортадағы  не  бір  заңдылықтардан 

мәліметтер  алады.  Қоршаған  орта  тірі  және  өлі  табиғаттардан  тұрады. 

Сонымен  қатар  студент  өзін  қоршаған  ортаға  бейімделеді.  Студенттің 

ортасы  білімді  адамдармен,  сұлу  табиғатпен  байланысты  болса,  ол  сол 

ортаға  байланысты  ой  түйеді.  Оған  оның  оқытушысы  көп  ықпал  етеді. 

Сонымен қатар студент өздігінен қоршаған ортаға бейімделіп, танып біліп 

жатады.  Онда  ол  ненің  дұрыс  ненің  бұрыс  екеніне  толық  көзі  қателесіп 

барып    жетеді.  Кей  жағдайда  қате  пікірі  қалыптасауы  мүмкін.  Дмек, 

студент өзін қоршаған ортадан дұрыс жолдармен білім алғаны жөн. Оған 

оқытушының атқаратын  қызметінің маңызы  зор.  Студент  білім  алған  соң 

кейінде  өздігінен  ақпараттық-телекоммуникацияның  көмегімен  білімін 

жетілдіре алады. Көзбен көргенді ойда қорыту 

Бұнда  көзбен  ой  жүгірту  басты  (зрительное  мышление)  қызмет 

атқарады.  Дегенмен  психологиялық  үрдісте  Көзбен  ой  жүгірте  отырып, 

ақпараттық-  коммуникативтік  технологияларда  көру,  есту,  сезу  арқылы 

педагогикалық үдеріс 1-2 слайд көрсету, оған тоқталу. 

Көзбен  ой  жүгірте  отырып,  ақпараттық  телекоммуникациялық 

технологияда  мәдениет,  философиялық  категориялармен  қатар  өнер  мен 

ғылым негізінде Дербес пәндер теориясы мен технологиясы құрылымы (2 

слайд)  арқылы      оқу-тәрбие  үрдісін  атқарып  1  кесте  көрсетілгендей 

болашақ  мамандарды  пәндерді  оқыту  теориясы  мен  технологиясынан 

даярлау үлгісі арқылы нәтижелігін шығаруға болады.  

Пәндерді оқыту теориясы мен технологиясының құрылымы

•

Оқытушы

•

Мақсаты

•

БММД

•

Міндеттері

•

Пәндер білім

,

•

білік

, 

іскерлігін қалыптастырып

, 

шығармашылығын дамыту

, 

қызығушылығын арттыру

, 

ұлттық сана

-c

езімін тәрбиелеу

.

•

•

Мазмұны

•

Типтік бағдарлама

,

•

Дербес пәндер теориясы мен технологиясы және т

.

б

. 

пәндер

;                  

•

электронды оқу құралдар

•

П құрылысы

, 

сипаттамасы

,                                                               

Құралы

•

іс

-

әрекет түрлері және сабақ түрлері

, 

•

өнер

, 

еңбек

, 

ойын т

.

б

.

•

Философиялық

, 

психологиялық

,  

педагогикалық

,                                                         

Қағидалары

•

дидактикалық т

.

б

.     

•

•

әңгіме

, 

бақылау

, 

талдау

, 

көрсету

, 

мадақтау

, 

тестілеу

, 

қеңес

Әдістері

•

беру т

.

б

.

•

•

Лекция

, 

визуалды

, 

семинар

, 

қашықтықпан оқыту

,  

практика

, 

ғылыми зерттеу жұмысы

, 

интерактивті формада оқыту

, 

компьтер

бағдарламасы т

.

б

.                                                               

•

Формасы

•

•

өздік жұмысы

, 

көркемдік шығармашылық үйірме

, 

•

практика

.

•

студент

нәтижесі

 

 

Бұнда  студенттің  интеллектуалды  (ұғынуы,  талдауы,  түйсінуі, 

санасына  жетуі),  эмоцияналды  (сезімі,  шабыты,  қиялы,  интуициясы) 

қабылдауы 

және 

рационалды 

(ақыл-ойы, 

білімі, 

іс-тәжірибесі) 

қабылдауына байланысты көркем образ немесе дизай 

Психологиялық 

үрдісте 

Көзбен 

ой 

жүгірту 

 

көру 

Педагогикалық 

үрдіс 

Философиялық 

категориялар 

есту 

сезу 

образды 

форманы 

Ғылым 

принцип

те 

өңді 

Теория және  

технологиялар 

өнер 

Дизайн 

теориясы мен 

әдіснамасы 

және т.б. 

пәндер 

Мәдениет 

түсті