Тәжірибелік конференциясының ЕҢбектері

82 
 
ӘОЖ 621.926 
 
ГАЗГОЛЬДЕРДІ ТАҢДАУ ЖӘНЕ ЕСЕПТЕУ 
 
Сариев Ә.Ә., Жылқыбаева С. 
М.Әуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан 
 
Резюме 
В  статье  приведены  результаты  выбора  и  расчета  газгольдера  для  биогазовой  установки.  В 
частности, выполнены расчеты по определению основных размеров газгольдера поршневого типа, а также 
проведены прочностные расчеты.  
Summary  
The  results  of  the  selection  and  calculation  of  gas  holder  for  biogas  plant.  In  particular,  calculations  to 
determine the main dimensions of the piston type gas tank, as well as strength calculations performed.  
 
Газгольдерлер  табиғи  және  жасанды  газдарды  сақтауға  арналған.  Олар  конструкция 
жағынан ылғалды және қҧрғақ газгольдерлер болып бӛлінеді. 
Ылғалды  газгольдерлердің  тӛменгі  бӛлігі  (резервуарлары)  сумен  толтырылады,  ол  су 
затворы ретінде газды сырқа жібермей отырады (сурет 1).  
Қҧрғақ  газгольдерлерде су жоқ. Газгольдерлердің қозғалмалы бӛлігі поршень тәрізді болып 
орындалған, ол газ қысымын қамтамасыз етеді (сурет 2). 
 
 
 
 
1 - қоңыраудың
 
тӛсемі; 2 – сыртқы бағыттағыштар; 3 – сыртқы роликтер; 4 – ішкі 
бағыттағыштар; 5 – ішкі роликтер; 6 – қҧбырлы стойкалар; 7 – салмақты жҥк; 8 – тӛсеніштер. 
Сурет 1 –  Ылғалды газгольдер. 
 
Гидравли
қалық 
 затвор
 
 
Су 
Телескоптың қабырғасы 

83 
 
 
 
 
 
1 – фонардың алаңшасы; 2 – ҥстінгі жағдайдағы шайба; 3 – астыңғы жағдайдағы шайба; 4 – 
сыртқы қаптама; 5 – шынжырлы саты; 6 – кӛтеру жабдығы; 7 – сыртқы жҥк кӛтергіш; 8 – газ 
берілетін қҧбыр. 
Сурет 2 – Кӛлемі 100000 м
3
 қҧрғақ газгольдер. 
Ылғалды газгольдерлерде сақталатын газ оның темір бӛлшектерін коррозияға ҧшыратпауы 
қажет, ал биогаз ылғалды газ болып саналатындықтан поршень тәрізді газгольдерді таңдаймыз 
және оның негізгі ӛлшемдері мен беріктігін есептейміз. 
Газгольдердің диаметрі 
D
г
 = 1,05
 = 1,05
  = 12,89 м, 
бҧл жерде 
 = 1863 м
3
/айына – бір айда ӛндірілетін биогаз кӛлемі. 
Газгольдер ӛлшемдері 1500 х 6000 мм темір тӛсеніштерден жасалатын болғандықтан 
олардың бір-бірімен қосылатын жіктерінің енін (10 мм) ескерсек 
b
1
 = 6000 – 10 = 5990 мм. 
Газгольдердің бір қабатына қажетті тӛсеніштер саны 
n
г
 = (π·D
г
)/b
1
 = (3,14·12,89)/5,9 = 6,76 ≈ 7 дана. 
Газгольдердің нақты диаметрі 
D
г
 =  (n
г
b
1
/π) = (7·5,99)/3,14 = 13,35 м. 
Поршеннің биіктігі 
Н
п 
 = 0,26D
г
  =  0,26·13,35  = 3,47 м. 
Газгольдердің қабырғасының биіктігі 
Н
қ 
 =(4
)/π·D
г
2
 + Н
п 
 + h
1
 = (4·1863)/(3,14·13,35
2
) + 3,47 + 0,2 = 17 м. 
Газгольдердің қабырғасы бойындағы сақиналар саны 
n
с
 = Н
қ 
/b
2
 = 17/1,49 ≈ 11 дана, 
бҧл жерде b
2
 = 1500 – 10 = 1490 мм = 1,49 м. 
Поршеннің қозғалу жолының ҧзындығы 
Х
п
 = Н
қ
 - Н
п  
- h
1
 = 17 - 3,47
  
- 0,2 = 13,33 м. 
 Газгольдердің нақты кӛлемі 
υ
г
 = (π·D
г
2
/4) · Х
п
 = (3,14·13,35
2
/4) · 13,33 = 1865 м
3
. 
Кӛлемдердің ауытқуы  2 ... 3% аспауы қажет 

84 
 
∆υ = 
 · 100% = 0,2%, 
яғни, ауытқу мӛлшері талапқа сай. 
Газгольдердің қабырғасының қалыңдығын темір тӛсеніштерінің дәнекерлеу тігістерінің 
беріктігіне қарай есептейміз 
Қабырғаның беріктігін қамтамасыз ететін қалыңдық мәні 
δ
қ 
 = 
 = 0,006 см < 1 мм, 
бҧл жерде  = 0,9 – конструкцияның жҧмыс істеу жағдайын ескеретін коэффициент; 
= 1,2 – конструкцияның сенімділігін арттыру коэффициенті; 
2 кПа – биогаздың кысымы; 
 кН/см
2
  – тӛсеніш материалының ағу шегі бойынша есептеу кедергісі. 
Қабырға қалыңдығын  δ
қ
 = 3 мм деп қабылдаймыз. 
 
Арақашықтығы  а = 1,5 м болатын  бір тӛсенішке тҥсетін кҥштің мәні 
 
Н
т
 = 
 = 
 = 0,54 Н/см
2
, 
 
бҧл жерде E
1 
=  
 = 
 = 2,26 · 10
4
 кН/см
2
. 
 
Тіректің иілу моменті 
 
М
т
 = 
= 
 = 0,00175 (кН·см)/см. 
 
К = 
 = 
 = 10,3 cм
-1
; 
 
 = 
 = 1,92 кН/см
2  
< 
 кН/см
2
. 
 
Газгольдер қабырғасының беріктігі қамтамасыз етіліп отыр. 
 
Әдебиеттер 
1.
 
http://www.abercade.ru/reports/biogazrep07). 
2.
 
AgSTAR Handbook. A Manual for Developing Biogas Systems at Commercial Farms in the 
United States / Roos K.F. and Moser M.A. (eds.). – EPA-430-B-97-015, 1997.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

85 
 
УДК 662.997.517 
 
ОПРЕДЕЛЕНИЯ ПРОСТРАНСТВЕННОГО ПОЛОЖЕНИЯ АЗИМУТАЛЬНОЙ ОСИ 
ВРАЩЕНИЯ ГЕЛИОУСТАНОВОК 
 
Сарыбаев А.С., Апсеметова А.Т., Асильбеков Н.С. 
                                      ЮКГУ им.М. Ауэзова, Шымкент, Казахстан 
 
Түйін 
ГКЖдiң  (гелиоконцентраторлық  жүйелер)  мәселелерін  тәжiрибеде  шешiмін  қарастыру  және 
талдау,  басқару  жүйелерiн  ӛңдеу,  олардың  қағидалы  схемаларын  жасау  және  нәтижелерiн  анықтау, 
сонымен  бiрге  ГКЖдiң  тиiмдi  басқару  жүйелерiн  жасау  осы  жұмыстың  маңызды  мақсаты  болып 
табылады. 
 
Summary 
Review  and  analysis  of  the  experience  of  the  decision  of  tasks,  creation  of  control  systems  of  SCS,  the 
development  of  their  principal  schemes  and  the  results  of  their  decisions,  as  well  as  the  definition  of  the  tasks  of 
creation of effective management systems SCS is the purpose of the present work. 
 
Из  анализа  движения  гелиоустановок  следует,  что  уравнения  движения  фактически 
определяются уравнением движения Земли. В тоже время из полученных общих уравнений движения 
гелиоустановок  (гелиостата  -  Г,  зеркально  концентрирующих  систем  -  ЗКС)  следует,  что  в  системах 
программного  управления  необходимо  знать  достаточно  точное  положение  "вертикальной" 
(азимутальной)  оси  вращения  ЗКС,  причем  не  только  на  момент  ввода  ЗКС  в  эксплуатацию,  но  и  в 
процессе эксплуатации. Рассмотрим практические основы решения этой задачи. 
В  общем  случае  пространственная  "вертикальность"  оси  вращения  может  характеризоваться 
либо  двумя  плоскими  углами  относительно  некоторой  известной  системы  координат,  связанных  с 
вертикалью места, либо плоским углом   и положением плоскости в которой находится угол  . Т.е. в 
общем случае сама вертикальность будет характеризоваться двумя параметрами. 
Анализ  задачи  также  показывает,  что  для  еѐ  решения  нам  необходимы  дополнительные 
параметры, связанные с задачей построения систем координат к которым относительно которых будут 
определяться  параметры  вертикальности,  а  также  с  задачей  физической  реализации  оси  вращения 
(например,  создание  плоскости  перпендикулярной  оси  вращения).  В  задачу  входят  6  угловых 
неизвестных и имеем четыре уравнения. 
С учетом указанного рассмотрим следующую схему решения задачи (рисунок 1). 
 
 
Рисунок 1 - Схема определения угла наклона и ориентации азимутальной оси вращения ЗКС 
(гелиостата) 
Как было определено выше в задаче можно, выделить две основные системы координат. Первая 
это пока  неизвестная  нам СКм
0
, в  которой  ось  Zм
0
  направлена  по  вертикали  места,  а  две
 
другие оси 
располагаются  так,  что  ось  вращения  ЗКС  находится  в  плоскости  OYм
0
Zм
0
,  т.е.  еѐ  наклон 
характеризуется в ней плоским углом   и вторая это некоторая, известная нам СКм  ось OZм  которой 

86 
 
вертикальна, а оси OХм  и OYм  повернуты относительно соответствующих осей СКм
0
 на некоторый 
неизвестный угол 
0
. 
Далее  пусть  имеется  некоторая  плоскость,  которая  жестко  связана  с  осью  вращения  и  прибор, 
состоящий  из  двух  уровнемера,  расположенных  неподвижно  (с  возможностью  регулирования  их 
положения) на некоторой пластине, имеющей регулируемые опоры. 
Предварительно  прибор  устанавливаем  на  плоскость  жестко  связанную  с  осью  вращения.  При 
этом  для  мы  получаем  на  приборе  некоторые  угловые  показания  - 
Х
  (в  плоскости  OYZ)  на  
"поперечном" и 
У 
( в плоскости OXZ) и "продольном" уровнях. 
Зная  эти  углы  и  учитывая  малость  углов  расположенными  в  перпендикулярных  плоскостях, 
можем  определить  составляющие  единичного  вектора  оси  вращения  n  на  любой  из  введенных  нами 
систем  координат.  Схема  определения  составляющих  вектора  n  может  произвольной,  однако  для 
рассматриваемой  нами  схемы  и  параметрах  задачи,  приведенных  на  рисунке  1  их  целесообразно 
определить в виде рисунка 2. 
 
 
Рисунок 2 - Схема связи между текущей СК
n
 и СК, связанных соответственно с нормалью и 
вертикалью 
Отметим, что СК
n
 это СК связанная с осью вращения и для удобства связана и с текущими СК 
(конечно это необязательно, но оно более наглядно). 
Сложность  задач  управления  ориентацией  солнечных  гелиоконцентрирующих  систем  (ГКС) 
заключается,  в  необходимости  достаточно  точной  ориентации  (до  1  угл.  мин.),  влиянием  на  систему 
управления  метеорологических  факторов  (облачность,  ветер),  сложной  зависимостью  угловых 
координат  Солнца  относительно  Земли  -  нутации  оси  вращения  Земли  и  их  зависимость  от  времени 
года.  Указанное,  учитывая  значительные  габариты  единичных  ГКС,  их  значительное  число  и 
рассредоточенность  на  большой  площади  приводят  к  принципиальным  и  техническим  сложностям 
создания систем управления ГКС и их высокой стоимости. 
Рассмотрение  и  анализ  опыта  решения  задач,  создания  систем  управления  ГКС,  разработки  их 
принципиальных  схем  и  результатов  их  решения,  а  также  определение  задач  создания  эффективных 
систем управления ГКС и является целью настоящей работы. 
 
 
Рисунок 3 - Принципиальная схема системыСолнце – Концентратор - Приемник. 
Одна  из  проблем  создания  концентраторов  солнечного  излучения  это  обеспечение  их 
ориентации вслед за видимым движением Солнца. 
Система  управления  ориентацией  ГКС  в  общем  случае  включает  следующие  основные 
подсистемы: - опорно-поворотное устройство (ОПУ) и собственно систему управления ориентацией.  

87 
 
Системы  автоматического  управления  ориентацией  ГКС,  включали  следующие  элементы  – 
оптический  датчик  положения  луча  (падающего  или  отраженного),  усилитель,  преобразователь 
сигналов  и  исполнительные  механизмы  с  двигателями  и  редукторами  для  поворота  ГКС  в  осях 
вращения.  Работа  системы  происходит  следующим  образом.  Изменение  положения  солнечного  луча 
приводит  к  выработке  на  датчике  сигналов,  которые  поступают  на  усилитель  и  далее  на  двигатель, 
которые  вращают  ГКС  до  тех  пор  пока  рассогласование  на  датчике  не  уменьшится  до  некоторой 
величины, определяемой чувствительностью датчика. 
Для  создания  систем  программного  слежения  ГКС  необходимо  более  детальное  рассмотрение 
проблем, связанных с особенностями таких систем: привязка системы к конкретному географическому 
положению  концентратора;  отсутствие  обратной  связи  с  объектом  слежения;  точность  работы 
механизмов  привода  ОПУ;  точность  выставления  осей  вращения  концентратора.  Разработанная 
методика  используется  для  привязки  программных  угловых  координат  гелиостата  (концентратора)  к 
его  осям  вращения,  а  также  привязки  углового  положения  гелиостата  к  местным  географическим 
координатам, а следовательно и к местному времени - определения базовых угловых меток положения 
гелиостата  (концентратора).  Отметим,  что  в  этих  метках  присутствуют  и  неточности  положения 
реальных осей вращения. 
 
Литература 
1.
 
A.S. Saribayev A. Abdurakhmanov, P. Y. Akbarov, S. A. Fayzeyev, S. Klitshev, A. A. Abdel-Majid, A. 
F.  Abdel-Salam.  The  High  Temperature  Solar  Furnace  of  Tabbin  Institute  for  Metallurgical  Studies, 
Ministry of Industry and Technological Development, ARE  
Bulletin-TIMS  Volume  82 
July 2003 Total page 12 Egipt, Cairo.  
2.
 
Сарыбаев  А.С.  Системы  слежения  гелиоустановок.  Междунар.  конференция  «Международный 
форум  по  обсуждению  разбития  продуктов  и  технология  солнечной  энергетики».  Ланджоу, 
Китай, 2007, 4-5Июль,  
3.
 
СарыбаевА.С., 
Абдурахманов 
А.А., 
Орлов 
С.А., 
Фазилов 
А. 
Влияние 
невертикальностиазимутальнойоси  вращения  концентратора  (гелиостата)  на  точность 
программного слежения Изд-во АН РУз Журнал ‖Гелиотехника‖ 2010, №4, С.80-82  
4.
 
Сарыбаев А.С. Акбаров Р.Ю., Кратенко М.Ю., Распределенная система управления гелиостатами 
большой солнечной печи мощностью 1000 квт.   Междунар.  Научно-практич.  Конференция 
«Возобновляемые источники энергии». ЮКГУ Шымкент, 2010, 18-19 май  
5.
 
Сарыбаев  А.С.Койшиев  Т.К.,  Машинный  метод  исследованияе  оптико-энергетических 
характеристик солнечной станции  
Междунар.  Научно-практич.  Конференция 
«Возобновляемые источники энергии» ЮКГУ Шымкент, 2010, 18-19 май 
6.
 
Отчет  проекта  КН  МОН  РК  «Исследование  и  разработка  автоматизированной  системы 
управления  гелиоустановками для оптимального использования солнечной энергии» Шымкент, 
2012
 
 
 
ӘОЖ 504:620.9 
 
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЭНЕРГЕТИКА САЛАСЫН ДАМЫТУДАҒЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ 
МӘСЕЛЕЛЕР 
 
Сихынбаева Ж.С.,  Ауелбекова А.Е. 
М.Әуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Казахстан 
 
Резюме 
В данной статье рассматриваются загрязнения окружающей среды аэрозолям в задачах развития 
энергетических систем и решение  этих проблем.   
 
Summary 
The  accounting  of  environmental  pollution  by  aerosols  in  problems  of  regional  power  systems,  solve 
accounting problems.  
 
Энергетика бҥгінде әлемдік ӛркениеттің маңызды қозғаушы кҥшіне айналып отыр. Адамзаттың 
XXI  ғасырдағы  тҧрақты  әлеуметтік-экономикалық  дамуын  қамтамасыз  етуде  және  энергетикалық 
сҧраныстарын қанағаттандыруда ядролық энергетика айтарлықтай ҥлес қосуға тиіс. Әлемдік тәжірибе 
кӛрсетіп отырғанындай, Қазақстанда ядролық энергетиканы қолданбастан жақын және алыс болашақта 

88 
 
энергетикалық  кілтипандарды  шешуге  болмайтын  сияқты.  Қазақстан  энергетикасы  ерте  ме,  кеш  пе, 
әйтеуір  осы  жолды  таңдары анық.  Бҧл  ретте  кӛмірсутегімен  салыстырғанда  атом  энергетикасының 
ҥлкен  экономикалық  тартымдылығы  шешуші  рӛл  ойнауы  тиіс.  Алып  қорлары  барына  қарамастан 
уақыт  ӛте  келе  кӛмірсутегі  энергия  тасымалдағыштарының  сарқыла  бастайтыны,  сондай-ақ  парникті 
шығындыларды  шектеу  мен  қоршаған  ортаны  қорғау  бойынша  халықаралық  стандарттарды  сақтауға 
байланысты  экологиялық  қҧрамдас  бӛліктері  де  соған  итермелейді.  Дәстҥрлі  энергетиканы  ядролық-
энергетикалық  технологияға  біртіндеп  алмастыру  едәуір  синергетикалық  нәтижеге  жеткізеді.  Атом 
энергетикасын  дамыту  елдің  энергетикалық  қауіпсіздігін  қамтамасыз  етуге  мҥмкіндік  туғызады,  ал 
оған болашақта энергия ӛндірісін диверсификациялаусыз қол жеткізу мҥмкін емес. /1/ 
Бҧл  электр  энергиясын  сырттан  сатып  алуға  тәуелділікті  айтарлықтай  азайтады  немесе 
толығымен  жояды,  мҧның  ӛзі  шикізат  бағасының  ықтимал  тҧрақсыздығы  және  электр  энергиясына 
сҧраныс кӛп еселеп артуы болжануы жағдайында ҥлкен пайда.  
АЭС  қазіргі  кезде  мейлінше  экологиялық  таза  энергия  ӛндірушілердің  бірі  саналады.  Ядролық 
энергетика экологиялық балансты бҧзбастан ӛндірелетін энергия кӛлемін арттыруға мҥмкіндік береді. 
Бҧл  ауа  қабатына  шығарылатын  зиянды  шығындыларды  болдырмауға  және  жаһандық  экологиялық 
проблемаларды шешу бойынша қабылданған халықаралық міндеттемелерді қамтамасыз етуге септігін 
тигізеді.    Ядролық  энергетиканың  маңызды  абзалдықтарына  экономикалық  тартымдылығы  мен  ҧзақ 
уақыт  бойы  электр  энергиясы  бағасының  тҧрақтылығын  жатқызуға  болады.    Атом  энергетикасын 
дамыту  отандық  машинажасаудың  технологиялық  деңгейін  кӛтеруге,  елдің  ғылыми-техникалық 
қуатын нығайтуға және экономиканың жаңадан жоғарытехнологиялық салаларын жасауға жан-жақты 
ықпал  етеді.  Ӛнеркәсіптік  кәсіпорындардың  АЭС  ҥшін  жабдықтар  шығаратын  халықаралық 
кооперацияға  интеграциялануы  жҥзеге  асады.  Экспорттың  қҧрылымы  жоғары  технологиялық 
ӛнімдердің  –  электр  энергиясы  мен  реакторлық  отын,  болашақта  жаңа  АЭС-тер  ҥлесін  арттыру 
бағытына  қарай  ӛзгереді.  Энергетикалық  ресурстардың  кепілділігі  Қазақстан  аймақтарының 
әлеуметтік-экономикалық тҧрақтылығын қамтамасыз етеді. 
Тҧтастай  алғанда,  Қазақстанда  ядролық  энергетиканың  болашағы  жарқын,  ал  оны  дамыту 
барлық  энергетикалық  саланың  қуатын  айтарлықтай  арттыра  тҥседі.  Елімізде  қуат  кӛзінің  екі  тҥрі: 
гидро-электрстансалары  мен  жылу-электр  стансалары  бар.  Ал  балама  энергия  кӛздері  туралы  әңгіме 
енді-енді  қозғалды.  Балама  қуат  тҥрлері  -  жел,  кҥн  энергиясы  жеткілікті  тҥрде  дамымағандықтан, 
әзірше  электр  энергиясының  базалық  кӛзіне  айнала  алмай  отыр.  Бҧл  біздегі  кӛмір  қорының 
молдығынан ғана емес, салыстырмалы тҥрде алғанда оны ӛндіруге жҧмсалатын шығын да соншалықты 
кӛп  емес.  Ал  тҥптеп  келгенде,  бҧл  -  экономикалық  кӛрсеткіш.  Ал  арзан  энергия  ӛндірудің  қоршаған 
ортаға  зияны,  халықтың  әлеуметтік  жағдайына  тигізер  кері  әсері  есепке  алынбай  отыр.  Оның 
тиімділігін  бір  ғана  мысалмен  дәлелдеуге  болады.  Сӛз  жоқ,  жылу-электр  стансалары  ауаға,  адам 
денсаулығына  және  қоршаған  ортаға  зиянды  қалдықтар  бӛледі.  Ал  Қазақстандағы  бірде-бір  жылу-
электр  стансасы  тҥтінді  газды  тазалау  бойынша  халықаралық  стандартқа  жауап  бере  алмайды.  Одан 
бӛлек,  аталмыш  стансалар  кӛп  мӛлшерде  кҥлді  қоқыс  шығарады.  Оның  ҥйінділері  талапқа  сай 
сақталмаған жағдайда айналаны ластап, топырақты жарамсыз етеді. Қҧрамы алпыс пайызды кӛміртекті 
кӛмірдің  бір  тоннасын  жаққанда  ауаға  таралатын  зиянды  қалдық  мӛлшері  2,2  тоннаны  қҧрайды.     
Қазіргі  уақытта  кӛптеген  мемлекеттердің  экономикасының  тҧрақты  дамуы  ҥшін  энергетикалық 
қауіпсіздіктің  қажетті  кӛрсеткішін  қамтамасыз  ету,  энергия  жағынан  тиімді және  отын  алмастырғыш 
технологияларды жасау және жаппай енгізу міндетті шарты болып табылады. /2/ 
Осыған  сәйкес  ӛнеркәсібі  дамыған  елдер  инженерлік  инфрақҧрылымды  одан  әрі  жетілдірумен 
қатар  электр  энергиясын  ӛндіру  технологиясының  жаңа  тҥрі  ретінде  жаңартылатын  энергия  кӛздерін 
пайдалану  -  энергетикалық  стратегиялық  басым  бағыттардың  бірі.  Соңғы  жылдары  ӛсіп  отырған 
экологиялық  проблемалар  мен  қуат  кӛздерінің  тапшылығына  алып  келді.    Дамушы  елдердің 
практикасында  энергия  ӛндіру  ҥшін  шағын  СЭС,  биомасса  энергиясы,  геотермальды  энергия,  кҥн 
энергетикасы және жел генераторы бәсекеге және ӛмірге қабілетті технологиялар ретінде дәлелденген.  
Әлемдік экономикада парник газдардың шығарындыларын азайту қажеттілігі, жаңартылмайтын 
отын  энергетика  ресурстары  қорларының  азаюы  мен  таусылуы,  климаттың  ӛзгеруімен  байланысты 
экологиялық  мәселелерді сипаттайтын жаһандық  энергетикалық  проблемаларды  шешуге  бағытталған 
жаңартылатын  энергия  кӛздерін  пайдалану  мәселесіне  барынша  кӛп  кӛңіл  бӛлінуде.  Киото 
хаттамасының шеңберінде қабылданған міндеттемелерге сәйкес Қазақстан атмосфераға шығарылатын 
парник  газдардың  шығарындыларының  кӛлемін  2020  жылға  дейін  15  пайызға  дейін  қысқартуды 
жоспарлап  отыр.  Жаңартылатын  энергетика  ресурстарын  пайдалану  Қазақстанның  электр 
энергетикасын  дамытудың  және  экологиялық  проблемаларын  шешудің  басым  бағыттарының  бірі 
болып  табылады.  Сараптық  бағалау  бойынша  Қазақстанда  жаңартылатын  энергетика  ресурстарының 

89 
 
(су энергиясы, жел және кҥн энергиясы) әлеуеті аса маңызды және 1 трлн кВт сағ бағаланады.  ЖЭК 
пайдалануға  жҥргізілген мониторинг 2009 жылы  Қазақстан Республикасында ЖЭК ӛндірілген  электр 
энергиясының  кӛлемі  380  млн  кВт  сағ  болатынын  кӛрсетті.    Жаңартылатын  энергия  кӛздері  - 
сарқылмайтын,  пайдалану  ҥшін  отын  энергетика  ресурстарына  қажеттілік  туындамайтын  және 
қоршаған ортаға зиян келтірмейтін энергия кӛздері. Қазіргі уақытта кӛптеген елдерде ЖЭК дамытуға 
және  пайдалануға  ерекше  кӛңіл  бӛлінуде.  ЖЭК  дамыту  бойынша  нормативтік-заңнамалық  база, 
бағдарламалар  мен  жоспарлар  қабылдануда,  ЖЭК  саласында  ғылыми  әзірлемелер  мен  зерттеулер 
жҥргізілуде.  Бҥкіл  дҥниежҥзінде  жылдан-жылға  жаңартылатын  энергия  кӛздерін  пайдалану  ҥлесінің 
арту  серпіні  байқалды.  Мысалы,  жел  энергетикасын  пайдалануда  қуаттың  тҧрақты  ӛсуі  байқалады 
(жылына 20-30 %).  
Мемлекет  басшысы  Н.Ә.Назарбаевтың  тапсырмасы  бойынша    экономиканы  әртараптандыру 
және бәсекеге қабілеттілігін арттыру арқылы тҧрақты және теңдестірілген ӛсуге бағытталған Қазақстан 
Республикасын  ҥдемелі  индустриялық-инновациялық  дамыту  жӛніндегі  мемлекеттік  бағдарлама 
қабылданған  болатын./3/  Бағдарламаның  нысаналы  индикаторларына  сәйкес  энергия  тҧтынудың 
жалпы  кӛлеміндегі  жаңартылатын  энергия  кӛздерінің  кӛлемі  -  1  млрд  кВт.сағ.  қҧрауы  тиіс  және 
министрлік  ЖЭК  пайдалану  саласындағы  уәкілетті  орган  ретінде  ЖЭК  энергия  балансына  тарту 
мақсатында қажетті жағдай жасау бойынша жҧмыс жҥргізуде. ЖЭК пайдалану саласында жобалардың 
іске  асырылуының  басталғанын  атап  ӛткен  жӛн.  Бҥгінгі  кҥні  бірнеше  отандық  және  шетелдік 
инвесторлар  жел  энергетикасы  және  шағын  су  электр  стансасын  салу  саласындағы  жобаларды  іске 
асыруға ниет білдірді және кірісіп кетті.    
                    

жүктеу/скачать 9,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: