Тексерген: Муханбетчина А. Г. Орал, 2022 жыл Қазақстанда басқару психологиясының даму тарихы

Басқару –бұл адамға белгілі бір өкілеттілікті, берілген билікті пайдалануға мүмкіндік беретін қызмет. Адамдар бар жерде басқару жұмысы болмаса, іс алға баспайды. Басқару мәселесі қазақ халқының ұлы ойшылдары мен ел бастаған ақылгөй даналарын ежелден-ақ ойландырған күрделі мәселелердің бірі. Әрине, басқару басшыдан білімділікті, тәжірибені, ғаламдық деңгейдегі асқан көрегендікті, алдын -ала болжай білу қабілетін талап етеді. Бұл туралы еліміздің тарихында «Қасымханның қасқа жолы», «Есімханның ескі жолы» басқару ісінде сол кездегі ел өміріндегі мәселелерді шешуде адамгершілікке негізделген ұстанымдарды ту еткен. Бұл қазақ халқының басқару ісінде ежелден әділеттілікке, адамның құқын қорғауға, оның қақын жемеуге, өтірік айтпауға, ұрлық жасамауға үйреткенін көрсетеді.Кеңестік дәуірде басқару қызметінің теориялық мәселелері моральдық кодекске негізделді.1991 жылы тәуелсіз, дербес мемлекет болуының арқасында қазақ халқы басқару саласында қол жеткен әлемдік жетістіктерге сүйене отырып, өз басқару психологиясын қалыптастыруда.Қазақстан Республикасының Конституциясында басқару ісінің 3 тармағы және олардың міндеттері нақты көрсетілген.Басқару психологиясының заңнамалық, құқықтық-нормативтік негізі Қазақстан Республикасының Конституциясының баптарын іске асыруға бағытталған 1999 жылғы 23 шілдеде қабылданған No453-I Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңы және 2005 жылғы 3 мамырдағы No1567 Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызметкерлерінің ар-ұждан кодексі туралы» Жарлығы. Заңдылық және билік пен халық арасындағы байланысты нығайту-мемлекеттің тұрақты дамуының кепілі. Заңдылық -легитимность тұжырымдамасы Үкімет пен құқық арасындағы өзара әрекетті қамтиды. Ол мемлекеттің өкілеттігін айқындайды, яғни мемлекетке өз азаматтарына билік жүргізу құқын және осы билік дұрыс жүзеге асатындай дәрежеде мойындау құқын береді. Қазақстан Республикасында әрбір азаматтың ұйым жұмысына, оның ішінде қаржылық жағдайы туралы құжаттарға, орындалып жатқан бағдарламалар мен жобалар және өткізіліп жатқан тендерлерге қатысты ақпараттың тиімділігін арттырып, азаматтардың қоғам өміріне белсене араласуы үшін ұйымның жұмысы жайлы ақпараттың құпия болмауы, яғни транспаренттілік талап етіледі.

• 
  революцияға дейінгі;
  
• 
  жалпы кеңестік;
  
• 
  қазіргі, оны шартты түрде кеңестік кезеңдегі және демократиялық деп бөлуге болады.
  

• 
  бірінші кезең — 1864–1889 жж. аралығы;
  
• 
  - екінші — 1890–1917 жж.;
  
• 
  - үшінші — 1918–1989 жж.;
  
• 
  төртінші — 1990–1995 жылдың қыркүйегіне дейін;
  
• 
  бесінші — 1995 жылдың қыркүйегінен қазіргі кезеңге дейін .
  
• 
  соңғы жылдардағы жергілікті өзін-өзі басқарудың өзекті мәселеге айналуына байланысты, 6-шы, яғни «қазіргі», кезеңді қосуға болады.
  

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. 
   Панасюк В.Ю. Управленческое общение: практические советы. М., 2010 г.
   
2. 
   Назарбаев Н.Ә. «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру», 2017ж.
   
3. 
   Корпоративті басқару: қазақстандық мазмұн. Оқу құралы. С.А. Филиннің жалпы редакциясымен – Алматы, 2010ж., 302 б.
   
4. 
   Корпоративтік этика. Компанияның Байқау кеңесінің 2016 жылғы 10 қазанындағы (№32 хаттама) шешімімен «СҚ-Фармация» ЖШС