антропологиялык теория мемлекеттің шығуын адамнын котамдыктабитатымен түсіндіреді. Мысалы, Аристотель адам коғамдык (саяси) жөне үжымдык тіршілік иесі ретінде белгілі бір коғамдык өмірде, олардың ең жоғарғысы болып саналатын мемлекетте емір сүреді және өз кабілетін дамытады деген көзкарасты бекітті. Демек, осы сүракка сәйкес, коғамдык өмірдің мемлекеттік формасы адам табиғатынын монінде жатыр. Коғамдык келісім теориясы бойынша (Т.Гоббс, Б.Спиноза. Дж. Локк, Ж-Ж.Руссо және баскалары) қоғамдык өмір тәртібін және оның ұйымдастырылуын қамтамассыз ету максатында, адамдар арасында, билеуші мен батынушыларынын арасында саналы түрде және еркіндікпен келісімге келу, шартка отыру негізінде мемлекет пайда болады. Сонымен бірге адамдар өз еркіндігінің (өз билігінің) бір бөлігін мемлекетке береді. Мемлекет шыққанға дейінгі окшауланған индивидтер ендігі жерде біртұтас халыққа айналады. Нәтижесінде билеушілер мен қоғамда өзара құқық пен міндеттер және соңғының іске асуы үшін жауапкершілік кешені пайда болады. - Сонымен катар котамдык келісім теориясында мемлекет адамдарды жаппай ымыраға келтіру органы ретінде пайымдалады.
- Психологиялык теория (Л.Петражицкий, Г.Тард, З.Фрейд жэне баскалары) мемлекеттін шығуын адам психикасының: белгілі бір адамдардың билік еткісі келу қажеттілігі, өзгелердің батынуға тырысуы, еліктеуі, ал баскаларының - бағындыруға, еліктеу үшін үлгі болуы іспетті ерекшелікті касиеттерімен байланыстырады. Алғашкы қауымдық адамның тайпа көсемдеріне, абыздарта, бақсыларға, көз бояушыларға және басқаларына жапсырған қабілеттері мемлекеттің пайда болу, шығу себептеріне айналған.
- Мемлекет шығуының органикалық теориясы (Г.Спенсер, Вормс, Прейс жэне баскалары) XIX ғасырдың екінші жартысында кеңінен етек алды. Бұл кезде ғылым, соның ішінде гуманитарлық ғылым Ч.Дарвин айтқан табиғи сұрыптау идеясының қуатты ыкпалын бастан кешіріп жаткан болатын.
- Органикалык теория өкілдерінің пікірі бойынша мемлекет - бұл организм, оның бөлімдерінің арасындаты тұрақты қарым-қатынастар тірі жанның мүшелерінің өзара байланысына ұксас болады. Яғни, мемлекет биологиялык эволюцияның бір түрі болып есептелетін әлеуметтік эволюцияның жемісі.
Достарыңызбен бөлісу: |
