) Пара алғаны үшін және коммерциялық сатып алғаны үшінші тұлғалардың пайдасына қылмыс жауапкершілікті белгілеу

2) Пара алғаны үшін және коммерциялық сатып алғаны үшінші тұлғалардың пайдасына қылмыс жауапкершілікті белгілеу

«Пара беру» және «Пара алу» қылмыстың әртүрлі құрамдарын болып табылатындығын атап өту қажет, бір құрамы басқаны қамтымайды. Үшінші тұлғалардың пайдасына пара беру пара алу құрамы арқылы енгізіле алмайды, себебі соңғысы пара алу әрекетіне қатысты және пара берушінің жауапкершілігін көздемейді.

Осыған байланысты, ҚК 367-бабына «өзіне немесе басқа адамдарға» сөздерін қосып өзгерістер енгізу ұсынылады.

3) БҰҰ Сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясының 57-бабына сәйкес активтерді қайтару тәртібін мен жағдайларын және олармен билік етуін заңнамада көздеу

БҰҰ Сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясын 57-бабына сәйкес әрбір Қатысушы мемлекет өзінің ішкі заңнамасының негізгі принциптеріне сәйкес өзінің құзыретті органдарына олар басқа Қатысушы мемлекетке жіберілген өтініші бойынша іс-қимыл жасаған кезде тәркіленген мүлікті осы Конвенцияға сәйкес адал үшінші тараптардың құқықтарын ескере отырып, қайтаруға мүмкіндік беру үшін қажет болуы мүмкін заңды және басқа да шараларды қолданады.

Бүгінгі таңда жаңа ҚПК-нің ережелерінен шет мемлекет – Конвенцияның тарапы жәбірленуші және азаматтық талапкер болып танылатындығы бір мағыналы болып табылмайды. Осылай, ҚПК-тің 71-бабына сәйкес қылмыстық құқық бұзушылық өзіне тікелей моральдық, тәндік немесе мүлiктiк зиян келтiрдi деп пайымдауға негiзі бар тұлға қылмыстық процесте жәбiрленушi деп танылады. Осы «тұлға» кім бола алатындығы және ол ретінде басқа мемлекет бола алатындығы түсініксіз. ҚПК-тің 73-бабына сәйкес қылмыстық құқық бұзушылықпен немесе есі дұрыс емес адамның іс-әрекетімен келтірілген мүліктік немесе моральдық зиянды өтеу туралы азаматтық талап қойған жеке немесе заңды тұлға азаматтық талапкер болып танылады. Мәтіннен аталған тұлға ретінде шет елдік тұлғы бола алатындығы түсініксіз.

Осыған байланысты ҚПК-тің 71-бабының 12-тармағын нақтылау ұсынылады.

4) Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексте жеке және заңды тұлғаларды сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылудың ескіру мерзімдерін ұлғайту.

ӘҚБтК-тің 62-бабына сәйкес жеке тұлға әкiмшiлiк сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшiн оны жасаған күннен бастап бiр жыл өткеннен кейiн, ал заңды тұлға сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшін оны жасаған күннен бастап үш жыл өткеннен кейiн әкiмшiлiк жауаптылыққа тартылуға жатпайды,

Бұл ретте, қылмыстық заңнамамен (ҚР ҚК-нің 71-бабы) ескіру мерзімімдерінің өтуіне байланысты қылмыстық жауапкершіліктен босату негіздері көзделген. Бұл ретте, ҚР ҚК-нің 6 бөлігімен ескіру мерзімдері сыбайлас жемқорлық қылмыстарын жасаған тұлғаларға қолданылмайтындығы регламенттелген.

Қылмыстық және әкімшілік құқықтың ұқсас нормаларының айырмашылығы (1 жыл және 3 жыл мерзімсіз жауапкершілікке тартуға қарсы) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарын жасағаны үшін «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңның 4-бабының 8) тармақшасымен көзделген сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтары үшін жазаның бұлтартпастығы қағидатын жоққа шығара отырып әкімшілік құқық бұзушылық істер бойынша іс жүргізу саласында сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың жеткіліксіз іске асырылуын көрсетеді.

Бұдан бөлек, заңды тұлғамен салық салу, бәсекелестікті қорғау саласындағы, кеден ісі саласындағы, Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы, мiндеттi әлеуметтiк сақтандыру туралы, табиғи монополиялар туралы заңнамасы саласындағы құқық бұзушылығы үшін

ескіру мерзімі бес жылды құрайды.

Осылайша, аталған құқық бұзушылықтардың ескіру мерзімі сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтары үшін белгіленген ескіру мерзімдеріне қарағанда үлкен, бұл өз кезегінде тиімсіз, себебі сыбайлас жемқорлықпен күрес мемлекеттің стратегиялық маңызды міндеті болып табылады.

Осыған байланысты сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтары үшін жеке тұлғаларға 3 жылға дейін, ал заңды тұлғаларға 5 жылға дейін ұлғайту мақсаттылы.

5) Сыбайлас жемқорлық фактісі туралыжалған ақпарат хабарлағаны үшін әкімшілік жауапкершілікті жұмсарту (айыапұлдың көлемін 200 АЕК-тен 30 АЕК-ке дейін қысқарту).

Шығыс Еуропа және ЭЫДҰ Орталық Азия елдеріне арналған Сыбайлас жемқорлықпен күрес бойынша Ыстамбулдық жоспарының мониторингінің төртінші раундының ұсынымымен Қазақстанға заңнамалық актілерде сыбайлас жемқорлық қылмыстары туралы хабарлаушы тұлғаларды қорғау туралы нақты ережелерді қарастыру ұсынылады, жекелеп алғанда қысым көрсетпеу және қудалаудан қорғау әсерлі кепілдіктер. Бұдан басқа, сыбайлас жемқорлық туралы анық емес ақпаратты хабарлағаны үшін жауапкершілікті белгілейтін ӘҚБтК-тің ережелерін қайта қарау ұсынылады, себебі сыбайлас жемқорлық фактілері қиын дәлелденеді және олар туралы ақпарат қасақана жалған ақпарат ретінде әдейі қарастырылуы мүмкін.

БП-ның Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөнiндегi комитеттің статистикалық ақпаратына сәйкес соңғы 6 жыл ішінде республика бойынша ӘҚБтК-ның 334-1-бабы бойынша (күші жойылған) және ӘҚБтК-ның 439-бабы бойынша барлығы 3 жағдай тіркелген (2010ж. – 0; 2011ж. – 0; 2012ж. – 0; 2013ж. – 0; 2014ж. – 3; 2015 және 2016жж. – 0).

ӘҚБтК-ның 439-бабымен белгіленген 200 АЕК көлеміндегі айыппұл шектен тыс болып келеді.

Мысалға, өртке қарсы мемлекеттік қызметті, полицияны, жедел медициналық қызметті, апаттық қызметті жалған шақырғаны үшін 30 АЕК көлемінде, қайта құқық бұзушылық үшін – 60 АЕК көлемінде айыппұл салынады.

Осыған байланысты ӘҚБтК-ның 439-бабы бойынша жауапкершілікті жұмсарту ұсынылады.

6) Агеттікке сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саясатын құру мен үйлестіру бойынша, сондай-ақ сыбайлас жемқорлықтың деңгейін бағалауға және мемлекеттік және жеке сектордағы сыбайлас жемқорлық деңгейін анықтау үшін қажетті әлеуметтік зерттеулер жүргізу бойынша уәкілеттіліктер беру.

Сыбайлас жемқорлықпен күрес бойынша Ыстамбулдық жоспарының мониторингінің төртінші раундының есебіне сәйкес сарапшылармен заңнамаға мемлекеттік және жеке секторлардағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саясатын құруға және үйлестіруге бағытталған өзгертулер енгізу ұсынылған, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл стратегиясын орындауға жауапты органға сыбайлас жемқорлық жағдайын бағалау саласында үйлестіру рөлін жүктеу және зертеулер жүргізу мүмкіндігін қарастыру

Агенттік туралы Ереженің 15-тармағына сәйкес Агенттіктің құзыретіне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саясатын құру мен үйлестіру кіреді. Оған қарамастан, бұл Агенттік туралы Ереже мен «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» заң арасында әр түрлі талқылауға әкеліп соқты: соңғысына сәйкес Агенттіктің сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саясатын әзірлеу саласында уәкілеттіліктері жоқ.

Бұдан басқа, ЭЫДҰ сарапшылары жеке сектордағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саясатын құру мен үйлестіру де (бизнес-қоғамдастықтары өкілдерімен ынтымақтастықта) Агенттіктің және басқа уәкілетті мемлекеттік органның құзыретіне кірмейді.

Бұл ретте, Сыбайлас жемқорлыыққа қарсы іс-қимыл стратегиясы жан жақты және бірізді сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шараларының кешенін әзірлеуді және іске асыруды көздейді, бұл өз кезегінде мемлекеттік биліктің барлық деңгейлерінде, сондай-ақ жеке секторда сыбайлас жемқорлықтың анағұрлым төмендеуін қамтамасыз етеді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл стратегиясын жүзеге асыруға жауапты орган болып Агенттік табылады.

Шешілмеген мәселе болып тек қана жария емес жеке секторды да қамтитын және сыбайлас жемқорлықпен аса залалданған салалар, сыбайлас жемқорлық тәжірибелерінің жиілігі жәні моделі, сыбайлас жемқорлық қатынастарының субъетивті құрамы, сыбайлас жемқорлық игілік сияқты бөлшектерді құрайтын сыбайлас жемқорлықты мерзімді бағалауды тәжірибеде қолдану қалып отыр.

Жоғарыдағыны ескере отырып «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңда Агенттіктің сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саясатын құру мен үйлестіру, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық деңгейін бағалау және мемлекеттік және жеке секторлардағы сыбайлас жемқорлық деңгейін анықтауға қажеті әлеуметтік зерттеулер жүргізу бойынша уәкілеттілігін белгілеу ұсынылады.