Т†лен …бдiк?Лы парасат майданы таЎдамалы Алматы «Раритет» 2012

– 464 –
јорјајтыЈы. Он жетi жыл отырып келген адам Јой.
¦рейдiЎ санадан кетуi оЎай ма? БаяЈы заман јайтып
келетiндей з„ресi ґшады да отырады. …лi кҐнге дейiн
т„уелсiздiктiЎ †зiне сенер-сенбесiн бiлмей, басы јатып
жҐр.
Ж у р н а л и с т (Ардагерге). Ал сiз не айтар едiЎiз
јазiргi жасалып жатјан ґлан-асыр тойлар туралы?
А р д а г е р (ойланып). ?лылардыЎ с†зiмен айтсај: «Атај-
јґмар адам – ајылдыларЈа мазај, ајымајтарЈа ке-
меЎгер, жаЈымпаз-алаяјтарЈа олжа ж„не †з бойындаЈы
атајјґмарлыјтыЎ басыбайлы јґлы». Ѕысјасы, б„рi –
пендешiлiк. Адам бойында пендешiлiк јасиеттердiЎ бо-
луы, „рине, бiр жаЈынан заЎдылыј. Мајтаншајтыј,
†зiмшiлдiк, јызЈаншајтыј, атајјґмарлыј – „у баста,
белгiлi бiр д„режеде, жґрттыЎ б„рiнде болады деп ойлай-
мын. Бiрај адам †зiнiЎ пендешiлiгiмен кҐресуi керек јой.
Пенделiк кемшiлiктермен кҐресу арјылы, соларды жеЎу
арјылы адам бекзаттыјја јол жеткiзедi. ?лылыј –
кiшiпейiлдiлiкте. Сондыјтан јолдан ґйымдастырылЈан
дабыра даЎјтыЎ б„рi бекершiлiк. «Арсыз болмай атај жој»
дейдi жарыјтыј Абай. Одан асырып ештеЎе айта алмас-
пыз.
Ж у р н а л и с т. Жарайды, „сiре атајјґмарлыј тура-
лы жајсы айттыЎыз. Бiрај сiздiЎ атаЈыЎыз да ешкiмнен
кем емес: Јалым, академик, Мемлекеттiк сыйлыјтыЎ лау-
реаты, кезiнде М„скеулiк Јалымдар да сiздiЎ атыЎызды
жиi айтјан дейдi. Отбасында да сiздi бајытты жан дегендi
еститiнбiз. ‡зiЎiздi, шынында да, осындай бајытты жан
деп есептейсiз бе?
А р д а г е р. Ѕайдам, шыраЈым, болсај, болЈан шы-
Јармыз. Ѕазiргi тҐрiмiз мынау Јой. Асарын асап, жасарын
жасап, т†рiнен к†рi жајын боп отырЈан адамныЎ †зiн ба-
јыттымын дегенiне кiм сенер дейсiЎ. Тiптi сол атај-даЎ-
јымыз бар дегенге де кҐм„нмен јараймын. Кешегi жарты
„лемдi †згерткен, «кҐн к†сем» атанЈан ЛениннiЎ даЎјы-
нан артыј даЎј бар ма едi? СоныЎ †зi јазiр к†мескi тар-
тып, бар-жоЈы белгiсiз болып барады. ‡ткенде М„скеулiк
телеарналардыЎ бiреуiнде к†шеде жҐрген жастардан Ле-
нин туралы пiкiр сґрап жатыр екен. С†йтсе, жастардыЎ
к†бi тiптi ЛениннiЎ кiм екенiн бiлмейтiн боп шыјты. Бiр

– 465 –
студент јыз бала «ЛениннiЎ кiм екенiн бiлесiЎ бе» десе,
ойланып-ойланып: «Јалым шыЈар» деп жауап бердi. (Та-
ЎырјаЈан тҐрмен жан-жаЈына јарайды). ОныЎ жанында
бiздiкiн тiптi атај деуге бола ма? Сондыјтан адамЈа †лген-
нен кейiн Јана шын баЈасын беруге болады деп ойлай-
мын. ЅалЈаныныЎ б„рi дајпырт.
Ж у р н а л и с т. Осы арада сiзге ыЎЈайсыздау бiр сґрај
јоюЈа рґјсат етiЎiзшi. ¤алым, жазушы, †нер адамдарынан
мен сґбхатты к†п алдым. Сонда бiр байјаЈаным – бґлар
бiр-бiрi туралы аса жајсы пiкiр айтпайтын секiлдi, тiптi
жек к†ре ме деп те ойладым. Бiреуi той жасап, бiреуi ма-
рапатталып жатса, соныЎ б„рiн Јайбаттап, аЈаш атја
мiнгiзiп жатады. Осында јызЈаныштыЎ салјыны секiлдi
бiрдеЎе бар деп ойламайсыз ба?
А р д а г е р. МҐлде жој деп айта алмаймын. Ол ендi
адамына байланысты. «Менен озыЎјырап кеттi» деп јатар-
лас, деЎгейлес адамдардыЎ iшiнде јызЈанатындар бола-
тын шыЈар. Бiрај белгiлi алаяјтыЎ м„ртебесiне јызыЈа-
тын да, јызЈанатын да ештеЎе жој деп ойлаймын. (Пау-
за). «ДҐниеде жајсы деген не, жаман деген не» деген јара-
байыр сґрај бар. Бiрај јанша јарабайыр болса да,
жґрттыЎ к†бi осы сґрајтан сҐрiнедi. ОныЎ Ґстiне жајсы-
ны жајсы деуге, жаманды жаман деуге шамамыз жетпе-
ген кез к†п болды. Шын жајсы мойындалмаЈан кезде
оныЎ орнына жалЈан жајсылар келедi. Содан кейiн жал-
Јан бедел, жалЈан јґрмет, жалЈан тарих, жалЈан †мiр
басталады. ЖалЈан †мiрге адамныЎ етi Ґйренедi. ЖалЈан-
дыј шындыјтыЎ орнына бiржола тајја отырады. (Ойла-
нып). АЈылшын философы Роджер Бэкон: «Ајијатты та-
нуЈа т†рт б†гет бар, – деген. – Бiрiншiсi – жалЈан беделге
бас ию, екiншiсi – ескiнiЎ зиянды „деттерi, Ґшiншiсi –
топастардыЎ пiкiрi, т†ртiншiсi – жалЈан данышпандыј пен
оныЎ мадаЈы». Ѕазiргi тiлмен айтсај, жеке басја табыну-
дыЎ зардабы.
Ж у р н а л и с т. Жајсы мен жаманды айыру Ґшiн
ендi не iстеу керек? ЖалЈан †мiрмен јалай кҐресе ала-
мыз?
А р д а г е р. ШындыЈына келсек, еЎ јиын н„рсе –
жалЈандыјтыЎ †зi емес, жалЈандыјты †зекке теппейтiн,
Ґнсiз јолдайтын, кҐреске жој, јґл мiнездi жајсылардыЎ

– 466 –
†здерi. СолардыЎ iшiнде мына отырЈан мен де бармын.
Сондыјтан жґртја ајыл айтуЈа хајым жој. …неукҐнi
телевизор к†рiп отырсам, бiреу: «ХалыјтыЎ к†зiн
ашайыј, жҐрегiн тазартайыј» деп с†йлеп жатыр. Сол адам
алдымен †зiнiЎ жҐрегiн тазартып алса, жајсы болар едi
деп ойладым. БҐгiнде „ркiм †зiн халыјты т„рбиелейтiн
ґстаз д„режесiнде к†ргiсi келедi. ‡зiн халыјтан ајыл-
дымын деп ойлайды. Халыјты †зiЎ орындамайтын жел
с†збен т„рбиелеудiЎ јажетi жој. Егер шын т„рбиелегiЎ
келсе – „дiлдiк жолында јара јылды јај жарЈан тура-
лыЈыЎмен, жалЈандыјпен жеЎ ґшынан жалЈаспайтын та-
залыЈыЎмен, кҐштiлерге бас ґрмайтын бекзаттыЈыЎмен,
пайда Ґшiн жолдан таймайтын азаматтыЈыЎмен,
кҐрескерлiгiЎмен, јысјасы, iсiЎмен Ґлгi бол. Бола ал-
масаЎ, оны да кешiруге болады, тек к†лгiрсiмей тыныш
отыр. Сондыјтан менiЎ айтарым – „ркiм †зiн-†зi тҐзесiн.
Бар б„ле †зiмiзде...
Ж у р н а л и с т. Жајсы. Ендi тiкелей †зiЎiзге бiр
сґрај. Сiз Ґшiн јайсысы јымбатырај – абырой-атаЈы-
Ўыз ба, „лде отбасыЎыз ба?
А р д а г е р. Атајты бiрiншi јоятын жаЎаЈы атајјґ-
марлар шыЈар. Мен Ґшiн отбасы јымбат. Имангершiлiк,
адамшылыј, махаббат, мейiрiм секiлдi т„Ўiрiлiк ґЈымдар-
дыЎ б„рi отбасынан басталады.
Ж у р н а л и с т (сґбхаттыЎ аяјталуЈа жајындаЈанын
бiлдiре тереЎ дем алып, кҐлiмсiрей). Ал ендi к†рерменге
јандай тiлегiЎiз бар?
А р д а г е р. ЖајсылыјтыЎ екi тҐрi болады, шыраЈым:
бiрi – јґдайдан, ал екiншiсiн адамныЎ †зi жасайды. Ѕґдай
кiмге жајсылыј жасайтынын ешкiмнен сґрамайды, †зi
бiледi. Сондыјтан адамныЎ †зi жасайтын жајсылыјтыЎ
молырај болЈанын јалар едiм. К†ктен тҐсетiн жајсылыј
жој. ‡зiЎ жаса. ‡зiЎ Ґшiн †зiЎ кҐрес. Ал кҐресу Ґшiн,
алдымен, јґл мiнезден јґтылу керек. Сол – тiлегiм.
Ж у р н а л и с т. Рајмет, ата. (АрдагердiЎ јабырЈаЈа
сҐйенiп тґрЈан ґлына јарап) Мына жiгiт сiздiЎ балаЎыз ба?
А р д а г е р (кiн„лi адамдай). И„, менiЎ ґлым Јой.
Ж у р н а л и с т (?лыныЎ јасына келiп). ¤афу етiЎiз, сiз
бен бiз „рiптес болуымыз да мҐмкiн, „ртҐрлi форумдарда
к†рiп јалып жҐремiн. Рґјсат болса, бiр-ај сґрај: жаЎа

– 467 –
„кеЎiздiЎ †ткен тарих туралы пiкiрiн тыЎдадыЎыз. Сiз оЈан
јалай јарайсыз?
? л ы (ыјылассыз). Как јалай јарайсыз? Историю каж-
дый воспринимает по своему разумению. В моем пони-
мании история есть сумма ошибочных поступков челове-
чества. Еще хуже, что мы ошибочно комментируем эту
историю. Создаем нелепые мифы, восхваляем тиранов. В
результате – несправедливое общество и бессмысленная,
безрезультатная борьба со злом. Я согласен с ним в од-
ном: для того чтобы успешно бороться, хотя бы за себя,
человек должен быть определенно свободным. А свобода
придет тогда, когда убьешь в себе хозяина.
Ж у р н а л и с т (аЎырып). Ойбай-ау, орысша айтјаны-
Ўыз не, бiздiЎ хабарымыз јазајша Јой.
? л ы. Извините. В принципе знаю казахский, но я
привык выражать свои основные мысли на русском.
Ж у р н а л и с т (не iстерiн бiлмегендей, „лi де абдырап).
Апырай!.. Мынау јызыј болды Јой... Жарайды онда, осы-
мен доЈарайыј. (ОператорЈа јарап, бiттi дегендi бiлдiредi.
Ардагерге бґрылып). Ал, атай, сау болыЎыз, ауырмаЎыз.
ТаЈы да рајмет.
А р д а г е р. ‡зiЎе де рајмет!
Теледидар јызметкерлерi јґрал-жабдыјтарын жинап,
јоштасып, шыЈып кетедi. Б†лмеде Ардагер, ?лы, ?ры – Ґшеуi
јалады.
Шымылдыј

жүктеу/скачать 1,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: