«ТОҢазытқыш машиналар» ПӘні бойынша

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 

ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

 

3 денгейлі СМЖ құжаты 

ПОӘК 

 

ПОӘК 042-14-1-

05.1.20.43/03-2013 

ПОӘК 

«Тоңазытқыш  машиналар» 

пәні 

бойынша 

оқу- 

әдістемелік құралдары  

«» қыркүйек 2013 ж. 

№1 басылым 

 

 

 

 

 

 

«ТОҢАЗЫТҚЫШ МАШИНАЛАР» ПӘНІ БОЙЫНША  

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КОМПЛЕКСІ  

 

5В072300 Техникалық физика мамандығы үшін 

 

 

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛДАР 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Семей 2013 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2008 

«18» қыркүйек 2008 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 2

 

беті 

 

 

 

Мазмұны 

 

1 ГЛОССАРИЙ ................................................................................................................................................................. 3

 

2  ДӘРІСТЕР ...................................................................................................................................................................... 6

 

3 ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАР ................................................................................................................................... 44

 

4 СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ ............................................................................................................................. 46

 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2008 

«18» қыркүйек 2008 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 3 беті 

 

 

 

1 ГЛОССАРИЙ 

 

Жылуалмасу  −табиғатта  ең  көп  таралған  процестердің  бірі  болып 

табылады,  бір  бірімен  суыту  және  қыздыру  процесстері  диалектика  жағынан 

байланысады. 

Жасанды  суық    –  жылу  бар,  температура  деңгейі  қоршаған  орта 

температусы деңгейінен төмен.  

Жылудың  қайнар  көзінің  төмен  температурасын  (ЖТТ)  дене    деп  атау 

қабылданған немесе олардан жылу бөлініп алынады.  

Қайтымды  айналу  процессте  жасанды  салқындатуды  жүзеге  асырады, 

нәтижесінде  суық  денеден  қоршаған  ортаға  жылуды  тасымалдау,  тоңазыту 

циклы деп атаймыз.  

Жұмысшы  зат,  тоңазытқыш  машина  арқылы  термодинамикалық  цикл 

орындалады , оны тоңазытқыш агент деп атаймыз. 

Компрессорлы  тоңазытқыш  машиналар  энергияны  механикалық  жұмыс 

түрінде қолданады. 

Жылуды  қолданушы  тоңазытқыш  машиналар  –  абсорбентті  және 

буэжектрлі  –  энергияның  қайнар  көзі  ретінде  төмен  потенциалға  қатысты 

жылуды қолданады – ыстық суды, қалдық газдар, пайдаланылған бу, қоршаған 

орта температурасынан жоғары температурасы бар. 

Комплексті  техникалық  қондырғы,  тоңазытқыш  циклы  жүзеге      осының 

көмегімен асады, оны тоңазытқыш машина деп атаймыз. 

Тоңазытқыш машиналар, өте суық денеден өте қыздырылған денеге жылу 

тасымалы  болады  нәтижесінде  тоңазытқыш  агентінің  қайнау  және 

конденцациясы бу тоңазытқыш машинасы деп аталады.  

Дросселдеу  −оның  арықта  тарылуы  арқылы  ағу  процесіндегі  жұмысшы 

заттың түсу тығыздық эффектісін айтамыз. 

Процесс  қайтымды    деп  аталады,  егер  оған  қатысқан  заттар    процесс 

аяқталғаннан  кейін  қалпына  келсе  және  еш  жерде  басқа  қосымша  өзгерістер 

болмаса. 

Процестер,  бұл  шарттарды  қанағаттандырмаса,  оны  қайтымсыз  деп 

атаймыз. 

Ішкі  қайтымсыз  процестері  деп    ішкі  дене  тепе−  теңдік  шартын 

сақтайтын,  ішкі    трене(ысылуы)  және    диффузияның  жоқтығынан  химиялық 

реакция араласапайды және болмайтын процестерді айтуға болады.  

Ішкі  денелер  және  жұмысшы  заттар  арасындағы  тепе  −теңдік  шарты 

орындалса, онда онымен байланысқан процесті сыртқы қайтымды процесс деп 

атаймыз. 

Тоңазытқыш  агенттің  әр  килограмм  циркуляциясы  тоңазытқыш 

машиналар  циклында  салқындатылған  денеден  жылу  алады,  оны 

тоңазытқышөнімділік тоңазытқыш агентінің массасы деп атаймыз. 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2008 

«18» қыркүйек 2008 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 4

 

беті 

 

 

Тоңазытқыш  агентін  сығуға  кеткен  және  кеңею  кезінде  алған  әр  түрлі 

жұмыс жұмысшы цикл деп аталады. 

Тоңазытқыш  агент  арқылы  салқындатылған  дене  алынған  жылуға 

қатысты жұмыс циклы тоңазытқыш коэффициенті деп аталады. 

 Компрессордың  көлемдік  принцип  әрекеті  деп  жұмысшы  заттардың 

белгілі  бір  көлемін  жұмысшы  органдары  сіңіреді,  тұйық  көлемінің  азаюы 

арқасында  ол  сығылады  және  содан  айдағыш  (камера)  бөлмесіне 

ауыстырылады. 

Компрессордың  динамикалық  принцип  әрекеті  деп  компрессордың 

проточную  бөлігі жұмысщы заттар арқылы үздіксіз жылжиды, сонымен қатар 

кинетикалық энергия ағыны потенциалды энергия ағынына ауысады. 

Әр  түрлі  қысым    в  патрубке  және  сығу  кезін  депрессиялық  сіңіру  деп 

аталады. 

Нағыз  өнімділік  көлем    үшін  компрессордың  теориялық  көлемдік 

қатынасы  берілу коэффициенті деп аталады.    

Жанасу  тістері  дегеніміз−  қалыпты  тіс  осі  үшін  немесе  осі  үшін  тегіс 

ұшты кесік тістері шектелген жоба сызығы. 

Сызықты  тізбектелу  деп  атаймыз  –  жылжымайтын  тегіс  нүктелі  жанасу 

қырының геометриялық орнын. 

Жанасу  тісінің  сызығы  деп  атаймыз−теориялық  өлшемі  бар  жанасу 

сызықты  жетекші  және ВМ бұрандалар. 

Тістер арасындағы құйылу впадин көлемі  жетекші және ВМ бұрандалар 

жұп қуысы деп аталады.  

Бастамасының    соңғы  көлем  қатынасы  үшін  қуысы  жұп  айдама  бөлме 

құрау геометриялық сығу дәрежесі деп аталады. 

Бу қуысының  айдаушы әйнекпен жалғанған кезіндегі қысымының сорру 

қысымына қатынасын ішкі сығу дәрежесі деп аталады.  

Бұранданың  шекті  бұрылу  бұрышы  деп  бу  қуысы    сығудың  бас  кезінде 

тістерін алып тұрған жетекші бұрандадан босатылатын бұрышты айтады.  

Жұмысшы дөңгелек потенциалды және кинетикалық энергия ағыны беру 

үшін қызмет етеді. 

Диффузорда  жұмысшы  дененің  потенциалдық  энергия  кинетикалық 

энергияға айналады жұмысшы заттың тежелуі байқалады (қысым энергиясы). 

Қайтымды  бағыттаушы  аппарат  жұмысшы  дөңгелекке  келесі  дәрежедегі 

ағыны (жақындастырады) қолойсыздыққа ұшыратады. 

Статикалық  қысым  қатынасы  жұмысшы  дөңгелекпен  құрылуы  арқылы 

толық қысымды береді, оны реактивті дәрежесі деп атаймыз.  

Помпаж  –  бұл  компрессор-тор  жүйесіндегі  автотербеліс  процесі, 

сондықтан  қыздыру  қысымы  кенеттен  төмендейді,  ал  газ  бағыты  керісінше 

өзгереді. 

Төмен температураның қайнар көзі (ТТҚ)- бұл дене немесе орта , бұдан 

жылу қолайсыздыққа ұшырайды. 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2008 

«18» қыркүйек 2008 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 5 беті 

 

 

Жоғары температураның қайнар көзі (ЖТҚ)- бұл дене немесе орта , бұдан 

жылу бөлініп шығарылыды. 

Тоңазытқыш  агенті-  тоңазытқыш,  жылунасосты  және  құрама  циклдері 

іске асуында  жұмысшы заттар үшін жылуды машиналарда тасымалдау.  

Конденсатор-  жылудың  қайнар  көзі  жоғары  температура  немесе 

салқындату ортасында жұмысшы заттарға жылуды беру үшін қызмет етеді. 

Буландырғыш – ондағы жұмысшы зат төмен температура қайнар көзінен 

алынған жылу есебінен қайнайтын тоңазытқыш машина элементі. 

Компрессор-  бу  және  газтәріздес  жұмысшы  затты  сығатын  және 

тасымалдайтын тоңазытқыш машина элементі 

Агрегаттау  —тоңазытқыш  машинаның  жұмысын  жақсарту  үшін 

үйлестірілген 

(унифицированных) 

элементтерден 

тұратын 

әр 

түрлі 

жабдықтарың біріктірілуі (қиыстырылуы) компоновка. 

Тоңазытқыш  агрегат  –  бұл  тоңазытқыш  машиналардың  әртүрлі  негізгі 

элементінен жобаланып құрылған және біртұтас одақты қосымша құрылғы.  

Агрегатты  комплексті  тоңазытқыш  машина  –  бұл  тоңазытқыш 

машиналардың  барлық  элементтерінен  жобаланып  құрылған  бір  немесе 

көптеген одақта.  

Буландырғыш-конденсатор-элементінің 

каскатты 

тоңазытқыш 

машиналары,  каскаттың  төменгі  және  жоғарғы  тарауларын  өзара  бір  бірімен 

байланыстырыды.  Каскаттың  жоғарғы  тарауы  үшін  буландырғыш,  ал  төменгі 

тарауы үшін- конденсатор қызмет етеді. 

Температураның  қысымы  көбейеді  әртүрлі  температураның  ақырғы 

жұмысшы заттардың өзара және ішкі орта және сыртқы орталарда.   

Жылу  беру  дегеніміз  –    қатты  қабырға  арқылы  бір  сұйық  ортадан  басқа 

сұйық ортаға бөлініп берілген жылу процессі.  

Жылуөткізгіштік  –  бұл  жылу  алмасу,  себебі  микробөлшектің  өзара 

әрекеті  бір  дене  бөлшегі  немесе  шектелген  дене  бөлшегінде  әртүрлі 

температурасы болады. 

 Жылу  алмасу    –  ретсіз  алмасу  нәтижесінде  энергияның  берілуі, 

бағытталмаған  микробөлшек  қимылы,  сонымен  қатар  берілген  энергия  саны 

жылу деп аталады. 

Жылу  алмасу  аспабы  –  бір  ортадан  келесі  ортаға  жылу  беру  үшін 

арналған қондырғы. 

Жылуөткізгіш  коэффициенті  жылу  ағынының  қуаттылығын  анықтайды, 

температурасы 1 К/м градиенте 1 м2 арқылы жеңіл желпі өтеді. 

Жылуқайтарым  (беру)  коэффициенті  жылу  ағынының  қуаттылығын 

анықтайды , сұйықтан қабырғаға (немесе керісінше)  жеңіл −желпі 1 м2 арқылы 

сұйық және қабырға арасындағы әртүрлі температура 1 градуста өтеді.  

Конвекция  –  бұл  кеңістіктегі  сұйықты  немесе  газ  көлемін 

ауыстырылуындағы жылуды тасымалдау.    

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2008 

«18» қыркүйек 2008 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 6

 

беті 

 

 

Конвективті  жылуалмасу  –  бұл  қатты  және  сұйық  немесе  газ  арқылы 

жылуөткізгіштік  және  конвекциямен  бір  мезгіл  аралығында  жылуалмасу 

процессі. 

Жылу ағыны – жеңіл желпі (шала шарпы) өндіру арқылы уақыт бірлігінде 

берілген жылу саны. 

Жылусыиымдылығы    –  зат  бірлігіндегі  температурасын  бір  градусқа 

өзгерту үшін жылу санын міндетті түрде жұмсау керек. 

Камералы қондырғы – бұл жылуалмасу аппараты (батареялар),бөлмедегі 

ауаны салқындату үшін қызмет етеді. 

        

 

2  ДӘРІСТЕР 

 

Дәрістер  –  бұл  оқулық  сабақтарының  түрі,  оның  мақсаты  тәртібі  ойша 

сақталып пәннің түсіндірілетін теориялық сұрақтарын қарастырудан тұрады. 

 

Модуль 1. Тоңазытқыш машиналардың компрессорлары 

 

1 Дәріс 

Тақырыбы: Кіріспе. Тоңазытқыш машинаның теоретикалық негізі.    

 

Сұрақтар  

 

1 Кіріспе.  

2 Төмен температураның алынуы физика негізінде? 

 3 Дросселлдеу дегеніміз не? 

4 Ұлғаю процессі арқылы сыртқы жұмысты алу қалай? 

 

Өзіңді өзің тексер? 

 

1 Жасанды суық дегеніміз не? 

2 Жасанды суықты қандай түрде алуға болады? 

3 Төменгі температура шегінің жасанды салқындатуын атаңыз ? 

4 Тоңазытқыш машиналар қандай топқа бөлінеді? 

5  Дросселлдеу процессінің Формулировка 

6  Дросселдеу процессі неге изоэнтальпия болып табылады? 

7  Дросселл  эффектісінің  дифференциалдық  түрдегі  формуласын 

көрсетіңіз? 

 

Ұсынылған әдебиеттер тізімі: 

1  Холодильные  машины  /А.В.  Баранеко,  Н.Н.  Бухарин,  В.И.  Пекарев, 

И.А.Сакун,  Л.С.  Тимофеевский.  Под  общ.ред.  Л.С.  Тимофеевского.-

СПб.:Политехника, 1997.-992 с. 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2008 

«18» қыркүйек 2008 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 7 беті 

 

 

2  Холодильные  машины  /Под  ред.  И.А.  Сакуна.-Л.:машиностроение, 

1985.-160 с. 

 

2 Дәріс 

 

Тақырыбы:  Қайтымды циклдің термодинамикалық негізі 

 

Сұрақтар  

 

1 Кейбір анықтамалар және түсініктемелер. 

2 Қайтымды процестің классификациясы. 

3 Қайтымды циклдағы қайтымсыз шығындар. 

 

Өзіңді− өзің тексер? 

 

1 Төмен температураның шығудың қайнар көзі деп нені айтады? 

2 Жоғары температураның шығудың қайнар көзі деп нені айтады??  

3  Жоғары  температураның  шығуының  қайнар  көзінің  жылуы  неге 

теңестіріледі? 

4 Қайтымды циклдың қандай  түрлерін білесіздер? 

5 Тоңазытқыш коэффициенті деп нені атаймыз? 

6 Жылу насосының энергетикалық эффективі нені сипаттайды? 

8 Қандай процес қайтымды және қайтымсыз деп аталады? 

9    «Сыртқы  қайтымды  процесс  »,  «ішкі  қайтымсыз  процесс»  термині 

дегенді қалай түсінуге болады? 

10  Қайтымды  процесс  кезінде  қандай  негізгі  шығындар  міндетті  болып 

келеді? 

11  Қайтымсыз  байланысқанда  шығынды  есепке    алған  Гюи  –Стодол 

теңдеуін қай  кезде қолдануға болады,? 

 

Ұсынылған әдебиеттер тізімі: 

1  Холодильные  машины  /А.В.  Баранеко,  Н.Н.  Бухарин,  В.И.  Пекарев, 

И.А.Сакун,  Л.С.  Тимофеевский.  Под  общ.ред.  Л.С.  Тимофеевского.-

СПб.:Политехника, 1997.-992 с. 

2  Холодильные  машины  /Под  ред.  И.А.  Сакуна.-Л.:машиностроение, 

1985.-160 с. 

 

3 Дәріс 

 

Тақырыбы:   Тоңазытқыш машинаның жұмысшы заттары. 

 

 

Сұрақтар 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2008 

«18» қыркүйек 2008 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 8

 

беті 

 

 

 

1Жұмысшы зат классификациясы. 

2  Тоңазытқыш  машина  жұмысшы  заттардың  термодинамикалық,    теп-

лофизикалық, физика-химиялық және физиологиялық қасиеттері. 

3  Жұмысшы  заттардың  таңдалуы  тоңазытқыш  машиналардың 

сипаттамалары және олардың көрсеткішіне әсері?  

 

Өзіңді− өзің тексер? 

 

1Тоңазытқыш  агентке  шартты  мағынасын  беріңіз,  егер  олардың 

химиялық формуласы: CHFCl2, CHF2Cl, NH3, C2 F3 Cl3, C2F5Cl, C2H2F4. 

максималды болады? 

3Тоңазытқыш агенттің келесі түрдегі : R12, R22, R717 жіберілуге болды 

деген   концентрациясын атаңыз?  

4Тоңазытқыш  агенттің  келесі  түрдегі    R12,  R22,  R717,  R134а. 

классификацияға қатысты қандай топтар жатады?  

5 Кризистік нүкте деген не? 

6  Қайнау  температурасының  қалыпты  кезін  келесі  түрдегі  тоңазытқыш 

агентте R12, R22, R717, R134а, R502 атаңыз?  

7  Тоңазытқыш  агентті  қолданғанда  R12,  R22,  R717  қандай  майлауға 

арналған май қолданылады?  

8  Конденсатор  және  буландырғыш    жылуалмасудағы  сипаттасасы 

жұмысшы заттардың қасиетіне қалай байланысты?  

 

Ұсынылған әдебиеттер тізімі: 

1  Холодильные  машины  /А.В.  Баранеко,  Н.Н.  Бухарин,  В.И.  Пекарев, 

И.А.Сакун,  Л.С.  Тимофеевский.  Под  общ.ред.  Л.С.  Тимофеевского.-

СПб.:Политехника, 1997.-992 с. 

2  Холодильные  машины  /Под  ред.  И.А.  Сакуна.-Л.:машиностроение, 

1985.-160 с. 

 

4 Дәріс 

 

Тақырып. Жұмыс ортасын даярлау 

 

Сұрақтар 

1

 

Өлшем бірліктерін қою командасы. 

2

 

Сызба шекараларын қою командасы. 

3

 

Сызба режимін қою командасы. 

4

 

Қолданушының координаттар жүйесін орнату командасы. 

5

 

Жүйелік айнымалыларды баптау командасы. 

 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2008 

«18» қыркүйек 2008 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 9 беті 

 

 

 

UNITS командасы 

Тағайындалуы:  Сызықты  және  бұрыштық  шамалардың  көрсету  дәлдігін 

және формат тағайындауға мүмкіндік береді. 

Ескерту 

1.

 

UNITS командасы байқалмайтын команда. 

2.

 

UNITS командасы  

Команда UNITS – экран дисплейі графиктік режим жұмысынан мәтіндік 

жұмысқа ауысады. 

3.

 

Егер  бұрыштық  шамалар  градустар/минуттар/секундтар  түрінде 

бейнеленеді,  онда  бұл  шамалардың  сандық  мағыналарын  келесі  форматта 

енгізу қажет: AdM’S, мұндағы А, М – бүтін сан; S- нүктемен ондық сан. 

LIMITS командасы  

Тағайындалуы:  Берілген  сызудың  шекарасы  бет  кеңістігінде  немесе 

модель кеңістігінде тағайындайды және оларды қадағалауға мүмкіндік береді. 

ЛИМИТЫ  командасы  сызуға  мүлдем  әсер  етпейді,  ол  үш  көмекші 

функцияны орындайды: 

1) нүкте  коодинаттары  тапсырмасы   шекті  лимиттерді  жоққа  шығарады, 

«Outside limits (лимиттан тыс)» хабар береді және нүктені енгізуге сұранысты 

қайталайды; 

2)    GRID  (Тор)  режимін  қосуда  қосымша  тор  белгілі  лимитпен  сызу 

ауданын ғана жабады; 

3)      Лимиттер  ZOOM  ALL  (бәрін  көрсету)  командасымен  экранда 

сызудың ең үлкен бөлігін көрсетуі мүмкін екенін анықтайды. 

Формат командасы келесідегідей: 

Command : ON/OFF//: 

(Қосу/Өшіру <Сол жақ төменгі бұрыш >/<берілген мәндер >:) 

Бұл команда бойынша болады:  

1)  ON/OFF  опциясымен  шектерді  сақтауды  бақылаудан  бас  тартуға 

немесе қоюға болады; 

2) нүктені экранға қойып, жоғарғы оң жақ бұрышындағы мәндерге сұрақ 

қойылғаннан кейін, сол жақ төменгі бұрышындағы  жаңа мәндерді анықтайды; 

Upper right corner : 

          (Жоғарғы оң жақ бұрыш<берілген мәндер >:) 

Бос  жауап  беріп,  яғни  RETURN  батырмасын  басып,  жоғағы  оң  жақ 

бұрышты ауыстырамыз.  

UCS командасы  

Тағайындалуы:  Сызуда  меншікті  жүйе  координаталарын  анықтауға 

мүмкіндік береді.  

 

Бақылау сұрақтары 

 

1

 

Өлшеу бірліктерін қандай команда тағайындайды? 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2008 

«18» қыркүйек 2008 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 10

 

беті 

 

 

2

 

Сызу шекарасын қандай команда тағайындайды? 

3

 

Қолданбалы жүйе координаталарын қандай команда тағайындайды? 

4

 

Ауыспалы жүйелік қандай команда реттейді? 

 

Ұсынылатын әдебиеттер 

 

1 Финкельштейн Э. AutoCAD 2004. Библия пользователя.: Пер. с англ. – 

М.: Издательский дом «Вильямс», 2005. – 1184 с. 

2  Федоренков  А.П.,  Басов  К.А.,  Кимаев  А.М.  AutoCAD  2000:  практиче-

ский курс: М. «ДЕСС КОМ», 2000 – 527. 

 

5 дәріс.  

Тақырып.Түзету және сызу нәтижесі 

  

Дәрістік сабақ мазмұны  

1

 

Сызық сызу командасы. 

2

 

Түзету командасы. 

 

Барлық  қарастырылып  отырған  командалар  Draw  менюінде  топқа 

бөлінеді.  

SPLINE командасы 

Тағайындалуы:  Үзінді  сызығының  немесе  бөлу  сызығының  түрі  мен 

қиындысы тегіс толқынды сызық сызуға қызмет етеді. 

AutoCAD жүйесі біртекті емес рационалды Всплайндар (NURBS-қисық). 

Сплайндар кейбір көптеген нүктелер негізінде салынатын екі өлшемді және үш 

өлшемді объектілер бола алады. 

Егер  соңғы  және  бастапқы  сплайн  нүктесін  тегіс  сызықпен  қосу  керек 

болса, онда бұл система қосымша сұрақты іске қосу үшін С қолданылады.   

Егер  сплайн  өтуі  тиіс  соншалықты  жақын  болатын  енгізу  нүктесін  қою 

үшін  F қолданылады. Тегістеу мүмкіндігінің шамасы берілген сызудың өлшем 

бірлігінде көрсетіледі. Келісім бойынша мүмкіндік мәні 0 деп алынған, берілген 

нүктеден сплайн дәл өтеді. 

Егер  соңғы  сызылған  сегмент  сызығынан  бас  тарту  қажет  болса  U 

қолданылады.   

Ескертулер 

1.  Object  параметрін  таңдау  жүйенің  негізгі  бастапқы  сұрағында    дұрыс 

сплайнға  жартылай  сызықты  тегістелген  сплайнмен  түрлендіруге  мүмкіндік 

береді.  Бұл  параметрді  енгізгеннен  кейін  жартылай  сызығы  бар  тегістелген 

сплайнмен көрсетілуін қарастырады. 

2. Сплайн бірыңғай объект сияқты жүйемен өңделеді. 

3. Сызық қалыңдығы берілмейді және берілген бөлік үшін тағайындалған 

қалыңдыққа сәйкес келеді. 

ПОӘК 042-14-1-05.1.20.43/03-2008 

«18» қыркүйек 2008 ж. №1 басылым 

 

56 беттің 11 беті 

 

 

4. U параметрін  көпретті қолдану реттелген сегмент сызықтарын жоюға 

әкеледі. 

5. Егер қосымша екі сегменттен аспайтын сплайн сызылса С параметрін 

қолдануға болады. 

RAY командасы  

Тағайындылуы: Бастапқы нүктесі болатын «жартылай шексіз» түзу сызық 

сызу үшін қолданылады; контурлы сызықты сызуда база сияқты қолданылатын 

екі  өлшемді  және  үш  өлшемді  қосымша  құрылыстар  сызуды  орындауда 

қолданылады. 

Ескерту  

1.  Сәуленің  шексіз  ұзындығы  Extents  параметрімен  ZOOM  командасын 

орындау  жүйесімен  ескерілмейді,  қорыта  келгенде  графиктік  терезеде  тек 

сызуда болатын нақты объектілер бейнеленеді.  

2. Сызық қалыңдығы берілмейді және берілген қабат үшін тағайындалған 

қалыңдыққа сәйкес келеді.  

XLINE командасы  

Тағайындалуы:  Шексіз  түзу  сызық  сызу  үшін  қолданылады;  контурлы 

сызықты  сызуда  база  сияқты  қолданылатын  екі  өлшемді  және  үш  өлшемді 

қосымша құрылыстар сызуды орындауда қолданылады. 

Жүйе  командасына  бірінші  сұрақ  және  қосымша  параметрлер  тізімі 

жауап береді: 

Егер  горизонтальды  қосымша  сызық  тұрғызу  қажет  болса  Н 

қолданылады. 

Егер вертикальды қосымша сызық тұрғызу қажет болса, V қолданылады. 

Егер анықталған бұрышпен X осіне қосымша сызық тұрғызу қажет болса, 

А қолданылады. 

Егер  берілген  бұрышты  ортасынан  бөлетін  (бұрыш  биссектрисасы) 

қосымша сызық тұрғызу қажет болса, В қолданылады. 

Егер  берілген  түзу  сызықты  сызу  сегментінен  анықталған  қашықтықпен 

оған параллель қосымша сызық тұрғызу қажет болса, О қолданылады. 

  Ескерту  

1.  Сәуленің  шексіз  ұзындығы  Extents  параметрімен  ZOOM  командасын 

орындау  жүйесімен  ескерілмейді,  қорыта  келгенде  графиктік  терезеде  тек 

сызуда болатын нақты объектілер бейнеленеді.  

2. Сызық қалыңдығы берілмейді және берілген қабат үшін тағайындалған 

қалыңдыққа сәйкес келеді.