Топырақ туралы қазақша реферат
жүктеу/скачать 16,6 Kb.
|
Реферат топырақ туралы
|
Реферат
Орындаған-Атабай Жанель
Топырақтың органикалық заттары Топырақтағы қарашіріктің (гумус) негізгі көзі-өсімдіктердің, микроағзалардың, жәндіктердің органикалық қалдықтары, қолданылған органикалық тыңайтқыштар және себілген ауылшаруашылық дақылдарының қалдықтары. Топырақтың маңызды бөлігі- органикалық заттар. Топырақтың органикалық бөлігі екі топқа бөлінеді: 1)Өсімдік және жәндіктер қалдықтарынан пайда болған шірінділенбеген органикалық заттар. 2)Ерекше табиғи және өзіндік шіріген органикалық заттар. Шірінділенбеген органикалық заттардың тобына қураған, бірақ әлі ыдырамаған немесе жартылай ыдыраған өсімдіктердің қалдықтары (тамыры, жапырақтары) және жәндіктердің (құрттар, буын аяқтылар және тағы басқалар) қалдықтары кіреді. Мұндай органикалық хаттар өсімдік үшін өте маңызды қоректік заттармен салыстырғанда топырақта тез ыдырайды да, өсімдік оңай сіңіретін минералдық формаға айналады. Қарашірік заттар құрамы мен қасиеті жағынан мынадай топтарға бөлінеді: гумин қышқылы, фульноқышқылы, гуминдер және гиметомеландық қышқылдар. Гумин қышқылдарының түсі қара, құрамында 52-63% көміртегі болады. Олар суда нашар ериді, бірақ сілтінің жеңіл (аз) ерітіндісінде ериді, молекулалық массасы жоғары, қышқылдық сипаты төмен болады. Фульноқышқылдар сабанды-сары түстен қызғылт түске дейін ауытқиды. Олардың құрамында 40-48% — ға дейін оттегі, 4-6% сутегі және 2-6% азот бар. Олар суда, минералдық қышқылдарда және әлсіз сілтілерде жақсы ериді, қозғалғыш, қышқылдық қасиеті басым, молекулалық массасы төмен. Гумин-топырақ құрамына кіретін органикалық зат, қышқылдарда, сілтілерде, органикалық еріткіштерде ерімейді. Гиметомеландық қышқыл-қарашіріктік қышқылдар тобына кіретін, этанолда еритін органикалық зат. Қарашірік топырақ құнарлылығының негізгі көрсеткіші болып табылады. Қарашіріктің топырақтағы мөлшері пайызбен, ал 1 гектардағы қоры тоннамен есептеледі. Оның қара топырақтағы мөлшері 6-8%, ал сұр топырақтарда бұл көрсеткіш 1-3%-ға тең. Топырақта қарашіріктік заттардың аз ғана бөлігі бос күйде болады. Олар топырақтың минералдық бөлігімен әрекетке түсіп, органоминералдық қосылыстар түзеді, ол қарашіріктің топыраққа бекуінде маңызды рөл атқарады. Қарашірік топырақтың барлық агрономиялық қасиетіне әсер етеді, оның физикалық-механикалық қасиетінің жақсаруында аса маңызды рөл атқарады және топырақтағы қоректік элементтердің (N. P. K. Ca, микроэлементтер) көзі болып табылады. Сондай-ақ , құрылымдық агрегаттардың түзілу материалы ретінде қызмет етеді, топырақтың байланысуын реттейді, өңдеу жұмысында кездесетін қиындықтарды азайтады, газ алмасуды жақсартады, микроағзалардың тіршілігін, органикалық заттардың ыдырауын, өсімдік тамырының тыныс алуын, топырақтың су сіңіру қабілетін жақсартады. Қарашірік әр түрлі заттарды сіңіре және сақтай алады, баяу минералданады, өсімдіктерді қоректік заттармен бірте-бірте қамтамасыз етеді, топырақта жылу өткізуге әсер етеді, биологиялық белсенді заттардың (ферменттер, витаминдер), пестицидтердің тезірек ыдырауына әсер етеді. Органикалық заттардың топырақта аз мөлшерде екендігіне қарамастан, олар топырақтың құнарлылығын арттыруда, өсімдікті қоректендіруде маңызды рөл атқарады. Оның құрамында азоттың барлық қоры, фосфор мен күкірттің ауқымды бөлігі, аздап калий, кальций, магний және тағы басқа қоректік элементтер болады. Микроағзалардағы органикалық заттарды ыдыратудың нәтижесінде элементтердің бәрі өсімдіктер жеңіл сіңіретін минералдық қосылыстарға айналады. Топырақтың құрамындағы қарашірікті көбейтудің негізгі тәсілдері мыналар: топыраққа үнемі органикалық тыңайтқыштар беріп отыру, сидералды дақылдарды, көп жылдық шөптерді егу, қышқыл топырақтарды әктеу, топырақты дұрыс өңдеу, мелиоратингтік шекараларды жүзеге асыру. Топырақ пайда болуына, түзілуіне, қасиеттеріне және ерекше белгілеріне қарай жіктеледі. Қазіргі кездегі жіктеуде топырақтың генетикалық ерекшеліктерінен басқа кейбір агроөндірістік, мысалы гранулометриялық құрамы, мәденилендіру дәрежесі есепке алынады. Топырақ типке, типшеге, туыстыққа, түрге және түршелерге бөлінеді. Топырақ типтері бірдей табиғи жағдайда пайда болған топырақтарды, яғни олардың топырақ түзілу процесі және қасиеттері бірдей. Қазақстан топырағының негізгі типтері болып қара топырақ, қызыл-қоңыр, сұр, өзен аңғары топырағы саналады. Топырақтың әрбір жекелеген типтері типшелерге бөлінеді. Мысалы, оңтүстік қара топырақ сілтіленген, кәдімгі және басқа да түршелерге бөлінеді. Қазақстан аумағында негізгі топырақ типтерін жіктеу топырақтың белдік және тік аймақтық заңнына сәйкес жүргізіледі. Қазақстан Республикасында топырақ аймағы төмендегідей ауысып отырады. Республиканың солтүстік жағы қара топырақ аймағына жатады. Бұған Солтүстік Қазақстан облысы толық, Қостанай облысының көпшілік жері, Ақмола және Павлодар облыстарының солтүстік аудандары кіреді. Қара топырақ қоңыр топырақтарға ауысады, оған Қостанай облысының онтүстігі, Ақтөбе, Ақмола облысының басым көпшілігі, Павлодар, Орталық Қазақстан, Шығыс Қазақстан облыстарының көптеген бөлігі жатады. Қоңыр топырақты аймаққа Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Ақмола, Орталық Қазақстан, Шығыс Қазақстан облыстарының көпшілік жерлері және Атырау, Қызылорда облыстарының солтүстік бөліктері жатады. Республиканың оңтүстігі сұр- қоңыр топырақты жерлерге жатады. Сонымен қатар бұл аймаққа Атырау, Маңғыстау облыстары жерінің көптеген бөлігі, Қызылорда облысының оңтүстігі, Оңтүстік Қазақстан және Алматы облысының солтүстік жағы кіреді. Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Алматы облыстарының тау бөктері аймағы-сұр топырақты жерлер. Қазақстанның оңтүстік, оңтүстік-шығысындағы тауарларының, Тянь-Шань, Алтай тау жүйесіне кіретін бөлігінде тік (нертикальды) топырақ аймағы байқалады. Қазақстанда интераймақтық топырақтар кең таралған. Оларға сортаң, кебірлі, кермекті сұр топырақ және шалғынды топырақты жерлер жатады. жүктеу/скачать 16,6 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|