Сұлу (715-738 жж.)
|
Сұлу қаған тұсында астана Тараз (Талас). Сұлу қаған тәуелсіздіктерін сақтап қалу үшін үш жақты соғыс жүргізді: батыста арабтар, шығыста Қытай, Солтүстік-шығыста Шығыс Түркі қағанаты. Сұлу құдандалық арқылшы өзі Тибет патшасының қызына үйленді, ұлын шығыс түріктерінің билеушісі Білгеннің қызына үйлендірді. 720-721 жж. Сұлудың әскербасы Кули Шор Соғды жеріндегі арабтарды қуып шығып, жеңіске жетті. 737 жылы Тоқарыстанда Сұлу қағанмен қарлұқтар бірігіп, арабтарға ойсырата соққы берді. 738 жылы Сұлу Навакет қаласында Баға тарханның опасыздығынан қаза табады. Арабтар Сұлу қағанға «Сүзеген» деп ат берді. («Әбу Музахим»). Сұлу қағанның тұсындв арабтардың шапқыншылығын Орта Азия тарапынан тежеді.
|
Тұқарсан Құтшар (738-740жж.), Сұлудың баласы
|
Сары мен қара түркештердің билік үшін таласы күшейді.
|
746 жылы қарлұқтар Алтай мен Тарбағатайдан Жетісуға қоныс аударды. Осы жағдайды пайдаланып, 748 жылы Қытай Суябты басып алды. 751 жылы Атлах қаласында (Тараз қаласының маңы) түркеш+қарлұқ+арабтар қытай әскерлеріне қарсы ойсырата соққы берді, қытайлар Жетісудан біржолата кетті.
|
Жыпыр (749-753жж.) қара түркештен
|
Араб, қытай шапқыншылығы, тақ үшін таластан мемлекет әсірей түсті. 756 жылы Түркеш қағанатын құлатын, Қарлұқ қағанаты келеді.
|
Түрік, Батыс Түрік, Шығыс Түрік қағанаты
Тест
1. Біздің жерімізде ерте орта ғасырларда ірге тіккен алғашқы феодалдық мемлекеттердің бірі
А) Түркеш қағанаты
В) Түрік қағанаты
С) Батыс Түрік қағанаты
D) Шығыс түрік қағанаты
Е) Қарлұқ қағанаты
2. Қандай оқиғадан кейін Бумын Түрік қағанатының билеушісі болды.
А) Жужандарды жеңген соң
В) Ұйғыр қағанатын жеңген соң
С) Енисей қырғыздарын жеңген соң
D) Арабтарды жеңген соң
Е) Эфтолиттерді жеңген соң
3. “Теле сөзінің мағынасы.
А) Ұйғыр
В) Қарлұқ
С) Түрік
D) Оғыз
Е) Қимақ
4. Түріктердің шаруашылығы
А) Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы
В) Аңшылық
С) Балық аулау
D) Егіншілік
Е) Ешқандай шаруашылықпен айналыспады
5. “Түрік” этнонимі бірінші рет деректерде қашан кездесті
А) 542 ж.
В) 545 ж.
С) 546 ж.
D) 547 ж.
Е) 548 ж.
6. Бумын елді қай кезеңде басқарды.
А) Монғол
В) Түрік
С) Қазақ
D) Батыс түрік
Е) Қарлұқ
7. 552 ж.құрылған қағанат?
А) Түргеш;
В) Түрік;
С) Қимақ;
Д) Оғыз
8. Қай қағанның кезінде жужандар бас көтерместей болып жеңілді?
А) Бумын;
В) Анағұй;
С) Қара Еске;
Д) Мұқан
9. Түрік қағанатының ыдыраған жылы?
А) 552ж.;
В) 545ж.;
С) 603 ж.;
Д) 563 ж.
10. «Тат» деп кімді айтқан?
А) Құлды;
ә) қалың бұқараны;
б) ақсүйектерді;
в) әскерилерді
11. Ежелгі түріктердің наным-сенімі?
А) отқа табыну;
В) пұтқа мінәжат ету;
С) жануарларды киелі санау;
Д) бұлтқа табыну
12.Бумын қағанның мұрагерлері кім?
А) Керей мен Жәнібек
В) Құтылық
С) Мөде мен Сұлу
Д) Мұқан және Қараеске
13.Ежелгі түркі жазу ескерткіштері қайсы жерден табылды.
А) Сібірден
В) Персопольден
С) Орхон өзені бойынан
Д)Грекиядан
14.Жужандар тайпасы кімдер
А) бақсылар
В) аварлар
С) қаңлылар
Д) гректер
15Түрік қағанатының екіге бөлінген уақыты.
А) 603ж
В) 604ж
С) 605ж
D) 606ж
Е) 607ж
16. Батыс Түрік қағанатының қалыптасқан кезі?
А) 603ж.;
В) 553ж.;
С) 545ж.;
Д) 602ж.
17. 610-618жж. Батыс Түрік қағанатында қай қаған билік етті?
А) Тардуш;
В) Шегу;
С) Тон;
Д) Үшлік
18Батыс Түрік қағанатының жазғы ордасы.
А) Суяб
В) Сығанақ
С) Мыңбұлақ
D) Күнгіт
Е) Испиджаб
19. Жанып тұрғаг оттың арасынан өткен Византия елшісі?
А)Земарх;
В) Бартольд;
С) Еділ;
Д) Сюань Цзянь
20. Салық жинауға жергілікті адамдарды бекітіп,олаға “селиф”деген атақ
берген қаған
А) Шигу
В) Қапаған
С) Тон
D) Тордуш
Е) Ешбир
21.Батыс Түрік қағанатында яғбу,шад,елтебер атағы кімдерге берілген
А) Қағанатты басқарушыға
В) Қаған руынан шыққандарға
С) Қарапайым халыққа
D) Салық жинаушыларға
Е) Сот ісін басқарушыларға
22.Батыс Түрік қағанатында “Қара бұдындар”деп кімдерді атаған
А) Ақсүйектерді
В) Әскерді
С) Қарапайым халықты
D) Саудагерлерді
Е) Қолөнершілерді
23.Батыс Түрік қағанатында сот істерін атқарушылар
А) Беклербектер
В) Бұйрықтар мен тархандар
С) Уәзірлер
D) ”Селифтер”
Е) Басқақтар
24.“Тат”сөзінің мағынасы
А) Бай
В) Бек
С) Бұйрықтар
D) Құл
Е) Салық жинаушылар
25.Батыс Түрік қағанатында “Қара бұдындар”деп кімдерді атаған
А) Ақсүйектерді
В) Әскерді
С) Қарапайым халықты
D) Саудагерлерді
Е) Қолөнершілерді
Сәйкестендір:
Өткен сабаққа қатысты термин сөздерді тап:
Достарыңызбен бөлісу: |