«ТҮркі әдебиеті бастаулары: зерттеу мәселелері мен оқыту әдістемесі»
жүктеу/скачать 3,17 Mb. Pdf көрінісі
|
Жинақ-Түркі бастаулары
| Кіріспе.
Әдебиеттің пән ретіндегі өзіндік ерекшеліктері. Әдебиет пәнінің оқу пәні ретіндегі құрылымы күрделі болып саналады. Себебі оның ішкі мазмұнына көркем әдебиет шығармалары, олардың тарихы мен теориясына қатысты ұғымдар, әдебиеттен ауызша, жазбаша тіл дамыту жұмыстарының жүйесі, оқушының оқырмандық мәдениетін қалыптастыру мәселелері қоса қамтылады. Әдебиетті оқыту оқушының сұранысы мен қабілет, мүмкіндігіне қарай бірте - бірте дамып отырады. Біріншіден, әдебиет оқушының бастауыштан алған біліміне сүйенеді. Шығарманы оқып үйренген оқушы жоғары сыныптарда мәнерлеп оқу дағдыларын қалыптастыра бастайды. Ең бастысы сынып жоғарылаған сайын оқушылар әдебиетті өнердің бір түрі – сөз өнері ретінде тарихи негізін танып, қоғамдық мәні мен адам, жеке тұлға қалыптастыруға тигізетін әсер ықпалын, барлық адамзаттық мәселелерді қамтитын биік болмысын тани бастайды. «Әдебиет – өнердің бір саласы. Ол – сөз өнері. Белгілі әдіскер ғалым Қ.Бітібаева: «Әдебиет – адам тану құралы» болса, әдебиет пәні – «адам тәрбиелеу құралы» [1], деген пікір айтады. Ал Ленинградтық әдіскер ғалым Е.Н.Ильин: «Әдебиет – адам қалыптастырушы құрал» [2] деген әдебиет пәнін оқытудың жаңа жүйесін ұсынған. Көркем шығарманы қабылдауда әртүрлі болуының бірнеше себебі бар: біріншіден, сол шығарманы қабылдау жолындағы оқушының ой, өресі, дүниетанымы, бұған дейінгі жинақтаған білім қоры, яғни әдебиеттану ғылымынан алған білімі ықпал етеді, екіншіден, әдебиетте сөздің қасиеті ақпарат жеткізуші қызметтен әлдеқайда терең мазмұнда, бірнеше функцияда танылады, сөз адамның сана - сезіміне әсер ете отырып, белгілі 216 көңіл - күй, сезім, сурет, көрініс өмір бейнесін жасап, адамның эмоциялық қабылдауына түрткі болады. Қаламгер Ақселеу Сейдімбек «Күй шежіре» [3] атты кітабында «Қазақта неше мың күй болса, оның қосарлана айтылатын соншама аңыз - әңгімесі бар» деген еді. Жазушы күй өнерінің туу мен аңыздарды күнделікті тұрмыс - тіршілікпен, тарихи оқиғалармен сабақтастырып қарастырды. Дәулескер күйші болған Ақселеу Сланұлы жарты өмірін қазақтың тарихына, ұлтымыздың рухани құндылығы боп табылатын күй өнеріне арнады. Әсіресе, күйдің шығу тарихы мен күй аспаптары туралы біраз деректер ұсынды. Бір сұхбатында жазушы былай деп пікір айтады: «...«Ұлы Дала», «Көшпелілер өркениеті», «Көшпелілердің төлтума мәдениеті» деген санаттық (категориялық) ұғымдар қалыптасу үшін, оны елдік жетістік ретінде санамызға орнықтыру үшін 60 - 70- 80 жылдарда көрінген шығармашыл буын айырықша еңбек етті. Сол буын сапында болғанымды мақтан етемін. Мен тұңғыш рет қазақтың ғажайып мұрасы – қара өлең нұсқаларын жинап , оның поэтикасы мен жанрлық сипатын саралаған монография жарияладым («Мың бір маржан»). Қазақтың рухани мәдениетіндегі ерекше құбылыс музыкасы болса, бүкіл саналы өмірімді күй өнерін зерттеуге, күйші - композиторлар өмірбаянын анықтауға, күй аңыздарын жинауға арнап келемін. Күй өнері туралы екі томдық монографиям («Күй шежіре» – екі кітап) жарық көрді. Өзім қобыз, домбыра, сыбызғы, мандолина тартамын». жүктеу/скачать 3,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|