Түркі-ислам синтезінің қалыптасуы

Түрк
-
ислам
синтез н ң
қалыптасуы
Орындаушы
:
Каржаулов
Арман

1.
Түрк
-
ислам
синтез н ң
қалыптасуындағы
Қ
.
А
. 
Ясауид ң
рөл
. 
Мақсаты
3.Түркі мәдениетіндегі ауызша дәстүр.
Әл-Фараби, Ж. Баласағұн, М. Қашқари,
Қ.А. Ясауи.
2.Түркілердің рухани мәдениеті

Қожа Ахмет Ясауи
Қожа Ахмет Ясауи (1093-1166) - қазақ
халқының байырғы мәдениетінің
тарихында айрықша орны бар ұлы ақын,
сопылық поэзияның негізін салушы, күллі
күншығыс мұсылмандарының рухани
ұстазы болған ұлы ойшыл, діни қайраткер. 
Қожа
Ахмет
Ясауи
еңбектер н ң
б р
:
Диуани хикмет, «Ақыл кітабы» – Қожа Ахмет
Ясауидің сопылық идеясын жыр еткен,
этикалық-дидактикалық мазмұндағы әдеби
шығармасы.

Қожа Ахмет Йасауи ислам дінінің əлсіреп, мұсылман қауымының рухани саяси дағдарысқа
түскен кезеңінде тарих сахнасына шықты. Бұл кезеңде Ислам əлеміндегі жағдай күрделеніп,
билік үшін талас өршіп тұрды. Бұрынғы исламға тіреу болған ірі мемлекеттер іштей іріп,
бөлшектеніп майда иеліктерге айналды. Ислам əлемінің əлсірегенін сезген Европа
мұсылмандарға қарсы крест жорығын бастады. Жерорта теңізі жағалауындағы көптеген
жерлер крестішілердің қоластына түсті. Шығыста қаратқытайлар Қарахандық билеушілерді
тізе бүктіріп, өздеріне жартылай тəуелді етті. Ислам əлеміне тіреу болады деген
Хорезмшахтар мемлекеті Меккені басып алуға, өзіне тəуелді етуге ұмтылды. Мұның бəрі
ислам қоғамындағы етек алған рухани дағдарыспен тікелей байланысты болды. Қожа Ахмет
Йасауи сол кезеңнің басты мəселесі - мұсылман дініндегі халықтардан иманның көтерілуі,
халықтың көбі имансыз тобырға айналуында екенін көре білді. Ол өзінің басты қызметі
Иманды Исламға қайтару деп түсінді жəне өзінің бар күш-қуатын осыған арнады. Ол діннің
негізгі тірегі иман екендігін анық түсінді жəне өзгелерді де иманның құдіретін өзіндей
түсінуге, сезінуге шақырды. Қожа Ахмет Йасауи иманды діндегі бар амалдың алдына
шығарды. Иман жоқ жерде дін де жоқ. Ол өзінің осы талабын өзінің соңынан ергендерге
аманат етіп қалдырды.
ҚОЖА
 
АХМЕТ
 
ЙАСАУИДІҢ
ТҮРКІ
 
ТАРИХЫНДАҒЫ
 
РӨЛІ

Ежелгі түрік тайпалары көне түрік жазуымен жазған. Көне түрік әліпбиі 35 әріптен тұрады. Түріктердің әліпбиі
өздерінің ру-тайпаларының таңбалары негізінде жасалған. Жерімізде түрік жазуының пайда болған мерзімі
туралы жаңа пікірлер туды. Көне түрік жазуы б.з.б. 1 мыңжылдықтың ортасында қалыптасқан. Алматы,
Павлодар облыстарының жеріндегі сақ тайпаларының обаларынан түрік тіліндегі жазулардың табылуы бұған
дәлел болады. Талас, Іле, Сыр, Ертіс өзендері бойынан соңғы 30-40 жыл ішінде көне түрік жазуларының көптеген
ескерткіштері табылды. Ислам дінінің таралуына байланысты араб жазуы түрік билеушілері арасында тез
қабылданды. Бұл жағдай түрік жазуының өмірде қолдану аясын тарылта бастаған. Ел ішінде түрік жазуымен
қатар соғды жазуы кең тараған.
Жазу өнерінің дамуына байланысты 8 ғасырда жазба әдебиет пайда болды. Түрік жазба әдебиетінің көне
ескерткіштері – “Күлтегін” және “Тоныкөк” жазулары. “Қорқыт ата” мен “Оғызнама” – 8-9 ғасырларға жататын
шығармалар. Бұл шығармалар 8 ғасырда ауызша айтылған, 11 ғасырдан бастап қағазға түсе бастаған.
Түріктердің зираттарынан табылған бұйымдар олардың о дүниелік өмірге сенуінің айғағы болып табылады. Олар
отқа, табиғатқа табынған. Түріктер қаза болған адамның мәйітіне аты мен заттарын қоса өртеген. Сондай-ақ
түріктер көк бөріге табынған. Балаға, бәйге аттарына тіл-көз тимеу үшін бөрінің тырнағын, көзін, тілін кесіп алып,
тағып қоятын болған. Ұмай анаға отбасына шапағатын тигізеді деп табынған. Қазақстанның оңтүстігінде,
Жетісуда мұсылман діні 8 ғасырдан бастап кең тарала бастаған.
Түркілердің рухани
мәдениеті

Жүсіп Баласағұн
«Құтты білік»
(шамамен 1020 ж.
дүниеге келген)
Махмұт Қашқари (ХІ ғ.)
«Диуани лұғат ат-түрк»
Адами құндылықтар қоғам
мен адам арақатындағы
және тәлім-тәрбиеге
қатысты айқындалады.
Әбу
 
Насыр
 
Әл
-
Фараби
Ғалымның "Қайырымды қала
тұрғындары", "Музыка туралы
үлкен кітап", "Кемеңгерлік
меруерті", "Азаматтық саясат"
атты еңбектері бүгінгі қоғам үшін
де маңызды. 

wikipedia.com
https://stud.kz
Қолданылған
әдебиеттер
т з м
Назарларыңызға
рахмет
!