Туберкулездің алдын алу
жүктеу/скачать 36,08 Kb.
|
|
Туберкулездің алдын алу Туберкулез (құрт ауруы) – (лат. тілінде Tuberkulum - төмпешік) – ауа тамшылары арқылы жұғатын және aғзағa туберкулез бактериялары түскенде дамитын созылмалы жұқпалы ауру. Адам ағзасының тырнақ пен шашты қосқанда, барлық органдары мен тіндерін зақымдайтын туберкулездің өкпеден тыс түрлері де дамуы мүмкін. Туберкулез қоздырғышы – туберкулез таяқшасы, Кох таяқшасын – белгілі неміс ғалымы Роберт Кох 1882 жылғы 24 наурызда ашқан. 1982 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы және Халықаралық туберкулезбен және өкпе ауруларымен күрес одағы 24 наурызды ресми түрде Дүниежүзілік туберкулезбен күрес күні деп атауды ұсынды. Жұқпаның негізгі көзі – ашық түрдегі туберкулезі бар науқас адам, себебі оның қақырығынан туберкулез таяқшасы бөлінеді. Еденге немесе жерге қақырықты түкірген кезде ол шаңмен араласады. Осындай шаңмен демалған дені сау адамның туберкулезді жұқтыруы әдбен мүмкін. Адам туберкулез таяқшасымен зақымданған шикі сүтті және басқа да сүт өнімдерін пайдалану кезінде, ауру жануарға күтім жасау барысында туберкулезді жұқтыруы мүмкін. Туберкулездің белсенді түрімен ауыратын науқас тиісті ем қабылдамаса, жылына 10-15 адамға дейін жұқтыруы мүмкін. Алайда туберкулезді жұқтырғандардың барлығы науқас болып саналмайды, себебі иммундық жүйе қоздырғыш үшін тежеу бола алады. Иммундық жүйесі әлсіреген адамның ауруға мүмкіндігі жоғары. Көптеген адамдар өмір бойы туберкулез бактериясын жұқтырған болуы мүмкін, бірақ аз ғана бөлігінде ауру дамиды. Туберкулез бактериялары сыртқы ортаға өте төзімділігімен ерекшеленеді. Көше шаңдарында бактериялар өмір сүру қабілетін 10 күнге дейін сақтайды, ал кітап беттерінде өмір сүру қабілетін 3 айға дейін, науқастың киімі мен төсек жаймасында 3 – 4 айға дейін, суда 5 айға дейін сақтаса, қарда – шексіз. Туберкулез жұқтыру барысында аурудың дамуы мен ауыр ағымына ықпал ететін факторлар көп. Бұл – әлеуметтік тұрмыстың нашарлығы, дұрыс тамақтанбау, психологиялық күйзелістер, ілеспе аурулар (қант диабеті, жарақаттар, созылмалы өкпе аурулары, АИТВ/ЖИТС), зиянды әдеттер. Туберкулездің негізгі белгілері: 1. салмағын жоғалту; 2. тершеңдік; 3. кеуде тұсының ауыруы; 4. қан түкіру; 5. жалпы әлсіздік және тез шаршау; 6. дене қызуының ұзақ уақыт көтеріңкі болуы. Туберкулездің алдын алу шаралары 1. БЦЖ вакцинасы перзентханада баланың 1-4 күндерінде міндетті түрде енгізіледі. Келесі ревакцинация 6-7 жаста жасалады. Бұлар өз кезегінде милиарлы туберкулезден және туберкулезді менингиттің дамуы мен асқынуын және таралуын тежейді. 2. Уақтылы анықталып, дер кезінде емдеу басталғанда туберкулез емделетіндігін есте сақтаған жөн. Әйтпегенде, кеш анықталса, өлімге әкеп соқтыруы да әбден мүмкін. Өкпе туберкулезін уақтылы анықтау үшін қақырыққа бактериоскопиялық зерттеу жүргізіледі. Балалардың туберкулезді жұқтыруын уақтылы анықтау үшін Манту сынамасы салынады. Манту сынамасы бір жастан бастап, жылына 1 рет салынады. Нәтижесі 72 сағаттан кейін жарық жерде мөлдір сызғыштың көмегімен папуланы (түйінді) өлшеу арқылы белгілі болады. Папуланың тек көлденең өлшемі тіркеледі, ал қызарған аймағы есептелмейді. 3. Жеке бас гигиенасы ережесін сақтау – жуу құралдары мен ағын суды пайдаланып қолды, ыдысты жуу, бөлмеге ылғалды тазалық жүргізу және желдету. 4. Дұрыс тамақтана отырып (ет, сүт өнімдері, балық, дән тағамдары, көкөністер мен жидектерді асқа жеткілікті мөлшерде пайдалану), салауатты өмір салтын ұстану, тұрақты түрде денешынықтыру жаттығуын жасау, қалыпты демалыс, таза орта, темекі, алкоголь, есірткіден аулақ болу. 5. Жеке гигиеналық құралдар мен ыдыстарды пайдалану. 6. Ет пен сүтті міндетті түрде термиялық өңдеуден өткізу. 7. Қоршаған орта гигиенасы, мақсаты – анықталмаған және уақтылы ем қабылдамаған науқастардан ауруды жұқтыру қаупін төмендету: 1. үйді тұрақты түрде желдету; 2. айналаңдағыларға түкіру – жұқпалы аурудың тарауына ықпал ететін жағымсыз әдет екенін түсіндіру. 3. көпшілік жүргіншілердің қозғалысы басталмай тұрып, таңертеңгі уақытта көшелер мен аулаларды тазарту, бұл шаңнан мүмкін болатын Кох таяқшасын жұқтыру қаупін төмендетуге мүмкіндік береді. 4. тура күн сәулелері 5 минут ішінде туберкулез қоздырғыштарын өлтіреді; . 5.1% натрий гипохлориді қақырықты ерітіп, туберкулез таяқшасын тез жояды;. 6.Кох таяқшасы 60Стемпературада 20 минуттан кейін және70С температурада 5 минуттан кейін өледі;. 7. науқас пайдаланған қағаз беторамалдарды міндетті түрде өртеу керек;. 8. көрпелер мен жүннен жасалған заттарды желге қағу және күнге жаю залалсыздандырудың ең қарапайым әрі жақсы әдісі болып табылады. Сондай-ақ, туберкулез бактериялары жоғары температураға сезімтал келеді;. 9. сонымен қатар, Кох таяқшасына хлор белсенді әсер етеді, сондықтан хлорамин ерітіндісін, хлорлы әкті зарарсыздандыру үшін жиі қолданады. ӨЗІҢІЗДІ КҮТІҢІЗ!!! 1 ТУБЕРКУЛЕЗДЕН ҚОРҒАН! Дайтындаған: Интерн – терапевт тер,603-1 т, ҚазҰМУ 2 Туберкулез денегіміз не ? Туберкулез ( чахотка ) – ежелден кале жатқан жұқпалы аурулардың бірі. ТУБЕРКУЛЕЗ жұқпалы және қауіпті. Басқа инфекция дан ерекшелігі оның ағымы созылмалы, сол себепті жұқтыру қаупі жоғары. Ауру бірден панда болмайды : жұқтырғаннан бастап, клиникасының панда Болуына дейін бірнеше айдан, бірнеше жилдарға созылады. Туберкулезді 21 ғасырдың обасы « деп атайды. 3 Туберкулез ( құрт ауруы ) – ( лат. тілінде Tuberkulum - төмпешік ) – ауа тамшылары арқылы жұғатын және a ғзағ a туберкулез бактерия лары түскенде дамитын созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулез – маңызды әлеумоттік және медициналық қауіп. Аурушаңдық Өлімшілдік 4 ТУБЕРКУЛЕЗ НЕЛІКТЕН КАУІПТІ АУРУ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ? ДДСҰ көрсоткіші бойынша Дүниежүзінде: - Жылсайын 8,8 миллион (2010 ж.) адам туберкулезбен аурыады( 2007 ж бұл көрсоткіш 9,3 млн балды), оның ішінде: o науқас Туберкулез/АИТВ o тіркелген науқастар, оның ішінде бактерия бөлушілер; - Әлем бойынша ТБ барлық формасымен аурыаттындар саны млн.; - Ем қабылдамайтын әpбip активті науқас жилына адамға ауруын жұктырады ; - Туберкулезге шалдыққандардың 75%- ы жестағы адамдарды кұрайды; - Жылсайын 2 миллион адам қайтыс болады, 2010 жил бұл көрсоткіш 1,4 млн балды, оның ішінде ТБ/АИТВ; - Туберкулезді дүниежүзінде әр 4 секундта 1 адам жұктырады, әр 10 секундта 1 адам қайтыс болады; - Жұқтырғандардың тек 5 -10%-тында ғaнa ауру дамуы мумкін. 5 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АУРУШАҢДЫҚ КӨРСЕТКІШІ Қазақстан ТМД мен Еуропа аймағтындағы туберкулез кең таралған елдер қатарына жатады. Статистика бойынша, Қазақстанда жилына 25 мың адам туберкулезге шалдығады. Денсаулық сақтаудың статистикалық директорі бойынша кейінгі 10 жилда Қазақстандағы туберкулез ауруы көрсоткіші 54,9%-ға, ал өлім көрсоткіші 77,4%-ға төменденег. 6 ЕВРОПА ЕЛДЕРІНДЕГІ ТІРКЕЛГЕН АУРУШАҢДЫҚ КӨРСЕТКІШІ ДДСҰ, Ж 7 ТАРИХЫ Туберкулез ауруы көне замена белгілі. Ауру белгілері бұдан 7 мың жилдай бұрын неолит кезеңіндегі адам сүйегін зерттегенде табылған, біздің заманымыздан бұрын 3 – 2-мыңжилдықта египот мумияларынан анықталған. Туберкулездің клиникасы туралы алғашқы директор 2 ғасырда өмір сүрген каппадокиялық дәрігер Аротейдің (Aretaіos) еңбектерінде кездэсседі. Одан кейін Гиппократ, Гален, т.б. ғалымдардың еңбектерінде де туберкулез ауруы ейске алынады. Бірақ олар туберкулезді жұқпалы ауру қатарына жатқызбаған. Ал Әбу Әли ибн Сина өзінің Дәрігерлік ғылымның каноны денег еңбегінде туберкулезді тұқым қуалайтын аурулар қатарына жатқызған. Туберкулездің жұқпалы ауру екенін бірінші рот италиялық ғалым Дж.Фракасторо (1478 – 1553) дәлелдеді.неолит АротейдіңГиппократ ГаленӘбу Әли ибн Сина 8 БІРНЕШЕ МЫҢЖЫЛДЫҚ БҰРЫНҒЫ АДАМ ҚАҢҚАСЫНАН СҮЙЕКТЕРДІҢ ТУБЕРКУЛЕЗДІ ЗАҚЫМДАНУ ІЗДЕРІ ТАБЫЛҒАН. 9 Туберкулез қоздырғышы – туберкулез таяқшасы, Кох таяқшасы – белгілі неміс ғалымы Роберт Кох 1882 жилғы 24 наурызда ашты жилы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы және Халықаралық туберкулезбен және өкпе ауруларымен күрес одағы 24 наурызды ресми түрде Дүниежүзілік туберкулезбен күрес күні деп атауды ұсынды. Генрих Герман Роберт Кох неміс микробиолог. жамандат бацилла сын, вибрион тырысқағын және туберкулез таяқшасын ашты. Туберкулезді зерттегені үшін 1905 жилғы Физиология немэссе медицина саластындағы Нобель сыйлығымен марапатталды.немісмикробиологжамандаттырысқағынтуберкулез Туберкулезді1905 жилғы Физиология немэссе медицина саластындағы Нобель сыйлығымен 10 ТУБЕРКУЛЕЗ МИКОБАКТЕРИЯСЫ Туберкулез микобактерия лары жіңішке, түзу не сәл иіліп келген, жәй көзге көрінбейтін таяқшалар. 11 ТУБЕРКУЛЕЗ БАКТЕРИЯЛАРЫ ҰЗАҚ САКТАЛАДЫ: - қалыпты жағдайда күннің көзінің болмауы - бірнеше ай; - жарық тapaлғaн бокса - 1-1,5 ай; - көше шаңтында - 10 күн; - кiтan боттерінде - 3 ай; - суда - 5 ай; - сүт тағамдартында - 8 ай. Қышқыл мен сілтіге, спирт ерітінділеріне төзімді ! ТУБЕРКУЛЕЗ БАКТЕРИЯЛАРЫ ӨЛЕТІН ЖАҒДАЙ: - күн сәулесіне шалдығу - 1,5 сағат; - ультракүлгін сәулесінің әcepi мин.; - сүтті қайнатқанда; - күнсайын бөлмені желдоткенде; - ылғалды шүберекпен бөлмені сүрткенде. 12 ТУБЕРКУЛЕЗДІ ЖҰҚТЫРУ КӨЗІ Жұқпаның негізгі көзі – ашық түрдегі туберкулезі бар науқас адам, себебі оның қақырығынан туберкулез таяқшасы бөлінеді. Еденге немэссе жерге қақырықты түкірген кезде ол шаңмен араласады. Остындай шаңмен демалған дені сау адамның туберкулезді жұқтыруы әдбен мүмкін. Адам туберкулез таяқшасымен зақымданған шикі сүтті және басқа да сүт өнімдерін пандалану кезінде, ауру жануарға күтім жасау барыстында туберкулезді жұқтыруы мүмкін. Туберкулездің белсенді түрімен аурыатын науқас тиісті ем қабылдамаса, жилына адамға дейін жұқтыруы мүмкін. Алайда туберкулезді жұқтырғандардың барлығы науқас болып саналмайды, себебі иммундық жүйе қоздырғыш үшін тежеу бола аллоды. Иммундық жүйесі әлсіреген адамның ауруға мүмкіндігі жоғары. Көптеген адамдар өмір бойы туберкулез бактерия сын жұқтырған болуы мүмкін, бірақ аз ғана бөлігінде ауру демиды. 13 1. Аэрогенді: ауа- тамшылы (түшкіргенде және жөтелгенде); ауа- шаңды (кепкен қақырықпен жұққан затрат, киім, бот орамал және басқа материалдармен жұғады). 2.Қарым – қатынас жолы (тұрмыс затраты арқылы). 3. Алиментарлы (залалданған тағам өнімдерін қолдану кезінде). Инфекцияның жұғу жолдары 14 АДАМ АҒЗАСЫНА ТУБЕРКУЛЕЗ БАКТЕРИЯСЫНЫҢ ТҮСУ БАРЫСЫНДАҒЫ НЕГІЗГІ МӘНДІ БОЛАТЫНЫ: - Жұқпаның көптігі, мөлшері, адам ағзасына туберкулез бактерия лары түcyiнің ұзақтығы (қақырық тамшыстында 2-3 млн ТМБ болу керек). - Иммунитот туберкулез бактерия ларынан қорғануға қaншaлықты дaйын. ӘРІ ҚАРАЙ НЕ БОЛАДЫ? Туберкулез бактерия лары кез келген мүшеде көбейеді, бipaқ өкпенің жоғарғы бөлігінде жиі кездэсседі аптада ағзаның иммундық жүйесі күресумен микробактериялардын әpi қарай таралуын тоқтатады. 15 АУРУДЫҢ ДАМУЫНА ӘСЕР ЕТУШІ ФАКТОРЛАР o Иммунитот әлсізденуі. o Жоткіліксіз тамақтану; o Қосымша ауры түрдегі ауру (АҚТҚ, қант диаботі, ойық жара ауруы және т.б.); o Қатты тоңазу; o Зиянды әдоттер; o Созылмалы күйзелу жағдайлары; o Әлеумоттік, тұрмыстық жағдайдың төмендігі ЗИЯНДЫ ӘДЕТТЕР МЕН БАСҚА ДА ЖАҒДАЙЛАР ТУРАЛЫ Кез келген зиянды әдоттер-темекі шагу, ішімдік icy, наша шагу, дені cay aғзaғa да әcepi нашар. 16 Шылым шагу туберкулез ауруына шалдығу қаупін 5 эссе арттырады! 17 Кімдерде туберкулезбен ауру қаупі жоғары ? 1. Маскүнемдер 2. Нашақорлар 3. Түрмеде жазасын өтеп жатқандар 4. Жұмыссыздар 18 5. Қаңғыбастар 6. Қашқтындар 19 7. Туберкулезбен аурыатын адамдармен байланыста болаттындар (медицина қызмоткерлері, отбасы мүшелері) 20 Туберкулездің ашық және жабық түрлері болады. 1.Ашық түрінде қақырықта туберкулез таяқшалары болады, сондықтан туберкулездің мұндай түрімен аурыатын адамдар өте қауіпті деп эссептелінеді. 2. Ал жабық түрінде қақырықта туберкулез таяқшалары болмайды, бірақ дерт асқынатын бокса, туберкулездің мұндай түрімен аурыатын науқастар да ауру жұқтырады. Туберкулез таяқшалары әр түрлі органдарды, көбінэссе өкпені зақымдайды. Аурудың біліну сипоты туберкулездің түріне, науқастың жасына, организмнің жалпы жағдайына байланысты. 21 ТУБЕРКУЛЕЗДІҢ ДАМУ БАРЫСЫНДА ТӨМЕНДЕГІДЕЙ БЕЛГІЛЕР ПАЙДА БОЛУЫ MYMKIH: - екі аптадан артық уақытқа созылған жөтел, - ентігу, - куеде тұсының ауру сезімі, - әлсіздік, - дене қызуының көтepiлуi, - өте қатты терлеу (әсірэссе түнде), - тәботтің нашарлауы, - жүдеу, - шаршағыштық, - куеде тұсының аурыуы. - қан аралас қақырықтын түсуі. 22 АУРУДЫҢ БЕЛГІЛЕРІН БАЙҚАҒАН ЖАҒДАЙДА НЕ ІСТЕУ КЕРЕК ? 1. Тексерілу үшін тұғылықты және оқу орны бойынша медицина мекемсіне бару. 2. Бұл қалалық емханалар, ауруханалар. 3. Уақыттында анықталған туберкулез - ойдағыдай айығып котудің кепілдігі. ТУБЕРКУЛЕЗДІ ЕМДЕУГЕ БОЛАДЫ ! ТУБЕРКУЛЕЗ ТЕГІН ЕМДЕЛЕНЕДІ ! 23 ТУБЕРКУЛЕЗДІҢ АЛДЫН АЛУ Спецификалық : - вакцинация және БЦЖ ревакцинациясы Спецификалық емс : - салауатты өмір салты - тиімді тамақтану - дене шынықтыру белсенділігі - зиянды әдоттерден бас тарту 24 Туберкулездің алдын алу шаралары 1. БЦЖ вакцинасы перзентханада баланың 1-4 күндерінде міндотті түрде енгізіледі. Келесі ревакцинация 6-7 жеста жасаллоды. 25 2. Уақтылы анықталып, дер кезінде емдеу басталғанда туберкулез емделотіндігін есть сақтаған жөн. Әйтпегенде, кеш анықталса, өлімге әкеп соқтыруы да әбден мүмкін. Өкпе туберкулезін уақтылы анықтау үшін қақырыққа бактериоскопиялық зерттеу жүргізіледі. Балалардың туберкулезді жұқтыруын уақтылы анықтау үшін Манту сына массы салынады. Манту сына массы бір жестан бастап, жилына 1 рот салынады. Нәтижесі 72 сағаттан кейін жарық жердь мөлдір сызғыштың көмегімен папуланы (түйінді) өлшеу арқылы белгілі болады. Папуланың тек көлденең өлшемі тіркаледі, ал қызарған аймағы эссептелмейді. 26 ФЛЮОРОГРАФИЯЛЫҚ ТЕКСЕРУ – ЖАСӨСПІРІМДЕР АРАСЫНДА ТУБЕРКУЛЕЗДІ АНЫҚТАУДЫҢ ЕРТЕ ӘДІСІ. ( 15 ЖАСТАН БАСТАП) 27 3. Жеке бас гигиенасы ережесін сақтау – жук құралдары мен ағын суды пандаланып қолды, ыдысты жук, бөлмеге ылғалды тазалық жүргізу және желдоту. 4. Дұрыс тамақтана отырып (от, сүт өнімдері, балық, дән тағамдары, көкөністер мен жидектерді асқа жоткілікті мөлшерде пандалану), салауатты өмір салтын ұстану, тұрақты түрде денешынықтыру жаттығуын жасау, қалыпты демалыс, таза орта, темекі, алкоголь, есірткіден аулақ болу. 5. Жеке гигиеналық құралдар мен ыдыстарды пандалану. 6. Ет пен сүтті міндотті түрде термиялық өңдеуден өткізу. 28 7. Қоршаған орта гигиенасы, мақсаты – анықталмаған және уақтылы ем қабылдамаған науқастардан ауруды жұқтыру қаупін төмендоту: 1. үйді тұрақты түрде желдоту; 2. айналаңдағыларға түкіру – жұқпалы аурудың тарауына ықпал ототін жағымсыз әдот екенін түсіндіру. 3. көпшілік жүргіншілердің қозғалысы басталмай тұрып, таңертеңгі уақытта көшелер мен аулаларды тазарту, бұл шаңнан мүмкін болатын Кох таяқшасын жұқтыру қаупін төмендотуге мүмкіндік береді. 4. тура күн сәулелері 5 минут ішінде туберкулез қоздырғыштарын өлтіреді;. 5.1% натрий гипохлориді қақырықты ерітіп, туберкулез таяқшасын тез жояды;. 6. Кох таяқшасы 60Стемпература да 20 минут тан кейін және 70С температура да 5 минут тан кейін өледі;. 7. науқас пандаланған қағаз боторамалдарды міндотті түрде өртеу керек;. 8. көрпелер мен жүннен жасалған затратды желге қағу және күнге даю залалсыздандырудың ең қарапайым әрі жақсы әдісі болып табылады. Сондай-ақ, туберкулез бактерия лары жоғары температураға сезімтал каледі;. 9. сонымен қатар, Кох таяқшасына хлор белсенді әсер отеді, сондықтан хлорамин ерітіндісін, хлорлы әкті зарарсыздандыру үшін жиі қолданады. 30 ДЕНІҢІЗ САУ БОЛСЫН ! жүктеу/скачать 36,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|