Учебное пособие для педагогических учебных заведений / под общ ред акад. А. И. Пискунова. 2006 г
жүктеу/скачать 56,83 Kb.
|
| Негізгі ұғымдар: білім беру мазмұны, теориялар, дереккөздер, факторлар, білім беру мазмұнының критерийлері мен негізгі принциптері, нормативтік құжаттар.
Заманауи әлемдік маңызды қарама-қайшылықтардың бірі білім мазмұны. Қоғам білімнің маңыздылығы мен мәртебесін арттыру қажеттілігін және білімділік адамға салынған тиімді инвестиция екенін үсінеді. Қарама-қайшылықтар тарихи объективті тенденцияларға негізделген. Білім әлеуметтік-тарихи құбылыс ретінде адамның білімге деген практикалық және прагматикалық қажеттілігінен туындаған. Олар жинақталып, тереңдей түскен соң, қоғамның білімділігі артқан сайын ғалымдар адам мен табиғаттың өзара байланысының тұтастығы туралы ойлана бастады. Бұл практикалық және философиялық бағыттар әртүрлі мәдениеттер мен өркениеттердегі білім беруді дамытуының бастапқы бағытын анықтады. Тәрбиенің табиғатына әлеуметтік түзетулер қоғамның таптық статификациясымен енгізілді: үстем таптар білімге монополия жасады. Қалған халық оларды өндірістік күштерді дайындау үшін қажет болған жағдайда ғана алды. Біртіндеп білім беру саласында практикалық-прагматикалық, гуманитарлық, рухани-діни, философиялық бағыттар бір-бірінен оқшаулана түсті. Сәйкесінше касталық, діни және гильдиялық мекемелер түрінде нағыз оқу орындары пайда болды. Ал өркениет дамыған сайын – техникалық және коммерциялық мектептер, кәсіптік және сауда мектептері, кәсіптік курстар, жоғары арнаулы оқу орындары пайда болды. Сонымен қатар жеке философтар құрған мектептер, монастырлық шіркеу мектептері, теологиялық және философиялық факультеттердің өміршеңдігі көрініс алды. Кейбір оқу орындары балалардың шынайы сыртқы бейімделуіне, қоғам мен адамдардың материалдық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған. Бұл білім беру жүйесінде ішкі рухани дүние өздігінен дамып, қоршаған ортаның стихиялық ықпалына ұшырайды. Жалпылама анықтамада білім беру – онтогонистік тұрғыдан алғанда, генетикалық бағдарламаға сәйкес тұлғаның қалыптасуын және жеке тұлғаның әлеуметтенуін білдіретін, алдыңғы ұрпақтардың келесі ұрпаққа әлеуметтік маңызды тәжірибені тұрақты түрде беруінің әлеуметтік ұйымдастырылған және стандартталған үрдісі. Білім беру – тәжірибе жинақтау, мінез-құлық сапасын дамыту, дене және психикалық даму сияқты аспектілерімен сипатталатын мақсатты үрдіс. Осылайша, білім адамның әлеуметтік функциялары туралы белгілі бір идеялармен анықталады. Білім беру мазмұнын зерттеу оқу-тәрбие процесінде меңгеруді қажет ететін ғылыми білімдер жүйесін, практикалық дағдыларды, идеялық-адамгершілік идеяларды зерттеуден тұрады. Білім беру мазмұнын қалыптастырудың материалдық теориясының қалыптасуының бастамасы Я.А. Коменскийдің пікірлерінде орын алған. Аса көрнекті педагогтар мен ойшылдардың бірі Ян Амос Коменский (1592-1670) Оңтүстік Моравияда дүниеге келген. Ол ата-анасынан ерте айырылып, оқуды ерте бастады. Алдымен бауырлас мектепте, ал 16 жасқа келгенде латын мектебінде оқыған. Оның латын мектебіне кеш түсуі ондағы жұмысты ұйымдастырудағы, мазмұны мен әдістеріндегі қателерді түсінуге мүмкіндік берді. Жеке жағымсыз тәжірибесі мектептегі білім мазмұнын әзірлеуге түрткі болды. Герборн мен Гейдельбергтегі неміс университеттерінде біраз уақыт оқығаннан кейін Я.А. Коменский еліне оралып, ұстаздық жолын бастады. Отыз жылдық соғыс кезінде Чехия тәуелсіздігінен айырылды. Ал чех протестанттары өз елінен қуылды. Я.А. Коменский чех ағайындар қауымының бөлігімен Польшаның Лешно қаласын орнығып, онда 30 жылдай өмір сүрді және әлемге әйгілі болған көптеген педагогикалық еңбектерін жазды. Чехия ұлттық тәуелсіздігінен айырылған қиын қыстау кезеңде Я.А.Коменский жас ұрпақтың білімі мен тәрбиесін жақсарту арқылы өз халқына ата-бабаларының мәдени мұрасын сақтауға көмектескісі келді. Оның педагогикадан атақты теориялық еңбегі «Дидактика» осыған бағытталан, яғни оқытудың жалпы теориясы. Алғашында чех тілінде жазылып, кейін «Ұлы дидактика» деген атпен латын тіліне (халықаралық ғылым тілі) аударылған. Лешнода Я.А.Каменский ата-аналарға арналған дүние жүзіндегі алғашқы педагогикалық кітапты отбасында бала тәрбиесі туралы «Аналар мектебін» жазды. «Тілдердің ашық есігі» латын тілі оқулығы болды. Кәдімгі септеуліктер мен жалғаулардың, ережелер мен ерекшеліктердің орнына латын тілінің шынайылығы мен ілімін сипаттады. Бұл Я. А. Коменскийдің Еуропа мен Азияда кең тараған оқулықтарының бірі. Кейіннен Венгрияда мектеп істерін ұйымдастырушы ретінде 1650 жылы шақырылған Я.А. Коменский «Суреттегі нәзік заттар әлемі» атты білім берудегі шынайы төңкеріс жасаған тағы бір оқу құралын аяқтады. Бұл Я.А. Коменскийдің практикалық түсіндірмесінде педагогикалық көзқарастарының синтезі болды. Баланың сыртқы сезімін сыртқы дүниені танудың негізгі құралы ретінде тану, балалардың бойында, ең алдымен, айналадағы заттарды сенсорлық қабылдауды дамыту, өмірде көрнекі құралдарды оқытуда кеңінен қолдану туралы ойларын жүзеге асырды. Я.А. Коменскийдің ағартушылық кітаптары, оның барлық дидактикалық шығармалары сияқты, пансофия идеясымен - даналықпен өрнектелген, ол арқылы әлемдегі шын мәнінде барлық нәрселер туралы білімді түсінді. Сырттай, Я.А.Коменскийдің бұл идеясы өз дәуіріндегі Еуропада кең тараған «энциклопедизм» идеясына ұқсас. Шындығында, Я.А.Коменскийдің «Пансофиясының» идеясы әлдеқайда тереңірек, өйткені ол шындықтың әртүрлі салаларынан жалпы ақпаратты меңгеруден де көп нәрсені білдіреді. Я.А. Коменскийдің пансофиялық идеялары оның тұтас педагогикалық тұжырымдамасының іргетасы болып табылады. Пангармонияның іргелі идеясы әлемдегі барлық нәрсе бір-бірімен үйлесімді байланыста және бүтіннің жеке бөліктері бүтіннің белгілерін көрсетеді деп түсіндіреді. Пансофия идеясы Я.А. Коменскийдің еңбектерінде жан-жақты қарастырылып, оның педагогикалық жүйесіне қатысты ол білім беру мазмұнының да, оқытуды ұйымдастыру мен әдістерінің де мәселесін шешуде жетекші рөл атқарды. Я.А. Коменский «Ұлы дидактиканың» төртінші тарауында адам бәрін зерттеп, бәрін атап, барлығын санап, яғни дүниеде не бар екенін білу, атау және түсіну керек деп тұжырымдаған. Я.А. Коменскийдің талаптары үш есепте өрнектелсе, келесідей нәтиже аламыз: 1. Ғылыми білім. 2. Ізгілік, немесе адамгершілік. 3. Діндарлық, немесе тақуалық. Тәрбиенің осы үш негізгі міндетін Я.А.Коменский өзінің іргелі идеясына нақтылады. Педагогикалық тұжырымдамасында философиялық және практикалық мәнге ие білім берудің әмбебаптығы туралы. Бір ғасырдан астам Я.А. Коменский Ұлы ұстаз саналса, ХХ ғасырдың ортасында ол ұлы ойшыл-философ ретінде танылып, бағаланды, өйткені ол "Адам істерін түзету туралы жалпы кеңес" атты еңбегінде адамзаттың өзгеруінің нақты тұжырымдамасын ұсынды, бірақ ол еңбегі аяқталмады. Оның бұл еңбегі жеті бөлімнен тұрады: жүктеу/скачать 56,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|