Уран ядросының бөлінуін 1938жылы неміс ғалымдары О. Ган мен Ф. Штрассман ашты.
1939 жылдың басында ағылшын ғалымы О. Фриш австралиялық ғалым Л. Мейтнер нейтронды қармап алған уран ядросының екі жарықшаққа бөлінгендігін анықтады.
Уран ядросының бөлінуі ядроның тыныштық массасы бөлінуі кезінде пайда болатын жарықшақтардың тыныштық массаларының қосындысынан артық болғандықтан ғана жүзеге асады.Тыныштық массасының кемуіне балама энергия бөлініп шығады.Толық масса сақталады,өйткені үлкен жылдамдықпен қозғалатын жарықшақтардың массасы олардың тыныштық массаларынан артық болады.
+ + +
+ + +
+ + +
U
235
92
1
0
n
Ядроның тамшы моделі
б) Ядролық тебілу күштері
+ + + + + + + + +
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + +
U
236
92
(қозу күйі)
Ядроның тамшы моделі
в) "гантель« тәрізді
+ + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + +
Ядроның тамшы моделі
г)Менделеев кестесінің ортасындағы элементтердің ыдырауы
+ + + + +
+ + + + + + +
+ + + + + +
+ + + + + +
n
n
n
«Жаңа»
нейтрондар
Тізбекті ядролық реакция
Тізбекті ядролық реакция деп белгілі ядролық реакция келесі дәл сондай реакцияны туғызатын процесті айтады.
Нейтрондардың көбею коэффиценті [k] –нейтрондардың кез келген бір «буынындағы» санының алдыңғы «буынындағы» санына қатынасын айтады.
Тізбекті бөліну реакцияның k- коэффициенті үлкен немесе бірге тең болуы қажет.
формулалар
U-235 уран ядросы бөлінгенде Е=200 МэВ энергия босап шығады.
Қатынас
«Жаңа» нейтрондар саны
(нейтрондардың =k көбею
коэффициенті)
«Ескі» нейтрондар саны
Егер
k ≥ 1, онда тізбекті реакция жүреді;
k < 1, нейтрондар саны уақытқа байланысты азаяды да,тізбекті реакция тоқтап қалады;
k = 1 – онда нейтрондар саны уақыт өтуімен өзгермей,тізбекті реакция тұрақты;
k = 1,01 – жарылыс;
Көбею коэффициенті анықталады:
1.Шапшаң нейтрондарды изотопының ядросы бөліну реакциясын туғызбай-ақ жұтады,тек шамамен бес нейтронның біреуі ғана бөлінуді туғызады.
2. Аз мөлшерде кездесетін ядросымен реакцияға түсу ықтималдығын арттыру үшін шапшаң нейтрондардың жылдамдығын кеміту керек.Ол баяулатқыштар көмегімен жүзеге асырылады.Баяулатқыштарға кәдәмгі су,ауыр су және графит жатады.
3. Баяулатқыштардың көмегімен нейтрондардың энергиясы кемиді.
4. Бөлініп шыққан заттан нейтрондардың атқылауы.
1
2
3
4
5
6
7
1. Белгілі бір затта зарядталған бөлшектердің қалдыратын ізі.
2. Атом ядросының пайда болуын және планетарлық моделін ашқан ғалым.
3. Теріс электрод.
4. Бір элемент атомының бірнеше массалық сандардың болуы.
5. Радиоактивті элемент.
6. Беккерель тұздармен эксперимент жасаған кезде,радиоактивтік құбылысты ашқан элемент.
7. Жарық сәулесінен жіңішке жарық шоғын алатын прибор.
